به بغداد، مسافرت کرد و در آنجا به تدریس و فتوا اشتغال داشت.

سال تولد مرحوم کلینی، معلوم نیست، ولی در سال وفات او بعضی گویند در سال 329 ه.ق بوده و بعضی سال 328 و سال 330 را ذکر کرده اند.

جالب توجه اینکه: مرحوم کلینی (ره) در عصر نواب خاص حضرت ولی عصر (عج) (1) می زیست.

و نظر به اینکه: رحلت آخرین نایب خاص امام زمان (عج) یعنی (علی بن محمد سمیری) در شعبان سال 329 ه.ق بوده است، بدست می آید که مرحوم کلینی (ره) همان سال یا یک سال قبل یا بعد، از دنیا رفته، بنابراین کتاب کافی (اصول و فروغ و روضه) را در عصر نواب اربعه نوشته است و به نظر می رسد کتاب کافی را توسط نایبان خاص امام عصر (عج)بر آن حضرت، عرضه کرده باشد و به نقل بعضی، آن حضرت فرموده: الکافی کاف لشیعتنا: (کتاب کافی برای شیعیان ما کافی است.)

سال تألیف کتاب کافی، معلوم نیست، ولی نقل شده که این کتاب در طول بیست سال، تحریر یافته است.

مرقد شریف مرحوم کلینی، در باب الکوفه بغداد است و هم اکنون در جانب شرقی دجله کرخ رود قرار گرفته و بین سنی و شیعه شهرت دارد و محل زیارت شیعیان و سایر مسلمانان می باشد.

مرحوم کلینی (ره) غیر از کافی، تألیفات دیگری نیز داشته است و شاگردان برجسته ای از مکتب او برخاستند.

در شأن و مقام او علمای بزرگ، سخنانی گفته اند و او را به عنوان امین اسلام، راهنمای اعلام، پیشتاز علمای پیشین و مورد اطمینان و اتفاق همگان، یاد کرده اند.

عالم بزرگ محمد تقی مجلسی (ره) در

شأن او می گوید:

(حق این است که در میان علمای شیعه مانند کلینی نیامده است و هر که در روایاتی که او نقل کرده و تنظیم نموده، دقت کند، در می یابد که او از جانب خداوند، مورد تأیید بوده است.)

دانشمند معروف اهل تسنن، ابن اثیر در شأن او می گوید:

(مرحوم کلینی به شیعیان دوازده امامی، در قرن سوم، زندگی تازه ای بخشید و عالم و پیشوای مشهور در آن مذهب است).

و علامه مجلسی (ره) می گوید: (مرحوم کلینی شیخ راستین، مورد اطمینان اسلام، مورد قبول طوائف مختلف مردم، مورد ستایش شیعه و سنی می باشد).

نجاشی می گوید: (او در زمان خود، شیخ و پیشوای شیعه در دری بود و حدیث را از همه بیشتر، ضبط کرده و بیشتر از همه، مورد اعتماد است). (2)

بود و در آغاز قرن چهاردهم، آیت الله العظمی سید محمد حسن شیرازی، معروف به (میرزای شیرازی) (ره) (متوفی 1312 ه.ق) بود.

و در آغاز قرن پانزدهم، مجدد مذهب، حضرت امام خمینی (ره) بوده است.

بنابراین، از این رهگذر نیز به مقام بزرگ صاحب کتاب کافی، ثقه الاسلام محمدبن یعقوب کلینی (ره) پی می بریم، که پس از امامان معصوم (ع) نخستین مجدد مذهب در تاریخ تشیع بوده است.

عظمت کتاب کافی از جهات مختلف

کتاب کافی، بعد از قران و نهج البلاغه و صحیفه سجادیه، از شریفترین، معتبرترین، منظمترین و کاملترین و جامعترین کتب اسلامی است و از جهات گوناگون مانند: اعتبار، محتوا، سبقت، نظم و فن کتابت و … و از امتیاز بسیار بالایی برخوردار می باشد و حتی از مدارک نهج البلاغه می باشد.

علمای بزرگ از صدر تاکنون، با عالیترین تعبیرات، از این کتاب شریف، یاد کرده اند:

عالم بزرگ، شیخ مفید (متوفی 413 ه.ق) می گوید:

(کتاب کافی در ردیف با عظمت ترین کتب شیعه و سودمندترین آنها است.)

شهید اول (صاحب لمعه) می گوید: (کتاب کافی در علم حدیث است و علمای شیعه دوازده امامی، مانندش را ننوشته اند.)

شهید ثانی (صاحب شرح لمعه) می گوید: کتاب کافی سرچشمه زلال و صافی است که به جان خودم، هیچ نویسنده ای نظیرش را تحریر ننموده و بیانگر عظمت مقام مرحوم کلینی است.)

علامه مجلسی (ره) می گوید: (کتاب کافی، اصول ریشه های اسلام را، بهتر از همه کتب، ثبت و جمع کرده و نیکوترین و عظیمترین تألیفات فرقه ناجیه (شیعه دوازده امامی)می باشد.)

علامه فیض کاشانی (ره) می گوید: (کتاب کافی، شریفترین و کاملترین و جامعترین کتب است، زیرا

که در میان آنها در بر گیرنده اصول اسلام و خالی از عیب و زوائد است) (3)

از مجموع گفتار علمای بزرگ در شان کتاب کافی و با دقت و مطالعه در کتاب کافی، بدست می آید که این کتاب از جهات گوناگون دارای امتیازات است:

از جهت اعتبار؛ در عالی ترین سطح اعتبار است، به گونه ای که عالم بزرگ (سید بن طاووس) می گوید: معاصر بودن مرحوم کلینی (ره) با نواب خاص امام زمان (عج)، برای ما راهی باز می کند که نوشتجات او توأم با حقیقت بدانیم.

از جهت محتوا؛ این کتاب شامل 16119 حدیث است و طبق شمارش دقیق بعضی از بزرگان، شامل 15176 حدیث می باشد، که اگر آن را با شش کتاب صحیح اهل تسنن (صحاح سته) مقایسه کنیم، بیش از دو برابر آن شش کتاب، دارای حدیث است، ابن تیمیه (یکی از دانشمندان معروف اهل تسنن) می گوید: (مجموع احادیث صحیح بخاری و صحیح مسلم از هفت هزار کمتر است.)

و از نظر کیفیت، احادیث کتاب کافی در اصول عقائد و فروغ و اخلاقیات و همه ابعاد مختلف اسلامی، در حد اعلا قرار گرفته، چنانکه بر صاحب نظران پوشیده نیست.

از جهت سبقت و قدمت، چنانکه وقدمت، چنانکه گفتیم، کتاب کافی در اواخر قرن دوم و اوائل قرن سوم نوشته شده و نزدیکترین کتب و متون شیعه دوازده امامی، به امامان معصوم (علیهم السلام) است، زیرا (کتب اربعه) (کافی، من لایحضره الفقیه، استبصار و تهذیب) که متون اصلی احادیث مذهب تشیع است، از قدیمترین کتابهای شیعه می باشد و در میان آنها، کتاب کافی از سه کتاب مذکور مقدمتر نوشته شده است.

(4) و از نظم و ترتیب و تبویب، نیز این کتاب از بهترین اسلوب تدوین برخوردار است و هر حدیثی را در باب مخصوص خود ذکر نموده است.

بعضی از محققین گفته اند: (روش مرحوم کلینی در ترتیب و تنظیم هر باب و عنوان، این است که حدیث درست و روشنتر را در اول هر باب قرار داده و سپس احادیث دیگر را ذکر نموده است و همه احادیث جز اندکی - را با سلسله سند، تا به امام معصوم (ع) برسد، ذکر می کند.

به هر حال، این کتاب در این جهت نیز، دارای اتقان و استحکام ویژه ای است و دانشمندان را در راه وصول به امور مختلف دینی، کمک و راهنمائی قابل توجه می کند.

براستی؛ هزاران درود و آفرین بر روان پاک تیزبین آیت الحق، عالم بزرگ و زاهد سترگ جهان اسلام ثقه الاسلام (شیخ محمد بن کلینی) (رضوان خدا بر او) باد، که با زحمات طاقت فرسای بیست ساله خود، کتابی جاویدان از خود به یادگار گذاشت، که تا قیامت، زنده و در سطح اعلا قرار دارد، کتابی که یکی از مدارک مهم (نهج البلاغه) است، کتابی که مانند آبشار زلال و پر آب و شیرین، از قرن سوم تاکنون، همواره کام تشنگان علوم آل محمد (ص) را سیراب کرده و چون خورشیدی تابان است که بر تارک فرهنگ ناب اسلام می درخشد و علمای برجسته از آبشخور صاف آن بهره مند شده اند و چون پروانه در حول این شمع و مشعل روشن الهی، بوده اند و از این خرمن فضل و کمال، خوشه ها چیده اند.

پیدا است، (داستانهای اسلامی از اصول کافی) است، که شامل 458 داستان از داستانهای: عقیدتی، فرهنگی، اخلاقی، اقتصادی، سیاسی و سایر رشته های علوم اسلامی از کتاب اصول کافی است، که به قلم روان فارسی، برای عموم مردم، نگاشته شده، تا سایر مردمی که در سطوح مختلف هستند بتوانند از خرمن فیض کتاب کافی، بهره ببرند و درسهای سودمند اخلاقی و علمی اسلامی را بیاموزند و در حقیقت این کتاب، سیری در کتاب شریف اصول کافی است همانند سیر قایق نشینی که در گستره اقیانوسهای زیبای جهان، به سیاحت می پردازند و از مواهب آن بهره مند می شود (5)

کتاب اصول کافی، در دو جلد (به قطع وزیری) در چاپهای مختلف، منتشر شده است، که شامل هشت کتاب ذیل می باشد:

1- کتاب العقل و الجهل (پیرامون بینش و شناخت و جهل و ناآگاهی).

2- کتاب فضل العلم (برتری و امتیاز علم و دانش).

3- کتاب التوحید (پیرامون خدایابی و خداشناسی).

4- کتاب الحجه (پیرامون نبوت، ولایت و امامت).

5- کتاب الایمان و الکفر (پیرامون مطالب مختلف در رابطه با ایمان و کفر، ثواب گناه و امور اخلاقی).

6- کتاب الدعا (پیرامون دعا و نیایش).

7- کتاب فضل القران (پیرامون قران، از نظرات گوناگون).

8- کتاب العشره (پیرامون آئین زندگی و روابط اخلاقی).

این کتاب شامل 458 داستان از داستانهای برگزیده از اصول کافی است (با توجه به اینکه اصول کافی، دو جلد و محتوی هشت کتاب مذکور است.)

از آنجا که داستانها، از کتاب ارزشمند و اصیل (اصول کافی)، حقیقی و سازنده است و از آنجا که امیرمؤمنان علی (ع)فرمود: (روحوا انفسکم ببدیع الحکمه، فانها تکل الابدان فانها شکل الابدان.)

(جان و روان خود

را با شگفتیهای رحمت، آرامش دهید، زیرا جانها همانند تن ها، خسته می شوند) (اصول کافی، ج 1،ص 48).

و از آنجا که این داستانها از سرچشمه های وحی گرفته شده و سرشار از حکمتهای پرمحتوا است و روح و روان را شاداب می نمایند، توصیه می شود با دقت به درسهای این داستانها توجه کنیم.

جالب اینکه: این داستانها، در این کتاب به ترتیب موضوعی - نه طبق ترتیب کتاب اصول کافی - ذیل دوازده عنوان گردآوری شده است. (6) مثلا داستانهایی که درباره توحید یا امام علی (ع) است در یکجا پشت سر هم با ذکر مدارک در پاورقی، قرار گرفته است، تا دریافت مطالب، برای عموم، به طور آسان، حاصل گردد.

لازم به تذکر است که برای روشن شدن داستانها، گاهی به عنوان توضیح، مطالبی در آغاز داستان یا آخر آن و گاهی در وسط داستان در میان پرانتز، یا دو قلاب () از نگارنده افزوده شده که از متن (اصول کافی)نیست و ضمنا اندکی از داستانها به خاطر اینکه پیامی نداشتند در اینجا ذکر نشد.

امید آنکه این کتاب، مجموعه ای مفید و عالی و جالبی بوده و یک راهگشای کلیدی به سوی دریای معارف پیامبر اسلام (ع)و خاندان گرامش (علیهم السلام) باشد.

حوزه علمیه قم

محمد محمدی اشتهاردی

بهار 1371 - رمضان 1412

2- حیاء 3- دین.

آدم گفت: در میان سه خصلت، خصلت عقل و اندیشیدن را برگزیدم.

جبرئیل به حیاء و دین گفت: شما جدا شوید و عقل را به خودش واگذارید، حیاء و دین گفتند:

(یا جبرئیل انا امرنا أن نکون مع العقل حیث کان)

: (ای جبرئیل! ما مأمور هستیم که همراه عقل باشیم و از او جدا نشویم).

جبرئیل گفت: (خود دانید، آنگاه به سوی آسمان عروج کرد و رفت. (7)

فکری گر چه اندک باشد، بهتر از عبادات طولانی، ولی سطحی و بی عمق خواهد بود).

داشتند، از این رو عیسی (ع) در همین راستا، از جانب خدا چیزی آورد، که پزشکهای عصرش، نظیرش را نداشتند، او به اذن خدا، مردگان را زنده می کرد، کور مادر زاد را بینا می نمود، اشخاص مبتلا به بیماری پیسی را شفا می داد و به این ترتیب حجت را بر آنها ثابت نمود.

ولی حضرت محمد، پیامبر اکرم (ص) در عصری به پیامبری مبعوث گردید که شیوه سخنوری و خطبه خوانی و شعر سرائی، زیاد شده بود، آن حضرت، مطالب بلند پایه و دقیق با بیان رسا و شیوا آورد، که بر آنها برتری داشت و به این ترتیب حجت را بر آنها تمام کرد.

ابن سکیت: از پاسخ دلنشین امام هادی (ع)، قانع شد و عرض کرد: (سوگند به خدا چنین پاسخی را از هیچکس نشنیده بودم).

آنگاه ابن سکیت پرسید: در این زمان، حجت خدا بر مردم چیست؟

امام هادی (ع) فرمود: (آن حجت و دلیل، (عقل) است، که انسان به وسیله عقل، رهبر راستین را می شناسد و او را می پذیرد و رهبر دروغین را می شناسد و او را تکذیب می نماید.

این سکیت: هذا والله هو الجواب: (سوگند به خدا پاسخ درست، همین است.) (11)

مقصود مرا می فهمد.

2- و با بعضی دیگر سخن می گویم، وقتی که تمام سخنم را به او گفتم، او مقصودم را می فهمد و به من جواب می دهد.

3- ولی با بعضی دیگر وقتی سخن می گویم، مقصودم را نمی فهمد، می گوید: دوباره بگو، (به این ترتیب انسانها در درک مطالب، متفاوت هستند، علت چیست؟)

امام صادق (ع) در پاسخ من فرمود:

(آیا علتش را نمی دانی؟)، گفتم: نه.

فرمود: شخص اول، که مقصود تو را از قسمتی از گفتار تو می فهمد، کسی است که در همان هنگام که نطفه بوده، عقلش با نطفه اش بهم آمیخته است و شخص دوم کسی است که: عقلش در رحم مادرش، به او ملحق شده است، ولی شخص سوم که سخنت را نمی فهمد و می گوید دوباره بیان کن، کسی است که عقلش پس از بزرگ شدنش، به او پیوسته است. (12)

بنابراین تیز هوشی و کند هوشی و میانه هوشی، مربوط به ریشه های تعقل او است که اگر زودتر به او ملحق شده، تیزهوش می گردد و اگر دیرتر ملحق شده به همان نسبت، کند هوش می شود.

پیروی می کند؟)

گفتم: چگونه از شیطان پیروی می کند؟

فرمود: از او بپرس، این وسوسه کاری از کجا به او روی می آورد؟، خود او جواب خواهد داد که: (از کار شیطان است) (13)

چرا که او می داند وسوسه و تزلزل درا اراده، از القائات شیطان است، زیرا خداوند (در قران در سوره ناس آیه 4، 5) می فرماید:

(من شر الوسواس الخناس - الذی یوسوس فی صدور الناس)

: (پناه می برم از شر وسوسه های شیطان مرموز، که در سینه های انسانها وسوسه می کند) - ولی هنگام عمل بر اثر ضعف اراده، قادر بر جلوگیری از اطاعت شیطان نیست).

را بپذیرد و از لشگر جهل، عدول و دوری کند).

3- احکام شریعت و مسائل حلال و حرام و غیر از این سه علم، زیادی است). (14)

(توضیح اینکه: علوم اصلی که بر همه مسلمانان، آموختن آن لازم است و در رابطه با دین و معاد، سودمند است، همان سه علم مذکور است، اما بقیه علوم اگر زیانبار باشند (مثل علم سحر و شعبده و طلسمات)، زیادی است و اگر مفید باشند مانند علم طب و کشاورزی و … ، برگشتش به همان علوم سه گانه است.

و یا اینکه منظور از واژه (فضل)در حدیث فوق، یکنوع استحباب باشد، ولی آموختن آن سه علم، واجب است و کسی که از آن سه علم بهده ندارد، علمهای دیگر برای او بی فایده است).

است و جوانمردی و شرف

و رنه ددی به صورت انسان مصوری

بار درخت علم نباشد بجز عمل

با علم اگر عمل نکنی، شاخ بی بری

را در مورد کنیزت شنیدیم و ما می دانیم که شما علم زیادی دارید و علم غیب را به شما نسبت ندهیم).

آنگاه امام صادق (ع) به سدیر فرمود: آیا قران نمی خوانی؟

سدیر گفت: می خوانم.

امام صادق (ع) فرمود: آیا این آیه را در قرآن دیده ای که خداوند می فرماید:

(قال الذی عنده علم من الکتاب انا آتیک قبل أن یرتد الیک طرفک)

: (اما کسی که (آصف برخیا وزیر مسلمان) دانشی از کتاب (آسمانی) داشت (به سلیمان) گفت: من آن (تخت بلقیس) را پیش از آنکه چشم به هم زنی نزد تو خواهم آورد) (نمل - 40)

عرض کردم: آری این آیه را در قرآن خوانده ام.

امام صادق (ع) فرمود: (آیا آن مرد (آصف) را شناختی که در نزد او چه اندازه از علم کتاب بود؟)

گفتم: شما به من خبر دهید.

فرمود: (به اندازه یک قطره آب نسبت به دریای اخضر).

پرسیدم: چقدر علم اندک داشت.

آنگاه امام صادق (ع) پس از سخنی فرمود: ای سدیر! آیا این آیه را در قرآن خوانده ای که خداوند می فرماید:

(قل کفی بالله شهیدا بینی و بینکم و من عنده علم الکتاب.)

: (بگو ای محمد! گواه بودن خدا و کسی که در نزد او علم کتاب است، بین من و شما کافی است) (رعد - 43)

گفتم: آری خوانده ام.

فرمود: آیا کسی که علم همه کتاب در نزد او است داناتر است تا کسی که قسمتی از علم کتاب در نزد او است؟

گفتم: البته آن کسی که همه علم کتاب، نزد او است داناتر است.

و در این هنگام امام صادق (ع) به سینه خود اشاره کرد و دوبار فرمود: (سوگند به خدا،

تمام علم کتاب در نزد ما است) (18)

(توضیح اینکه: احتمال دارد در مجلس که امام، خشمگین بود، افراد مخالفی حضور داشتند و امام تقیه کرد، ولی در مجلس دوم که با شاگردان برجسته اش خلوت کرده بود، حقیقت را گفت که خداوند، امامان معصوم (ع) را به علوم غیب، بهره مند نموده است و علم آنها به مراتب از علم آصف برخیا، وزیر سلیمان (ع) بیشتر است).

می افکند و احکام ما را می فهمد، حکمیت و داوری او را بپذیرد، قد جعلته علیکم حاکما …

(همانا من او را حاکم شما قرار دادم، اگر طبق دستور ما حکم داد و یکی از آن دو نفر از او نپذیرفت، حکم خدا را سبک شمرده و ما را رد کرده است و آنکه ما را رد کند، خدا او را رد کرده است و (گناه) این، در مرز شرک به خدا است).

پرسیدم: اگر هر یک از آن دو نفر (فقیه) در حکم خود اختلاف داشتند و این اختلاف، به خاطر در حدیث شما پدیده آمده بود و به حکم آن دیگری، اعتنا نشود … (20)

شما مجهول ماند، در این - اشاره به لبهای خود- بجوئید (یعنی از ما بپرسید ما پاسخ شما را بدهیم) خدا ابوحنیفه را لعنت کند که می گفت: علی (ع) چنان گفت، من چنین می گویم، اصحاب چنان گفتند و من چنین می گویم، سپس فرمود: ای سماعه! آیا هیچگاه در مجلس ابوحنیفه بوده ای؟

گفتم: (نه، ولی این سخن او است) (که می گفت علی (ع) چنین می گوید و من چنین می گویم … )

سپس پرسیدم: آیا پیامبر (ص) احکام تمام نیازهای مردم را آورد؟

امام کاظم (ع) فرمود: (آری و آنچه را تا قیامت به آن نیاز دارند آورد).

گفتم: آیا چیزی هم از بین رفت؟

فرمود: نه، همه نزد اهلش محفوظ است. (21)

روزی ابوحنیفه به حضور امام صادق (ع) آمد، آن حضرت به او فرمود: به من خبر رسیده که تو قیاس می کنی؟

ابو حنیفه گفت: آری.

امام صادق (ع) فرمود: (قیاس نکن، چرا که نخستین شخصی که قیاس کرد، ابلیس بود، آن هنگام که از طرف خدا مأمور سجده بر آدم (ع) شد، گفت: (خدایا تو مرا از آتش آفریدی، ولی آدم (ع) را از گل خلق نمودی)، آنگاه بیش آتش و گل قیاس کرد (و گفت آتش از گل، برتر است، پس من آدم را سجده نمی کنم)، اگر او نورانیت معنوی خلقت آدم را با نور و روشنایی آتش، قیاس می کرد، می دانست که کدامیک از این دو نور، بر دیگری برتری دارد و پاکیزگی نور معنوی را بر نور آتش می فهمید. (22)

داشت، او را ابوعبدالله (پدر عبدالله) می خواندند، عبدالملک منکر خدا بود و اعتقاد داشت که جهان هستی خود به خود آفریده شده است، او شنیده بود که امام شیعیان، حضرت صادق (ع) در مدینه زندگی می کند، به مدینه مسافرت کرد، به این قصد تا درباره خدایابی و خداشناسی، با امام صادق (ع) مناظره کند وقتی که به مدینه رسید و از امام صادق (ع) سراغ گرفت، به او گفتند: (امام صادق (ع) برای انجام مراسم حج به مکه رفته است)، او به مکه رهسپار شد، کنار کعبه رفت دید امام صادق (ع) مشغول طواف کعبه است، وارد صفوف طواف کنندگان گردید، (و از روی عناد) به امام صادق (ع) تنه زد، امام با کمال ملایمت به او فرمود:

نامت چیست؟

او گفت: عبدالملک (بنده سلطان)

امام: کنیه تو چیست؟

عبدالملک: ابوعبدالله (پدر بنده خدا)

امام: (این ملکی (یعنی این حکم فرمائی که) تو بنده او هستی (چنانکه از نامت چنین فهمیده می شود) از حاکمان زمین است یا از حاکمان آسمان؟ وانگهی (مطابق کنیه تو) پسر تو بنده خداست، بگو بدانم او بنده خدای آسمان است، یا بنده خدای زمین؟ هر پاسخی بدهی محکوم می گردی).

عبدالملک چیزی نگفت، هشام بن حکم، شاگرد دانشمند امام صادق (ع) در آنجا حاضر بود، به عبدالملک گفت: چرا پاسخ امام را نمی دهی؟

عبدالملک از سخن هشام بدش آمد و قیافه اش درهم شد.

امام صادق (ع) با کمال ملایمت به عبدالملک گفت: صبر کن تا طواف من تمام شود، بعد از طواف نزد من بیا تا با هم گفتگو کنیم، هنگامی که امام از طواف فارغ شد، او نزد امام آمد و

در برابرش نشست، گروهی از شاگردان امام (ع) نیز حاضر بودند، آنگاه بین امام و او این گونه مناظره شروع شد:

امام: آیا قبول داری که این زمین زیر و رو و ظاهر و باطن دارد؟

منکر خدا: آری.

امام: آیا زیر زمین رفته ای؟

منکر خدا: (نه).

امام: پس می دانی که در زیر زمین چه خبر است؟

منکر خدا: چیزی از زیر زمین نمی دانم، ولی گمان می کنم که در زیرزمین، چیزی وجود ندارد.

امام: گمان شک، یکنوع درماندگی است، آنجا که نمی توانی به چیزی یقین پیدا کنی، آنگاه امام به او فرمود:

آیا به آسمان بالا رفته ای؟

منکر خدا: نه.

امام: آیا می دانی که در آسمان چه خبر است و چه چیزها وجود دارد؟

منکر خدا: (نه)

امام: (عجبا! تو که نه به مشرق رفته ای و نه به مغرب رفته ای، نه به داخل زمین فرو رفته ای و نه به آسمان بالا رفته ای و نه بر صفحه آسمانها عبور کرده ای تا بدانی در آنجا چیست و با آن همه جهل و ناآگاهی، باز منکر می باشی (تو که از موجودات بالا و پائین و نظم و تدبیر آنها که حاکی از وجود خدا است، ناآگاهی، چرا منکر خدا می شوی؟) آیا شخص عاقل به چیزی که ناآگاه است، آن را انکار می کند؟).

منکر خدا: تاکنون هیچکس با من این گونه، سخن نگفته (و مرا این چنین در تنگنای سخن قرار نداده است).

امام: بنابراین تو در این راستا، شک داری، که شاید چیزهائی در بالای آسمان و درون زمین باشد و نباشد؟

منکر خدا: آری شاید چنین باشد (به این ترتیب، منکر خدا از مرحله انکار،

به مرحله شک و تردید رسید.)

امام: کسی که آگاهی ندارد، بر کسی که آگاهی دارد، نمی تواند برهان و دلیل بیاورد.

ای برادر منصور! از من بشنو و فراگیر، ما هرگز درباره وجود خدا شک نداریم، مگر تو خورشید و ماه و شب و روز را نمی بینی که در صفحه افق آشکار می شوند و بناچار در مسیر تعیین شده خود گردش کرده و سپس باز می گردند و آنها در حرکت در مسیر خود، مجبور می باشند، اکنون از تو می پرسم: اگر خورشید و ماه، نیروی رفتن (و اختیار) دارند، پس چرا بر می گردند و اگر مجبور به حرکت در مسیر خود نیستند، پس چرا شب، روز نمی شود و به عکس، روز شب نمی گذرد؟

ای برادر منصور! به خدا سوگند، آنها در مسیر و حرکت خود مجبورند و آن کسی که آنها را مجبور کرده، از آنها فرمانرواتر واستوارتر است.

منکر خدا: راست گفتی.

امام: ای برادر منصور! بگو بدانم، آنچه شما به آن معتقدید و گمان می کنید (دهر) (روزگار) گرداننده موجودات است و مردم را می برد، پس چرا (دهر) (روزگار) گرداننده موجودات است و مردم را می برد، پس چرا (دهر) آنها را برنمی گرداند و اگر بر می گرداند، چرا نمی برد؟

ای برادر منصور! همه مجبور و ناگزیرند، چرا آسمان در بالا و زمین در پائین قرار گرفته؟ چرا آسمان بر زمین نمی افتد؟ و چرا زمین از بالای طبقات خود فرو نمی آید و به آسمان نمی چسبد و موجودات روی آن به هم نمی چسبند؟!.

(وقتی که گفتار واستدلالهای محکم امام به اینجا رسید، عبدالملک، از مرحله شک

نیز رد شد و به مرحله ایمان رسید) در حضور امام صادق (ع) ایمان آورد و گواهی به یکتائی خدا و حقانیت اسلام داد و آشکارا گفت: (آن خدا است که پروردگار و حکم فرمای زمین و آسمانها است و آنها را نگه داشته است!)

حمران، یکی از شاگردان امام که در آنجا حاضر بود، به امام صادق (ع) رو کرد و گفت: (فدایت گردم، اگر منکران خدا به دست شما، ایمان آورده و مسلمان شدند، کافران نیز بدست پدرت (پیامبر- ص) ایمان آوردند.

عبدالملک تازه مسلمان به امام عرض کرد: (مرا به عنوان شاگرد، بپذیر!).

امام صادق (ع) به هشام بن حکم (شاگرد برجسته اش) فرمود: (عبدالملک را نزد خو ببر و احکام اسلام را به او بیاموز).

هشام که آموزگار زبردست ایمان، برای مردم شام و مصر بود، عبدالملک را نزد خود طلبید و اصول عقائد و احکام اسلام را به او آموخت، تا اینکه او دارای عقیده پاک و راستین گردید، به گونه ای که امام صادق (ع) ایمان آن مؤمن (و شیوه تعلیم هشام) را پسندید. (23)

جز آن شخصیتی که در آنجا (اشاره به مکان جلوس امام صادق علیه السلام کرد) نشسته است، ولی غیره از او، دیگران عده ای از اراذل و جهال و چهارپایان هستند.)

ابن ابی العوجاء: (چگونه تو تنها این شیخ (امام صادق علیه السلام) را به عنوان انسان با کمال یاد می کنی؟)

ابن مقفع: برای آنکه من با او ملاقات کرده ام، وجود او را سرشار از علم و هوشمندی یافتم، ولی دیگران را چنین نیافتم.

ابن ابی العوجاء: بنابراین لازم است، نزد او بروم و با او مناظره کنم و سخن تو را در شأن او بیازمایم که راست می گویی یا نه؟

ابن مقفع: به نظر من این کار را نکن، زیرا می ترسم، در برابر او درمانده شوی و او عقیده تو را فاسد کند.

ابن ابی العوجاء: نظر تو این نیست، بلکه می ترسی من با او بحث کنم و با چیره شدن بر او نظر تو را در شأن و مقام او، سست کنم.

ابن مقفع: اکنون که چنین گمانی درباره من داری، برخیز و نزد او برو، ولی به تو سفارش می کنم که حواست جمع باشد، مبادا لغزش یابی و سرافکنده شوی مهار سخن را محکم نگهدار، کاملا مراقب باش تا مهار را از دست ندهی و درمانده نشوی …

ابن ابی العوجاء برخاست و نزد امام صادق (ع) رفت و پس از مناظره، نزد دوستش ابن مقفع بازگشت و گفت:

(ما هذا ببشر وان فی الدنیا روحانی یتحسد اذا شاء ظاهرا و یتروح اذا شاء باطنا فهو هذا … )

: (این شخص بالاتر از بشر است، اگر دنیا روحی باشد و بخواهد در

جسدی آشکار شود و یا بخواهد پنهان گردد همین مرد است).

ابن مفقع: او را چگونه یافتی؟

ابن ابی العوجاء: نزد او نشستم، هنگامی که دیگران رفتند و من تنها با او ماندم، آغاز سخن کرد و به من گفت: (اگر حقیقت آن باشد که اینها (مسلمانان طواف کننده) می گویند، چنانکه حق هم همین است، در این صورت اینها رستگارند و شما در هلاکت هستید و اگر حق با شما باشد که چنین نیست، آنگاه شما با آنها (مسلمانان) برابر هستید (در هر دو صورت، مسلمانان، زیاد نکرده اند)

من به او (امام) گفتم: (خدایت رحمت کند، مگر ما چه می گوئیم و آنها (مسلمانان) چه می گویند؟ سخن ما با آنها یکی است).

فرمود: (سخن شما با آنها (مسلمین) یک است، با اینکه آنها به خدای یکتا و معاد و پاداش و کیفر روز قیامت و آبادی آسمان و وجود فرشتگان، اعتقاد دارند، ولی شما به هیچیک از این امور، معتقد نیستید و منکر وجود خدا می باشید).

من فرصت را بدست آورده و به او (امام) گفتم: (اگر مطلب همان است که آنها (مسلمانان) می گویند و قائل به وجود خدا هستید، چه مانعی دارد که خدا خود را بر مخلوقش آشکار سازد و آنها را به پرستش خود دعوت کند، تا همه بدون اختلاف به او ایمان آورند، چرا خدا خود را از آنها پنهان کرده و بجای نشان دادن خود، فرستادگانش را به سوی آنها فرستاده است، اگر او خود بدون واسطه با مردم تماس می گرفت، طریق ایمان آوردن مردم به او نزدیکتر بود).

او (امام) فرمود: وای بر تو چگونه خدا بر تو پنهان

گشته با اینکه قدرت خود را در وجود تو به تو نشان داده است، قبلا هیچ بودی، سپس پیدا شدی، کودک گشتی و بعد بزرگ شدی و بعد از ناتوانی، توانمند گردیدی، سپس ناتوان شدی و پس از سلامتی، بیمار گشتی، سپس تندرست شدی، پس از خشم، شاد شدی، سپس غمگین، دوستیت و سپس دشمنیت و به عکس، تصمیمت پس از درنگ و به عکس امیدت بعد از ناامیدی و به عکس، یادآوریت بعد از فراموشی و به عکس و … به همین ترتیب پشت سر هم نشانه های قدرت خدا را برای من شمرد، که آنچنان در تنگنا افتادم که معتقد شدم بزودی بر من چیره می شود، بر خاستم و نزد شما آمدم). (24)

به این (همه نعمتها) رهنمون شد و اگر او ما را هدایت نکرده بود ما (به اینها) راه نمی یافتیم).

دوزخیان (طبق آیه 106 مؤمنون) در دوزخ می گویند:

(ربنا غلبت علینا شقوتنا و کنا قوما ضالین)

: (پروردگارا شقاوت ما بر ما چیره شد و ما قوم گمراهی بودیم).

و ابلیس (طبق آیه 39 حجر) گفت:

(رب بما اغویتنی)

: (پروردگارا، به خاطر اینکه مرا گمراه ساختی)

(بنابراین این هر سه گروه، نیکی و بدی را به خدا نسبت می دهند، ولی قدریه به خودشان بر می گردانند.)

یونس: سوگند به خدا، من گفتار آنها (قدریه) را قبول ندارم، بلکه عقیده ام این است که: (چیزی پدید نیاید مگر آنچه را خدا بخواهد و اراده و مقدر و حکم نماید.)

امام رضا: ای یونس! این گونه نیست … (بلکه خواست خدا این است که انسان نیز در کارهایش مختار باشد) آیا می دانی (مشیت) (خواست خدا) یعنی چه؟

یونس: (نه).

امام رضا: خواست خدا، یاد نخستین (لوح محفوظ) است، آیا می دانی (اراده) چیست؟

یونس: (نه).

امام رضا: اراده، تصمیم بر آنچه می خواهد، می باشد آیا می دانی (قدر) یعنی چه؟

یونس: (نه).

امام رضا: (قدر)، همان اندازه گیری و مرزبندی است، مانند مدت عمر زندگی و هنگام مرگ، سپس فرمود: منظور از حکم (قضاء) محکم ساختن و عینیت بخشیدن است.

یونس (که از بیانات روشن امام رضا (ع) قانع و خشنود و شیفته آن حضرت شده بود) اجازه طلبید که سر مقدس امام را ببوسد و در این حال عرض کرد:

فتحت لی شیئا کنت عنه فی غفله

: (گره مطلب مشکل را بروی من گشودی که من از آن ناآگاه بودم) (48)

امام صادق (ع) بود، اسماعیل بن جابر می گوید: به مسجد النبی در مدینه رفتم، دیدم در آنجا مردی ناطق نشسته سخن می گفت و جمعی گفتار او را گوش می کردند، او درباره (قدر) صحبت می کرد (یعنی درباره تفویض که عقیده اش بود، سخن می گفت که خدا همه اختیارات را به بشر داده و سلطه اش را از بشر برداشته است).

در آنجا بین من و او چنین گفتگو شد:

اسماعیل: ای آقا! اجازه است از تو سؤالی کنم؟

ناطق: بپرس.

اسماعیل: آیا در سراسر ملک خدا چیزی وجود دارد که بدون اراده خدا پدید آید؟

ناطق، مدتی طولانی سر در گریبان فرو برد و سپس سربلند کرد و گفت: (اگر بگویم در ملک خدا چیزی وجود دارد که بدون اراده خدا به وجود آمده، معنای سخن این است که خدا مغلوب (در مورد آن چیز) گردد و اگر بگویم: در ملک او جز آنچه او اراده کرده، چیزی وجود ندارد (معنایش این است که کارهای انسان نیز بر اساس اراده اجباری او بوده و در نتیجه) انجام گناهان را برای تو روا دانسته ام (زیرا آنها را به خدا نسبت داده ام نه به تو).

اسماعیل می گوید: به حضور امام صادق (ع) رفتم و ماجرای گفتگوی خودم با آن (قدری مذهب) را بیان کردم و سخن او را نقل نمودم.

قلبم راه یافته، که جز آنچه از شما بشنوم، آن مطلب در قلبم بیرون نمی رود).

امام: آنچه در دلت هست به تو زیان نمی رساند.

حمزه: (من عقیده دارم خداوند بندگانش را به چیزی که اختیار و توان انجام یا ترک آن را ندارند، تکلیف نمی کند و همچنین به چیزی که طاقتش را ندارند، امر و نهی نمی نماید و معتقدم که بندگان جز به اراده و خواست و قضا و قدر خدا، انجام ندهند).

امام: آن مذهبی که من و پدرانم، آن را پذیرفته ایم، همین است). (49)

کسی که صد بار (لا اله الا الله) بگوید در آن روز از نظر عمل بهترین انسانها - جز کسی که زیادتر گفته باشد- می باشد).

امام صادق (ع) فرمود: این خبر، به ثروتمندان رسیده و همین دستور آن حضرت را انجام دادند.

فقراء به حضور پیامبر (ص) باز گشتند و عرض کردند: (این دستور شما را ثروتمندان شنیدید و انجام می دهند) (و هر دو ثواب را می برند).

رسول خدا (ص) فرمود:

(ذلک فضل الله یؤتیه من یشاء)

: (این فضل خداست که به هر که خواهد بدهد) (مائده - 54) (52)

مورد نازل کرد:

(فاما من اعطی واتقی - و صدق بالحسنی - فسنیسره للیسری)

: (اما آن کس که (در راه خدا) انفاق کند و پرهیزکاری را پیشه خود سازد و جزای نیک الهی را تصدیق کند - ما او را در مسیر آسانی (به سوی بهشت جاویدان) هدایت می کنیم) (سوره لیل آیه 5 تا 7). (53)

ولی یکی از آنها چهل شب، عبادت و راز و نیاز کرد و سپس دعا نمود، ولی دعایش مستجاب نشد، نزد عیسی (ع) رفت و گله کرد و از عیسی (ع) خواست که برای او دعا کند، عیسی (ع) وضو گرفت و نماز خواند و پس از نماز برای او دعا کرد، خداوند به عیسی (ع) وحی کرد: (آن بنده من، از غیر آن دری که باید از آن در نزدم آید، می آید، او مرا می خواند ولی در دلش نسبت به نبوت تو، شک است، بنابراین اگر او آنقدر مرا بخواند که گردنش بریده شود و انگشتانش بریزد، دعایش را اجابت نمی کنیم).

عیسی (ع) به آن مرد گفت: (آیا تو خدا را می خوانی، ولی در مورد پیامبرش شک داری؟).

او گفت: (ای روح خدا! سوگند به خدا همان گونه که گفتی، همان طور است (من درباره پیامبری تو شک داشتم) اکنون از خدا بخواه تا این شک را از دل من بزداید).

حضرت عیسی (ع) دعا کرد، خداوند توبه او را پذیرفت و او مانند خاندان خود گردید (و پس از چهل شب عبادت، دعایش مستجاب می شد) (57)

تقاضای کمک کرد، امام صادق (ع) درباره او دستور کمک نداد، فقط دعا کرد و فرمود: (خدا سیرت کند).

سپس امام صادق (ع) به ما رو کرد و فرمود: (آگاه باشید که در نزدم چیزی وجود دارد که به او (سائل چهارم) کمک کنم، ولی می ترسم مانند یکی از سه شخص شویم که دعای آنها به استجابت نمی رسد، آن سه شخص عبارتند از:

1- شخصی که خداوند مالی به او بدهد و او آن را در مورد ناشایسته اش مصرف کند، سپس بگوید: (خدایا به من بده)، دعایش مستجاب نگردد.

2- مردی که درباره همسرش دعا کند که: (خدایا مرا از او راحت کن)، با اینکه خداوند اختیار (طلاق) او را بدست آن مرد داده است، چنین فردی نیز دعایش مستجاب نمی شود.

3- مردی که در مورد همسایه اش نفرین می کند (و می گوید: (خدایا این همسایه ام را نابود کن))با اینکه راه خلاصی برای او وجود دارد و آن اینکه خانه خود را بفروشد و بجای دیگر برود، چنین کسی نیز دعایش به استجابت نمی رسد.

(و من سائل چهارم کمک نکردم، تا مبادا مثل اولی (مصرف کننده مال در غیر مورد شایسته اش) شوم و دعایم به استجابت نرسد). (58)

و دو رکعت نماز خواند، پس از نماز، ثنای بجا آورد (یعنی خدا را به اوصافش یاد کرد) و بعد بر محمد (ص) و آلش، صلوات فرستاد، آنگاه دعا کرد.

پیامبر (ص) (روش دعا کردن او را پسندید، نزد او رفت و) به و فرمود: سل تعط: (درخواست کن که به تو داده شود) (دعا کن که دعایت به استجابت می رسد).

در روایت دیگر، پس از نقل مطلب فوق، آمده: امام صادق (ع) فرمود: (در کتاب علی (ع) آمده: ستایش خدا صلوات بر محمد (ص)، قبل از دعا و درخواست است، چنانکه یکی از شماها وقتی که نزد شخصی برای حاجتی می رود، آن شخص دوست دارد که قبل از عرض درخواست، سخن خوشی در میان آید) (59)

صادق: 1- نخست حمد و ثنای الهی بجا آور 2- سپس نعمتهائی را که به تو عنایت فرموده یاد کن و شکر گزاری نما3- سپس صلوات بر پیامبر (ص) بفرست 4- سپس گناهانت را یاد بیاور و به آن اقرار کن 5- سپس استغفار کرده و در مورد گناهانت به خدا پناه ببر، (آنگاه دعا کن) این است جهت و روش دعا کردن، حال بگو آیه دیگر کدام است؟

قاسم: اما آیه دیگر این آیه (39 سباء) است که خداوند می فرماید:

(و ما انفقتم من شییء فهو یخلفه و هو خیر الرازقین)

(و هر چیزی را (در راه خدا) انفاق کنید، خداوند جای آن را پر می کند و او بهترین روزی دهندگان است).

من انفاق می کنم، ولی عوض آن را نمی یابم.

امام صادق: آیا به نظر تو، خدا خلف وعده می کند؟

قاسم: (نه).

امام صادق: پس راز عوض نگرفتنت چیست؟

قاسم: نمی دانم.

امام صادق: (اگر شما از راه حلال، ثروتی را بدست آوردید و در راه حلال انفاق نمودید، قطعا درهمی را انفاق نمی کنید، مگر اینکه عوض آن داده شود). (60)

به خاطر اینکه ناله و گریه و زاری او را دوست می دارد).

سپس امام رضا (ع) فرمود: (سوگند به خدا، تأخیر بر آوردن نیازهای دنیوی مؤمنان (که از درگاهش خواسته اند) برای آنها بهتر از تعجیل در بر آوردن نیازهای آنها است.

دنیا چه ارزشی دارد؟ امام باقر (ع) می فرمود: (سزاوار است که دعای مؤمن در حال آسایش، مانند دعایش در حال سختی باشد و اگر دعایش به استجابت رسید، سست نشود) (باز دعا می کند) بنابراین از دعا کردن خسته نشو، زیرا دعا در پیشگاه خدا دارای مقام بسیار ارجمند است، بر تو باد که صبر کنی و در کسب روزی حلال بکوشی، وصله رحم را رعایت نمایی، مبادا با مردم اظهار دشمنی کنی، زیرا ما خاندانی هستیم که حتی نسبت به آنها که قطع رحم کنند، صله رحم می کنیم و به هر که به ما بدی کند، نیکی کنیم، که سوگند به خدا از این روش، نتیجه خوبی می بینیم.

همانا کسی که در این دنیا از نعمتهای الهی برخوردار است اگر درخواستی از خدا کند و دعایش به استجابت برسد، (بر اثر حرص) باز درخواست دیگری می کند و نعمت خدا به نظرش کم ارزش می گردد و از چیزی سیر نشود و در صورت فراوانی نعمت، مسلمانان در این راه به خاطر حقوقی که بر او واجب است، به خطر بیفتد و در فتنه و آزمایش قرار گیرد.

بگو بدانم اگر من چیزی به تو بگویم، به صحت آن اطمینان داری؟

احمد: اگر به تو اطمینان نداشته باشم، به چه کسی اطمینان دارم، تو حجت خدا هستی، حتما سخن تو درست است.

امام رضا:

اگر به سخن من اطمینان داری، باید به گفتار خدا بیشتر اطمینان داشته باشی، چرا که خداوند به وعده خود وفا می کند، مگر خدا نمی فرماید:

(و اذا سألک عبادی عنی فانی قریب اجیب دعوه الداع اذا دعان)

: (هنگامی که بندگان من از تو درباره من سؤال کنند (بگو) من نزدیکم، دعای دعا کننده را به هنگامی که مرا می خواند پاسخ می گویم) (بقره - 186).

و نیز، مگر نمی فرماید:

(لا تقنطوا من رحمه الله)

: (از رحمت خدا نومید نشوید) (زمر- 53).

(و الله یعدکم مغفره منه و فضلا)

: (و خداوند به شما وعده آمرزش و فزونی می دهد) (بقره - 268).

بنابراین اعتمادت به خدا بیشتر از دیگران باشد و در خانه دل خود را به راه یافتن چیزی، جز خوبی نگشائید، که در این صورت شما آمرزیده اید (61)

به خشم آورده و در معرض خطرها قرار داده است، خدایا او را هدف تیری شتابان قرار بده، به گونه ای که اثر آن تیر، او را از من باز دارد، بار خدایا! مرگش را نزدیک گردان و نشانه اش را نابود کن، پروردگارا در این کار، شتاب کن، در همین ساعت و لحظه).

یونس می گوید: (دستور امام را انجام دادم) وقتی که به کوفه باز گشتم، از خانواده ام در مورد آن همسایه مردم آزار پرسیدم، گفت: بیمار است، هنوز سخنم به پایان نرسیده بود که از خانه او شیون برخاست و گفتند: (فلانی مرد) (62)

نفرین خود تهدید می کنی؟) (من از این تهدیدها نمی ترسم).

معتب (یکی از خدمتکاران امام صادق علیه السلام) می گوید: (امام صادق (ع) همواره در حال رکوع و سجود بود، هنگامی که وقت سحر فرا رسید، شنیدم در سجده خود چنین می گفت:

(خدایا! از تو درخواست می کنم به قدرت نیرومندت و به مقام جلال سختت که همه مخلوقات در برابر آن جلال، خوار هستند، اینکه صلوات بفرستی بر محمد و اهل بیت او و اینکه (داود بن علی) را هم اکنون (به عذابت) بگیری).

هنوز آن حضرت، سرش را از سجده بلند نکرده بود، که صدای شیون را از خانه داود بن علی، شنیدیم، امام صادق (ع) فرمود: (من به دعائی، او را نفرین کردم که خداوند فرشته ای را به سوی او فرستاد که عصائی آهنین را بر سر او زد به طوری که از آن ضربت، مثانه او شکافته شد و مرد) (63)

و رهبر شما، تنها خدا است و پیامبر او و آنها که ایمان آورده اند و نماز را بر پا می دارند و در حال رکوع، زکات می پردازند (مائده - 55) (که طبق روایات بسیار، این آیه در شأن امام علی (ع)، آن هنگام که انگشتر خود را در رکوع به فقیر داد نازل شد).

آنها می گویند: این آیه درباره مؤمنان نازل شده است.

به آنها می گوئیم: خداوند می فرماید:

(قل لا اسلکم علیه اجرا الا الموده فی القربی)

: (بگو من پاداشی از شما برای رسالتم درخواست نمی کنم، جز دوست داشتن نزدیکانم را) (شوری - 23)

آنها می گویند: (این آیه درباره نزدیکان و خویشان مسلمانان نازل شده است).

هر چه از این گونه آیات را که در قران هست، برای آنها می خوانیم و به آنها استدلال می کنیم، جواب وارونه به ما می دهند).

امام صادق: در چنین وقتی، آنها رابه (مباهل) (64) دعوت کن.

ابومسروق: چگونه با آنها مباهله کنم؟

امام صادق: سه روز (روح) خود را اصلاح و پاک کن، به گمانم فرمود سه روز روزه بگیر و سپس غسل کن و با شخص مورد مباحثه خود، به صحرا برو و انگشتان دست خود را و در میان انگشتان او شبکه وار داخل کن و با او به انصاف رفتار کن (یعنی) نخست لعن را از خود شروع کن و چنین بگو: (خدایا!، ای پروردگار هفت آسمان و هفت زمین، ای آگاه به نهان و عیان و بخشاینده مهربان، اگر ابومسروق حق را انکار می کند و ادعای باطل می نماید، بلائی از آسمان یا عذاب دردناک بر او فرو فرست).

سپس امام صادق (ع)

به ابومسروق فرمود: پس از این مباهله، چندان نگذرد که اثر آن را در آن شخص مقابل، با چشم خود بنگری.

ابومسروق می گوید: (طبق دستور امام، افراد طرف بحثم را به مباهله دعوت کردم) سوگند به خدا هیچکس حاضر نشد که دعوت مرا اجابت کند (یعنی از ترس، مانند مسیحیان در مباهله عصر رسول خدا (ص)، راضی به مباهله نشدند). (65)

(توسط کاروانیان) خارج گردید (که داستانش در قرآن آمده - به مصر رفت و کم کم از گرفتاریها نجات یافت … ) (66)

به او آسایش می دهی و او را خلیفه خود در زمین قرار می دهی، درخواست می کنم که بر محمد و آلش (ص) درود بفرستی و مرا از این بیماری که دستخوش آن هستم، عافیت بخشی).

سپس راست بنشین و گندمها را از اطرافت جمع کن و همان دعا را بخوان، آنگاه آن گندمها را چهار قسمت کن و هر قسمتی را به مستمندی بده، باز همان دعا را بخوان.

داود می گوید: من طبق دستور امام صادق (ع) رفتار کردم، به قدری اثر سریع نمود که هماندم، سلامتی خود را باز یافتم، گوئی از بند رها گشتم، بسیاری همین دستور را انجام داده اند و نتیجه خوبی گرفته اند (68)

سلام می کرد، جواب سلام او را می دادیم).

وقتی که ابوذر دریافت که او جبرئیل بود، بسیار متأثر و پریشان گردید و افسوس خورد که چرا از توفیق سلام کردن بر جبرئیل محروم شده است، آنگاه رسول خدا (ص) به او فرمود:

(آن دعائی که می خوانی چیست؟ که جبرئیل به من خبر داد که دعای ابوذر در آسمانها نزد اهل آسمان، معروف است.)

ابوذر گفت: آری ای رسول خدا، من این دعا را می خوانم:

(اللهم انی اسلک الامن و الایمان بک، والتصدیق بنبیک، والعافیه من جمیع البلاء، والشکر علی العافیه والغنی عن شرار الناس)

: (خدایا! در درگاهت درخواست دارم: امنیت و ایمان به تو را و تصدیق نمودن به پیامبرت و عافیت از همه بلاها و شکرگزاری در برابر عافیت و بی نیازی از مخلوقات بدت را) (70)

خواستی بدانی که تو در نزد چگونه هستی، بنگر که من در نزد تو چگونه ام). (71)

بمیرد و می فرمود: (اگر همه مردم بین شرق و مغرب بمیرند، من از تنهائی، هراس ندارم، پس از آنکه قرآن با من باشد) (73)

خوب نداند، در عالم قبر به او بیاموزند، تا درجه او به خاطر قرآن، بالا رود، زیرا درجات بهشت به اندازه آیات قرآن است، به او گفته شود:

اقرء وارق: (بخوان و بالا برو)، او می خواند و بالا می رود.

حفض می گوید: (من هیچکس را ندیدم که مانند امام کاظم (ع) در مورد خود، بیمناکتر باشد، او آیات قران را با حزن و اندوه، می خواند، هنگامی که قرآن می خواند (به قدری توجه داشت که) گویا با مردی که در روبرویش است، سخن می گوید (75)

برای ما بیان کن).

هشام: (فدایت شوم ای فرزند رسول خدا! من مقام شما را گرامی می دارم و از سخن گفتن در حضور شما شرم دارم، زیرا زبانم را در محضر شما، یارای سخن گفتن نیست!).

امام: هرگاه ما دستوری به شما می دهیم، اطاعت کنید.

هشام: به من خبر رسید که (عمروبن عبید) روزها در مسجد بصره با شاگردان خود می نشیند (و درباره امامت و رهبری، بحث و گفتگو می کند و عقیده شیعه را در مورد مسأله امامت و رهبری، بحث و گفتگو می کند و عقیده شیعه را در مورد مسأله امامت، بی اساس جلوه می دهد).

این خبر برای من بسیار ناگوار بود، از این رو (از کوفه) به بصره رفتم و در روز جمعه به مسجد بصره وارد شدم، دیدم جمعیت زیادی گرداگرد او حلقه زده اند و او نیز جامه سیاه پشمی بر تن کرده و عبایی به دوش افکنده و حاضران از او سؤال می کردند و او جواب می داد.

از حاضران تقاضا کردم، تا در حلقه خود به من جائی بدهند، سرانجام راه باز کردند و در آخر جمعیت، بر دو زانو نشستم، آنگاه مناظره من با او به این ترتیب شروع شد:

هشام؛ (خطاب به عمروبن عبید): ای دانشمند، من مرد غریبی هستم، آیا اجازه دارم از شما سؤالی کنم؟

عمرو: آری اجازه داری.

هشام: آیا خشم چشم داری؟

عمرو: فرزندم! این سؤالی است که مطرح می کنی، چیزی را که می بینی چرا از آن می پرسی؟

هشام: سؤالات من همین گونه است.

عمرو: گرچه سؤالات تو احمقانه است، ولی آنچه خواهی بپرس.

هشام: آیا چشم داری؟

عمرو: آری.

هشام: به وسیله چشم چکار می

کنی؟

عمرو: به وسیله چشم، رنگها و اشخاص و سایر منظره ها را می نگرم.

هشام: آیا بینی داری؟

عمرو: آری.

هشام: با آن چه استفاده می بری؟

عمرو: به وسیله بینی بوها را استشمام می نمایم.

هشام: آیا زبان و دهان داری؟

عمرو: آری.

عمرو: با آن چه نفعی می بری؟

عمرو: با زبان طعم غذاها چشیده و درک می کنم.

هشام: آیا گوش داری؟

عمرو: آری.

هشام: با گوش چه استفاده می کنی؟

عمرو: با گوش، صداها را می شنوم.

هشام: آیا قلب داری؟

عمرو: آری.

هشام: با قلب چه می کنی؟

عمرو: به وسیله قلب (مرکز ادراکات) آنچه بر اعضای بدنم می گذرد و بر حواس من خطور می کند، برطرف کرده و صحیح را از باطل تشخیص می دهم.

هشام: آیا اعضاء، از قلب بی نیاز نیستند؟

عمرو: نه، نه هرگز.

هشام: وقتی که اعضاء بدن، صحیح و سالم هستند، چه نیازی به قلب دارند؟

عمرو: پسر جانم! اعضاء بدن در بوئیدن یا دیدن یا شنیدن یا چشیدن، تردید پیدا کنند و در امری از امور دچار حیرت شوند، فورا به قلب (مرکز ادراکات) مراجعه می کنند، تا تردیدشان رفع شود و یقین حاصل کنند.

هشام: بنابراین خداوند قلب را برای رفع تردید قرار داده است.

عمرو: آری.

هشام: ای مرد دانشمند! وقتی که خداوند برای تنظیم اداره امور کشور کوچک تن تو، پیشوایی به نام قلب قرار داده، چگونه ممکن است که خدای مهربان آن همه مخلوق و بندگان خود را بدون رهبر، واگذارد، تا در حیرت و شک، به سر برند و برای رفع شک و حیرت آنها، امام و پیشوا نیافریده باشد، تا مردم در موارد مختلف به او مراجعه کنند.

در این هنگام، (عمرو) سکوت عمیقی کرد و لب به سخن نگشود

و پس از زمانی تأمل، به هشام گفت: (آیا تو هشام بن حکم نیستی؟)

هشام: (نه) (این پاسخ هشام یک نوع تاکتیک بود).

عمرو: آیا با او نشست و برخاست نکرده ای؟ و در تماس نبوده ای؟

هشام: نه.

عمرو: پس تو از اهل کجائی؟

هشام: از اهل کوفه هستم.

عمرو: پس تو همان هشام هستی.

هشام: در این هنگام، (عمرو) از جا برخاست و مرا در آغوش کشید و بر جای خود نشانید و تا من بر آن مسند نشسته بودم، سخنی نگفت.

وقتی که سخن هشام به اینجا رسیده امام صادق (ع) خندید و به هشام فرمود: این طرز استدلال را از که آموخته ای؟ هشام عرض کرد: آنچه از شما شنیده بودم منظم کردم.

امام صادق (ع) فرمود:

(هذا والله مکتوب فی صحف ابراهیم و موسی)

: (سوگند به خدا، این گونه مناظره تو در صحف ابراهیم و موسی (ع) نوشته شده است) (80)

موجب از بین رفتن گناه است).

زراره: بعد از زکات، کدام برتر است؟

امام: حج، برتر است، خداوند (در آیه 97 آل عمران) می فرماید:

(ولله علی الناس حج البیت من استطاع الیه سبیلا)

: (و برای خدا بر آنان که مستطیع هستند، حج واجب است.)

و رسول خدا (ص) فرمود: (یک حج قبول شده، بهتر از بیست نماز نافله است و هر که در دور کعبه هفت بار (نه کم و نه زیاد) طواف کند و دو رکعت نماز بعد از آن را نیکو بجا آورد، خداوند او را بیامرزد … ).

زراره: پس از حج، کدام برتر است؟

امام: روزه.

زراره: چرا روزه در آخرین ها قرار گرفت؟

امام: رسول خدا (ص) فرمود: روزه سپر آتش دوزخ است و برترین چیزها آن است که وقتی انجام نشد، توبه کردن از آن قبول نیست مگر اینکه عین آن عمل را انجام دهی، نماز و زکات و حج و ولایت، اگر ترک شد، جز با انجام دادن خود آنها، چیز دیگری جایگزین آنها نمی شود، ولی روزه (ماه رمضان) را اگر بر اثر تقصیر یا مسافرت بجا نیاوردی، بعد از ماه رمضان، گناه آن را با کفاره و قضا جبران می کنی، ولی در مورد نماز و زکات و حج و ولایت، چیز دیگری جایگزین آنها نمی شود.

و در پایان فرمود: بالاترین درجه دین،و کلید دین در همه چیز و آنچه که مایه خرسندی خدا است، (شناخت امام بر حق و اطاعت از او) است، خداوند می فرماید:

(من یطع الرسول فقد اطاع الله ومن تولی فما ارسلناک علیهم حفیظا)

: (کسی که از پیامبر (ص)، اطاعت کند، اطاعت خدا را کرده و کسی

که سرباز زند، تو در برابر او مسؤول نیستی) (نساء-80)

آنگاه فرمود: (همانا اگر شبها را بپا خیزد و روزها را روزه بگیرد و تمام اموالش را در راه خدا انفاق کند و در تمام عمر، هر سال برای حج به مکه رود، ولی (ولایت ولی خدا) را نشناسد، تا از پیروی کند و همه اعمالش را با راهنمائی او انجام دهد، او حقی از ثواب خدا ندارد و مؤمن نخواهد بود … ) (81)

(آمیخته ای از سخن پیامبر (ص) و خودم هست).

امام: پس تو شریک پیامبر (ص) هستی؟

دانشمند شامی: نه، شریک او نیستم.

امام: آیا بر تو وحی نازل می شود؟

دانشمند شامی: (نه).

امام: آیا اگر اطاعت پیامبر (ص) را واجب می دانی، اطاعت خودت را نیز واجب می دانی؟

دانشمند شامی: اطاعت خودم را واجب نمی دانم.

آنگاه امام صادق (ع) به (یونس بن یعقوب) (یکی از شاگردان برجسته اش) رو کرد و فرمود: ای یونس! این مرد، قبل از آنکه به بحث و مناظره پردازد، خودش را محکوم نمود (زیرا بدون دلیل، سخن خود را حجت دانست)، ای یونس! اگر علم کلام (83)را به خوبی می دانستی با این مرد شامی، مناظره می کردی.

یونس: وای و افسوس که به علم کلام آگاهی ندارم، فدایت گردم، شما از علم کلام نهی فرمودی و می فرمودی وای بر کسانی که با علم کلام سر و کار دارند و می گویند: این درست می آید و آن بی اساس است، این به نتیجه می رسد، این را می فهمیم و آن را نمی فهمیم …

امام: آنچه من نهی کرده ام، این است که سخن مرا رها کنند و به آنچه خود دانسته اند (و بافته اند) تکیه کنند، ای یونس! اکنون بیرون برو و هر کدام از دانشمندان علم کلام را دیدی (که از شاگردان امام هستند) به اینجا بیاور.

یونس: من از حضور امام صادق (ع) بیرون رفتم و سه نفر به نامهای: حمران بن اعین، مؤمن الطاق احول و هشام بن حکم را که علم کلام را به خوبی می دانستند به حضور امام صادق (ع) آوردم و نیز (قیس بن

ماصر) را که به نظرم در علم کلام، از همه برتر بود و این علم را از امام سجاد (ع) آموخته بود، به محضر امام آوردم، وقتی همگی در کنار هم خیمه ای که در کوه کنار حرم مکه برای آن حضرت برپا می داشتند و آن جناب، چند روز قبل از شروع مراسم حج در آنجا به سر می برد، در این هنگام چشم حضرت به شتری افتاد که دوان دوان می آمد، فرمود: به خدای کعبه سوگند سواره این شتر، (هشام)است که به اینجا می آید.

حاضران فکر کردند منظور امام، هشام از فرزندان عقیل است، زیرا امام او را بسیار دوست داشت، ناگاه دیدند شتر نزدیک شد و سواره آن، (هشام بن حکم) (یکی از دانشمندان و شاگردان بزرگ امام) است که وارد شد، او در آن هنگام نوجوان بود و تازه موی چهره اش روئیده شده بود و همه حاضران در سن و سال از او بزرگتر بودند، امام صادق (ع) تا هشام را دید، از او استقبال گرم کرد و برایش جا باز نمود و در شأن او فرمود:

(ناصرنا بقلبه ولسانه و یده: )

: (هشام با دل و زبان و عملش، یاری کننده ما است).

آنگاه امام صادق (ع) (به چند نفر از شاگردانش که در آنجا حاضر بودند، به هر کدام جداگانه فرمود: با آن دانشمند شامی مناظره و گفتگو کنند) نخست به حمران فرمود: با مرد شامی مناظره کن، او به مناظره با مرد شامی پرداخت و طولی نکشید که مرد شامی در برابر حمران، درمانده شد.

سپس امام (ع) به (مؤمن الطاق) (84) فرمود: ای طاقی! با مرد شامی

گفتگو کن، او با مرد شامی به مناظره پرداخت و طولی نکشید که بر مرد شامی سخن بگو، او نیز با شامی به مناظره پرداخت و طولی نکشید که بر مرد شامی چیره و پیروز گردید.

سپس امام (ع) به (هشام بن سالم) فرمود: تو هم با شامی سخن بگو، او نیز با شامی به گفتگو پرداخت، ولی بر شامی چیره نشد، بلکه برابر شدند.

آنگاه امام (ع) به (قیس بن ماصر) فرمود: تو با او سخن بگو، قیس با مرد شامی به مناظره پرداخت پرداخت، امام (ع) مناظره آنها را گوش می کرد و خنده بر لب داشت، زیرا دانشمند شامی، درمانده شده بود و نشانه های درماندگی و عجز در چهره اش دیده می شد … (85)

نسبت به خود؟).

دانشمند شامی: بلکه پروردگار، خیر بندگانش را بیشتر می خواهد.

هشام: خداوند برای خیر و سعادت انسانها چه کرده است؟

دانشمند شامی: خداوند حجت خود را برای آنها استوار نموده، تا پراکنده نگردند و او بین بندگانش را در پرتو حجتش، الفت و دوستی بخشد، تا نابسامانیهای خود را در پرتو دوستی، سامان دهند و همچنین خداوند بندگانش را به قانون الهی آگاه می کند.

هشام: آن حجت کیست؟

دانشمند شامی: او رسول خدا است.

هشام: بعد از رسول خدا (ص) کیست؟

دانشمند شامی: بعد از پیامبر (ص)، حجت خدا، (قرآن و سنت) است.

هشام: آیا قرآن و سنت، برای رفع اختلاف امروز ما سودمند است؟

دانشمند شامی: آری.

هشام: پس چرا بین من و تو اختلاف است و تو برای همین جهت از شام به اینجا (مکه) آمده ای؟!

دانشمند شامی در برابر این سؤال خاموش ماند، امام صادق (ع) به او فرمود: چرا سخن نمی گوئی؟

دانشمند شامی: اگر در پاسخ سؤال هشام بگویم: قرآن و سنت، اختلاف بین ما را رفع می کند، سخن بیهوده ای گفته ام، زیرا عبارات قرآن و سنت، دارای معانی گوناگون است و اگر بگویم: اختلاف ما در فهم قرآن و سنت، به عقیده ما لطمه نمی زند و هر کدام از ما ادعای حق می کنیم، در این صورت، قرآن و سنت به ما سودی (در رفع اختلاف) نبخشد، ولی همین استدلال (مذکور) به نفع عقیده من است، نه بنفع عقیده هشام.

امام صادق: از هشام همین مسأله را بپرس، که پاسخ قانع کننده را از او که وجودش سرشار از علم و کمال است، می یابی.

دانشمند شامی: آیا خداوند شخصی را به سوی بشر فرستاده

تا آنها را متحد و همآهنگ کند؟ و نابسامانی هایشان را سامان بخشد و حق و باطل را برایشان شرح دهد؟

هشام: در عصر رسول خدا (ص) یا امروز؟

دانشمند شامی: در عصر رسول خدا (ص) که خود آن حضرت بود، ولی امروز، آن شخص کیست؟

هشام: امروز همین شخصی که در مسند نشسته (اشاره به امام صادق علیه السلام) و از هر سو مردم به حضورش می آیند، (حجت و برطرف کننده اختلاف ما است، زیرا) میراث دار علم نبوت است که دست به دست از پدرانش به او رسیده است، اخبار زمین و آسمان را برای ما بازگو می سازد.

دانشمند شامی: (من چگونه بفهم که این شخص (امام صادق) همان حجت حق است؟!)

هشام: هر چه می خواهی از او بپرس، تا به حجت حق بودن او پی ببری.

دانشمند شامی: ای هشام با این سخن، دیگر عذری برای من باقی نگذاشتی، از من است که بپرسم و با سؤال به حقیقت برسم.

امام: آیا می خواهی گزارش چگونگی سفر و مسیر راه مسافرت تو را از شام به اینجا، به تو خبر دهم؟ که چنین و چنان بود (امام بقدری از چگونگی سفر او را بیان کرد).

دانشمند شامی: (که شیفته بیانات امام صادق (ع) شده بود، حقیقت را دریافت و نور ایمان بر صفحه قلبش تابید و هماندم) با شادمانی گفت: (راست گفتی، اکنون به خدا، اسلام آوردم).

امام: بلکه اکنون به خدا ایمان آوردی و اسلام، قبل از ایمان است، به وسیله اسلام از یکدیگر ارث می برند و ازدواج کنند ولی ثواب بردن در پرتو ایمان است (تو قبلا مسلمان بودی، ولی امامت مرا قبول نداشتی و

اکنون با پذیرش امامت من، به ثواب اعمالت می رسی).

دانشمند شامی: صحیح فرمودی، گواهی می دهم که: (معبودی جز خدای یکتا نیست و محمد (ص) خدا است و تو جانشین اوصیاء پیامبر اسلام (ص) هستی).

در این هنگام امام صادق (ع) درباره چگونگی مناظرات شاگردانش با دانشمند شامی (نامبرده) چنین نظر داد:

به (حمران) فرمود: (تو سخن خود را هماهنگ با حدیث، به پیش می بری و به حق نائل می شوی).

و به (هشام بن سالم) فرمود: (تو در جستجوی یافتن حدیث، می پردازی، ولی توان و شناخت پیاده کردن آن را به طور صحیح نداری.)

و به (مؤمن الطاق) فرمود: (تو بسیار با قیاس و تشبیه وارد بحث می شوی و از موضوع بحث خارج می گردی، باطلی را بوسیله باطلی رد می کنی و باطل تو روشنتر است).

و به (قیس بن ماصر) فرمود: (تو به گونه ای سخن می گویی که آن را به حدیث پیامبر (ص) نزدیکتر سازد، ولی دورتر شود، حق را با باطل مخلوط می کنی، با اینکه حق اندک، انسان را از باطل بسیار، بی نیاز می کند، تو و احول (مؤمن الطاق) هنگام بحث از شاخه ای به شاخه، دیگر می پرید و در این جهت دارای مهارت و زبر دستی هستید.

یونس مس گوید: به خدا من فکر می کردم که امام درباره هشام نیز همان را بگوید که به قیس و احول فرمود، ولی (هشام را با عالیترین وصف، ستود و) و در شأن او چنین گفت:

(یا هشام لا تکاد تقع تلوی رجلیک، اذا هممت بالارض طرت)

: (ای هشام! تو با هر دو پایه به زمین نمی خوری،

تا کارت به جائی برسد که نزدیک است به زمین سقوط کنی، در هماندم پرواز کنی) (یعنی تا نشانه درماندگی را در خود احساس کردی، با زبردستی، خود را نجات می دهی.)

آنگاه به هشام فرمود: (افرادی مانند تو باید با سخنوران، مناظره کنند، مراقب باش که در بحثها لغزش نکنی،که به خواست خدا، شفاعت ما از پیامدهای این گونه شیوه، بحث و مناظره، برای طراح و گرداننده چنین شیوه است) (86)

و از گفتار امام صادق (ع) در شأن هشام بن حکم) است:

(هشام مدافع حق ما و جلو برنده گفتار و رأی ما و اثباتگر حقانیت ما و کوبنده مطالب بیهوده دشمنان ما است، کسی که از او پیروی کند و افکار او را دنبال نماید، از ما پیروی کرده و کسی که با او مخالفت نماید، با ما دشمنی نموده است). (87)

انگشتان که کنار هم هستند - به او وحی کرد که ای ابراهیم! تو را (امام مردم) (پنجمین مقام) گردانیدم.

مقام امامت به قدری در نظر ابراهیم (ع) بزرگ آمد که به خدا عرض کرد: (پروردگار! و از فرزندان من هم؟).

خداوند فرمود: (پیمان من (مقام امامت) به ستمکاران (از فرزندان تو) نمی رسد) (88)

گواهی به یکتائی خدا و رسالت پیامبر (ص) نمی دهند؟ آیا آنها نماز و روزه و حج بجا نمی آورند؟).

هاشم گفت: چرا آنها گواهی می دهند و این امور را انجام می دهند.

امام صادق: آیا آنچه شما بر آن هستید یعنی مسأله امامت را می شناسند و می فهمند؟

هاشم: نه، نمی شناسند.

امام صادق: آنها از نظر شما چگونه هستند؟

هاشم: هر کس، مقام امامت را نشناسد، کافر است.

امام صادق: سبحان الله! آیا افرادی را که سر راهها و کنار آبها (ی چاه) سکونت نموده اید، ندیده ای؟

هاشم: چرا، دیده ام.

امام صادق: آیا این افراد، گواهی به یکتائی خدا و رسالت محمد (ص) نمی دهند و نماز و روزه و حج نمی آورند؟

هاشم: چرا، گواهی می دهند و این امور را انجام می دهند.

امام صادق: آیا آنها مسأله امامت را می شناسند؟

هاشم: نه، نمی شناسند.

امام صادق: آنها از نظر شما چگونه اند؟

هاشم: هر کس امر امامت را نشناسد، کافر است.

امام صادق: عجبا! آیا تو خانه کعبه و طواف کنندگان آن را ندیده ای؟

آیا مردم یمن را که کنار کعبه می آیند و به پرده کعبه می چسبند (و دعا می کنند) ندیده ای؟

هاشم: چرا، دیده ام.

امام صادق: آیا آنها به یکتائی خدا و رسالت محمد (ص) گواهی نمی دهند؟ و نماز و روزه و حج بجا نمی آورند؟

هاشم: چرا، هم گواهی می دهند و هم این امور را انجام می دهند.

امام صادق: آیا مسأله امامت را می شناسند؟

هاشم: نه، نمی شناسند.

امام صادق: نظر شما درباره آنها چیست؟

هاشم: هر کس امر امامت را نشناسد، کافر است.

امام صادق: عجبا! این سخن، از گفتار خوارج است (که می گویند هر

کس گناه کبیره یا اصرار بر گناه صغیره نمود، کافر است)، اگر بخواهد شما را آگاه کنم.

هاشم (که دریافته بود، سخن امام بر ضد عقیده اوست و او در کنار دو نفر هم مباحثه اش، محکوم می شود) در جواب گفت: نه.

امام صادق: (برای شما، زشت است که آنچه را از ما نشنیده اید (بر اساس رأی خود) بگوئید).

هاشم می گوید: (دریافتم که امام صادق (ع) ما را به تصدیق رأی (محمد بن مسلم) وا می دارد) (که افراد مذکور، اگر انکار امامت نکنند، کافر نیستند، بلکه واسطه ای بین مؤمن و کافر می باشند). (89)

ناآگاه باشد؟

فرمود: آری، در صورتی که اگر به او امر کردند، انجام دهد و نهی کردند، ترک کند.

2- کمترین چیزی که انسان به خاطر آن کافر می شود:

آن است که چیزی را که خداوند از آن نهی کرده و گمان کند که انجام آن روا است و خدا به آن دستور داده است و این پندار را دین خود قرار دهد (بدعتگذار گردد) و به این عقیده باقی بماند و خیال کند که آنچه را (به پندار او) خدا دستور داده، باید خدا را بر اساس پرستش کرد، در صورتی که چنین کسی شیطان را می پرستد.

3- کمترین چیزی که انسان به خاطر آن، گمراه می شود:

آن است که حجت و گواه خدا بربندگانش را نشناسد، یعنی آن امامی را که خداوند به اطاعت از او دستور داده و رهبریش را واجب کرده نشناسد.

سلیم می گوید: عرض کردم، (ای امیرمؤمنان! آن حجت و گواهان الهی را برای من تعریف کن!).

امام علی (ع) در پاسخ فرمود: (آنها کسانی هستند که خداوند (اطاعت) آنان را (در قرآن) قرین اطاعت خود و پیامبرش قرار داده و فرموده است:

یا ایها آمنوا اطیعوا الله و اطیعوا الرسول واولی الامرمنکم

: (ای کسانی که ایمان آورده اید، اطاعت کنید خدا را و اطاعت کنید رسول خدا را و اطاعت کنید صاحبان امر را) (نساء- 59).

عرض کردم: ای امیرمؤمنان، خدا مرا فدایت گرداند، این مطلب را روشنتر بیان کن.

فرمود: آنها (صاحبان امر) کسانی هستند که رسول خدا (ص) در آخرین خطبه اش، در روز رحلتش فرمود:

(همانا من دو چیز را در میان شما گذارم که پس از من تا

وقتی که به آن دو، چنگ زنید، هرگز گمراه نشوید:

1- کتاب خدا (قرآن).

2- عترت من که خاندان من هستند، زیرا خداوند لطیف و آگاه به من سفارش کرده که آن دو از هم جدا نشوند (و همواره با هم هستند) تا در کنار حوض (کوثر) بر من وارد گردند، مانند این دو انگشت (که برابر هم هستند) و دو انگشت اشاره خود را بهم چسبانید و فرمود: و نمی گویم مانند این دو انگشت، انگشت اشاره و وسطی را به هم چسبانید (یعنی با هم برابرند، نه اینکه یکی از آنها بر دیگری جلو بیفتد)

آنگاه فرمود:

(فتمسکوا بهما لاتزلوا تضلوا و لا تقدموهم فتضلوا)

: (پس به هر دوی اینها چنگ بزنید، تا لغزش نکنید و گمراه نگردید و از آنها جلو نیفتید که گمراه خواهید شد). (90)

(اگر نمی دانید، از اهل قرآن (که همان امامان هدایت هستند) بپرسید) (نحل -43، انبیاء- 7) (91)

امروز رهبری هست؟).

ابوبصیر: آری فدایت گردم، همواره در میان شما خاندان، رهبری بوده و یکی پس از دیگری آمده اند و رفته اند و اکنون رهبری به شما رسیده است.

امام صادق: ای ابا محمد! خدا تو را رحمت کند (درست گفتی زیرا) اگر بنا بود آیه ای از قرآن در شأن شخصی نازل گردد (مثل آیه فوق که در شأن پیامبر (ص) و علی (ع) نازل شده) و وقتی که آن شخص بمیرد، آن آیه هم بمیرد (و مصداقی نداشته باشد) و در نتیجه قرآن مرده است:

ولکنه حی یجری فیمن بقی کما جری فیمن مضی

: (ولی قرآن، همیشه زنده تاریخ است که (فرمان آن) بر بازماندگان جریان دارد، چنانکه بر گذشتگان جریان داشت) (93)

را در قرآن بیان نموده است و می فرماید:

ما فرطنا فی الکتاب من شیی ء

: (چیزی را در این کتاب (قرآن) فروگذار نکردیم) (انعام - 38).

و در جریان آخرین حج پیامبر (ص) (حجه الوداع) که آخرین سال عمر پیامبر (ص) بود، این آیه نازل گردید:

الیوم اکملت لکم دینکم واتممت نعمتی علیکم نعمتی ورضیت لکم الاسلام دینا

: (امروز دین شما را کامل کردم و نعمت خود را بر شما تکمیل نمودم و اسلام را به عنوان آئین (جاودان) شما پذیرفتم) (مائده - 3).

موضوع (امامت و رهبری) از تمام دین (تکمیل کننده دین) است و پیامبر (ص) از دینا نرفت مگر اینکه نشانه ها و ارکان دین را برای مردم، توضیح داد و راه سعادت را به آنها روشن کرد و آنها را به صراط حق کشانید و حضرت علی (ع) را به عنوان امام و رهبر مردم، نصب کرد و همه مسائل مورد نیاز مردم را بیان نمود، بنابراین هر کس گمان کند که خداوند دینش را کامل نکرده، کتاب خدا، قرآن را رد کرده است و کسی که قرآن را رد کند، کافر می باشد.

سپس حضرت رضا (ع) نشانه های امام بر حق را به طور مشروح بیان کرد، آنگاه فرمود: (آیا گمان می کنید که امام در غیر خاندان رسول خدا (ص) یافت می شود؟، آنانکه چنین گمان کنند، سوگند به خدا وجدانشان، آنها را تکذیب می کند و آرزوی بیهوده بردند. آنها انتخاب و گزینش خدا و رسول و اهلبیتش را رد کردند و گزینش خود را پیروی کردند، در صورتی که خداوند در قرآن (در آیات مختلف مانند آیه 66

سوره قصص و آیه 36 احزاب و 36 قلم و 24 محمد و 20 انفال) می فرماید: مقام امامت اکتسابی نیست، بلکه فضلی از سوی خداوند است که به هر کس بخواهد و شایسته ببیند می دهد، بنابراین چگونه بر مردم رواست که خودشان، امام را انتخاب نمایند … این گونه افراد، کتاب خدا را پشت سر انداختند، در صورتی که راه هدایت و شفا، در کتاب خدا است، خداوند این گونه افراد را نکوهش کرده و (در آیه 50 قصص) می فرماید:

و من اضل ممن اتبع هواه بغیر هدی من الله ان الله لایهدی القوم الظالمین

: (کیست گمراه تر از کسی که هوس خود را بدون هدایت الهی پیروی کند. همانا خداوند گروه ستمگر را هدایت نمی کند). (94)

(نتیجه اینکه: اگر مردم مسلمان، از روی انصاف و وجدان به قرآن مراجعه کنند و آیات آن را در مورد مقام رهبری، بررسی نمایند، رهبر حق را خواهند شناخت و در پرتو هدایت قرآن، اوصیاء و جانشینان پیامبر (ص) را می یابند و اختلافات رفع خواهد شد).

تو بگویم

چه بگویم که غم از دل برود، چون برت آیم.

امام باقر: آیا یکی از آن سؤالها را نیز به خاطر نداری؟

ورد: آری تنها یکی از آنها یادم آمد.

امام: آن سؤال چیست؟

ورد: اینکه خداوند (در آیه 43 نحل و 7 انبیاء) می فرماید:

فاسألوا اهل الذکران ان کنتم لاتعلمون

(اگر نمی دانید از اهل ذکر (افراد آگاه) بپرسید)، منظور از (اهل ذکر) کیست (و این افراد آگاه کیانند؟).

امام باقر: (آنها ما هستیم).

ورد: پس بر ما است که از شما بپرسیم؟

امام باقر: آری.

ورد: آیا بر شما لازم است که به سؤالات ما پاسخ دهید؟

امام باقر: اختیار با ما است.

شخص دیگری از آن حضرت پرسید: (همشهریان ما می پندارند منظور از (اهل ذکر) در آیه مذکور، یهود و نصاری هستند).

امام باقر: اگر چنین باشد، پس لازم است که آنها شما را به دین خود دعوت کنند (و بر شما لازم است که دعوت آنها را بپذیرید)، سپس با دست به سینه اش اشاره کرد و فرمود: (ما هستیم اهل ذکر و ما هستیم سؤال شوندگان) (95)

زیرا وقتی که امام از دنیا رفت، همان برهان و دلیل امامت، در مورد وصی او نیز جاری است، بنابراین کسانی که در محل زیست امام هستند با همان برهان، وصی امام را بجویند و کسانی که در فاصله دور زندگی می کنند، هنگامی که وفات آن امام را شنیدند، بر آنها لازم است، مسافرت کنند و امام حق را بجویند، همانا خداوند در قرآن (122 نساء) می فرماید:

فلولا نفر من کل فرقه منهم لیتفقهوا فی الدین ولینذروا قومهم اذا رجعوا الیهم لعلهم یحذرون

: (چرا از هر گروهی، طایفه ای از آنها کوچ نمی کنند تا در دین (و معارف اسلام) آگاهی بیابند و به هنگام بازگشت به سوی قوم خود، آنها را انذار نمایند، تا (از مخالف خدا) بترسند و خودداری کنند.)

عبدالاعلی: اگر گروهی کوچ کردند، ولی بعضی از آنها در راه، قبل از آنکه به محل اقامت امام برسد و وصی امام را بشناسد بمیرد، چه صورت دارد؟

امام صادق: آن کس که در مسیر مرده، مشمول این آیه است که خداوند می فرماید:

و من یخرج من بیته مهاجرا الی الله ورسوله ثم یدرکه الموت فقد وقع اجره علی الله

: (و کسی که از خانه اش به عنوان مهاجرت به سوی خدا و پیامبر او بیرون رود، سپس مرگش فرا رسد، پاداش او بر خدا است) (نساء-122).

عبدالاعلی: بعضی از این جستجوگران به محل اقامت امام می رسند و می بینند شما د ر خانه خود را بسته و به روی خود پرده آویخته اید، نه خود شما مردم را به امامت خود دعوت می کند، نه کسی، افراد را به سوی شما

راهنمایی می نماید، در این صورت آن جستجوگر (غریب) چگونه امام راستین را بشناسد؟

امام صادق: به وسیله کتاب نازل شده (قرآن) بشناسد؟

عبدالاعلی: خداوند در قرآن چگونه می فرماید؟

امام صادق: به نظرم قبلا در این مورد با من سخن گفته ای؟

عبدالاعلی: آری.

در این هنگام امام صادق (ع) آیاتی از قرآن را که در شأن امام علی (ع) است، قرائت فرمود و گفتار رسول خدا (ص) در مورد رهبری علی (ع) و حسن و حسین (ع) را خاطر نشان ساخت و این آیه را نیز خواند:

النبی اولی بالمومنین من انفسهم وازواجه امهالهم واولوا الارحام بعضهم اولی ببعض فی کتاب الله

: (پیامبر (ص) نسبت به مؤمنان، از خود آنها اولی (مقدمتر) است و همسران او مادران آنها (مؤمنان) به حساب می آیند و خویشاوندان نسبت به یکدیگر در آنچه خدا قرار داده، اولی (و مقدمتر) هستند) (احزاب 6)

(بنابراین امامت علی و حسن و حسین (علیهم السلام) به دلیل آیات قرآن و گفتار پیامبر (ص) است و امامت سایر امامان به دلیل آیه اولو الارحام).

عبدالاعلی: مردم در مورد امام باقر (ع) حرف می زنند و می گویند: چطور شد که او در میان همه فرزندانش پدرش، امام گردید، با اینکه: از نظر سن، برادران بزرگتر از او (مانند زید) بودند، با توجه به اینکه مقام امامت به کوچکتر از او به دلیل کوچکتر بودنش رسید؟

امام صادق: صاحب مقام امامت با سه خصلت شناخته می شود که تنها اختصاص به او دارد:

1- او نسبت به امام قبل، (از جهت نسبت و علم و کمالات) سزاوارتر و نزدیکتر از سایر مردم است.

2- وصی او (با تصریح او) می باشد.

3-

سلاح و وصیت رسول خدا (ص) نزد او است.

من دارای این نشانه ها هستم واین خصلتها در من وجود دارد …

پدرم هر آنچه (از نشانه های امامت) بود به من سپرد …

عبدالاعلی: اگر آن شخص، در وصیت امام قبل، شریک داشته باشد، راه تشخیص وصی حقیقی چگونه خواهد بود.

امام صادق: با طرح مسائل و پرسشها، این موضوع مشخص می گردد (آنکس که مسائل را به طور صحیح پاسخ داد، همین پاسخ صحیح، دلیل حقانیت وصایت او است) (96)

کردند.

بریهه روزی با جمعی از مسیحیان به مغازه هشام در کوفه رفتند، دیدند هشام به عده ای قرآن یاد می دهد، بریهه به هشام گفت: (با همه عالمان و متکلمان اسلام، بحث و مناظره کرده ام، ولی به نتیجه نرسیده ام، اینک آمده ام با تو مناظره کنم).

هشام در حالی که خنده بر لب داشت، به او گفت: (اگر از من معجزات حضرت عیسی مسیح (ع) را می خواهید، ندارم سپس او سؤالاتی درباره اسلام، از هشام کرد و پاسخ کافی شنید، آنگاه هشام از او سؤالاتی درباره مسیحیت کرد، ولی او در پاسخ درمانده شد، سرانجام بریهه شرمسار شد و همراهانش اظهار پشیمانی می کردند و با این وضع متفرق شدند.

بریهه به خانه خود بازگشت و جریان ملاقات خود را با هشام را برای همسرش تعریف کرد و همسرش گفت: اگر در جستجوی دین حق هستی، غمگین نباش، هر کجا حق را دیدی بپذیر و در این مسیر، لجاجت نکن.

بریهه سخن او را پذیرفت و روز دیگر نزد هشام رفت و به او گفت: (آیا تو معلم و رهبری نیز داری؟)

هشام: آری.

بریهه: او کیست و در کجاست و در چه حال است؟

هشام، اندکی از نژاد، عصمت، علم، سخاوت و شجاعت امام صادق (ع) را بیان کرد و سپس گفت: (ای بریهه! خداوند هر حجتی را که بر مردم دورانهای گذشته منصوب نموده، برای مردم دوران وسط و اخیر نیز، اقامه کرده و هیچگاه حجت خدا و دین از میان نرود).

بریهه: سخن بسیار درستی گفتی آنگاه بریهه همراه همسر خود، با هشام به سوی مدینه رهسپار شدند، تا به حضور امام صادق (ع) برسند. (98)

هشام

همراه بریهه و همسر او (مسافرت طولانی بین کوفه و مدینه را به پایان رسانده) به مدینه رسیدند) برای دیدار امام صادق (ع) به خانه آن حضرت رفتند، در آنجا با امام کاظم (ع) فرزند امام صادق (ع) (که در آن وقت کمتر از بیست سال داشت) ملاقات نمودند.

هشام داستان خود با بریهه را برای امام کاظم (ع) نقل کرد، در این هنگام امام کاظم (ع) به بریهه فرمود:

(تا چه اندازه به کتاب دینت (انجیل) آگاهی داری؟

بریهه: آن را می دانم.

امام کاظم: تا چه اندازه اطمینان داری که معنیش را بدانی؟.

بریهه: به آن خوبی آگاه هستم و در این جهت، اطمینان بسیار دارم.

آنگاه امام کاظم (ع) مقداری از فرازهای کتاب انجیل را خواند، بریهه (آنچنان تحت تأثیر جاذبه قرائت امام گرفت که همنام نور ایمان بر سراسر قبلش تابید و) عرض کرد:

(ایاک کنت اطلب منذ خمسین سنه اومثلک)

: (پنجاه سال است که من در جستجوی تو یا مانند تو بودم). (99)

گلی از نژاد رسالت و نبوت است که آن گونه بریهه را تحت تأثیر قرار داده است.)

در این هنگام بریهه به امام صادق (ع) عرض کرد:

(تورات و انجیل و کتابهای آسمانی که بر پیامبران نازل شد، از کجا به دشت شما رسیده است؟!).

امام صادق: این کتابها از ناحیه خود آن پیامبران، به ارث به ما رسیده است (منظور ارث معنوی و علمی است) همانگونه که آنها کتابهای آسمانی را می خواندند، ما هم می خوانیم و همانگونه که آنها بیان می کردند، ما نیز بیان می کنیم.

و این را بدان که:

ان الله لا یجعل حجه فی ارضه یسأل عن شییء فیقول: لا ادری

: (همانا خداوند حجتی در زمین خود نمی گذارد که چیزی از او بپرسند و او بگوید: نمی دانم) بلکه او قدرت پاسخگویی به همه سؤالات را دارد) (100)

عبادت می باشند و دروغگو نیستند).

امام صادق (ع) خشمگین شد و فرمود: (من به آنها چنین دستوری نداده ام).

وقتی که آن دو نفر، آن حضرت را خشمگین یافتند، از آنجا بیرون رفتند.

سعید سمان می گوید: در این هنگام امام صادق (ع) به من فرمود: (آیا این دو نفر را می شناسی؟).

سعید: آری، اینها اهل بازار ما هستند و به مذهب زیدیه، اعتقاد دارند و معتقدند که: شمشیر پیامبر (ص) در نزد عبدالله بن حسن (101)است.

امام صادق: خدا آنها را لعنت کند، دروغ می گویند، به خدا که عبدالله بن حسن، آن شمشیر را ندیده است، نه با یک چشم و نه با دو چشم، پدرش (حسن بن علی (ع)) نیز آن را ندیده، مگر اینکه در نزد علی بن الحسین (امام سجاد علیه السلام) دیده باشد، اگر آن دو نفر راست می گویند، به ما بگویند که چه علامتی در دسته و لبه تیغ آن شمشیر است؟، همانا شمشیر پیامبر (ص) در نزد من است و نیز پرچم و سپر و زره و کلاخود پیامبر (ص) نزد من می باشد … و آن اسمی که نزد پیامبر (ص) بود و وقتی که آن را در جبهه جنگ، بین مسلمین و کفار می گذاشت، چوبه تیر دشمن به مسلمانان نمی رسید، در نزد من است و من می دانم و آنچه را فرشتگان آورده اند نزد من می باشد، ماجرای سلاح در میان خاندان ما همانند آن صندوق (تورات) است که در میان بنی اسرائیل بود، که هر گاه این صندوق بر در هر خانه ای یافت می شد، نشانه اعطای نبوت صاحب آن خانه

بود و به هر کس از ما خانواده، سلاح پیامبر (ص) برسد دلیل امامت او است، پدرم (امام باقر) زره رسول خدا (ص) را پوشید، اندکی دامنش به زمین می کشید، من آن را پوشیدم، گاهی به زمین می کشید و گاهی به زمین نمی کشید و قائم ما کسی است که هر گاه آن را بپوشد به اندازه قامتش است (نه کم و نه زیاد) (102)

در آن ذکر شده است.

ابوبصیر: آنگاه امام دست بر بدن من زد و فرمود: : (آیا به من اجازه می دهی؟).

عرض کردم: (من در اختیار شما هستم، هر چه خواهی انجام بده).

امام صادق (ع) با دست مبارک، مرا نشگون گرفت و فرمود: حتی جریمه این نشگون در جامعه ذکر شده است، در این حال آن بزرگوار (مانند چهره نشگون گیرنده) خشمگین به نظر می رسید.

عرض کردم: به خدا علم کامل همین است.

امام صادق (ع): این نیز علم است، ولی باز هم کامل نیست و پس از ساعتی سکوت فرمود:

همانا (جفر) در نزد ما است، مردم چه می دانند (جفر) چیست؟

ابوبصیر: جفر، چیست؟

امام صادق: جفر مخزنی از چرم است که علم پیامبران و اوصیاء آنها و دانش دانشمندان گذشته بنی اسرائیل در آن ثبت شده است.

ابوبصیر: علم کامل همین است.

امام صادق: این نیز علم است، ولی علم کامل نیست، باز پس از ساعتی سکوت، فرمود: (مصحف فاطمه) در نزد ما است، مردم چه می دانند که مصحف فاطمه (س) چیست؟

ابوبصیر: مصحف فاطمه (س) چیست؟

امام صادق: ورقهای نوشته شده ای است که حجم آن سه برابر قرآن هائی است که در دست شما است، ولی به خدا حتی یک حرف قرآن هم در آن نیست (الفاظ قرآن و تفسیرهای ظاهری آیات قرآن در آن نیست، ولی روح و معانی عمیق قرآن در آن است).

ابوبصیر: به خدا، علم کامل، همین است.

امام صادق: (این هم، علم است، ولی علم کامل نیست) و پس از ساعتی سکوت فرمود: علم گذشته و آینده تا روز قیامت در نزد ما است.

ابوبصیر: به خدا علم کامل همین است.

امام صادق: این نیز علم

است، ولی علم کامل نیست.

ابوبصیر: فدایت شوم، پس علم کامل چیست؟

امام صادق:

(ما یحدث باللیل و النهار، الامر بعد الامر و الشییء بعد الشییء الی یوم القیامه: )

: (علم کامل آن است که در هر شب و روز در مورد هر امر و چیزی پس از امر و چیز دیگر پدید آید) (103) (یعنی همان مخزن علم نبوی و الهاماتی که ساعت به ساعت از جانب خدا بر قلب امامان (ع) افاضه می گردد و آنها در پرتو آن، بر همه مسائل آگاه می شوند).

این سو و آن سو بدست آمد و کاشته شد (خرمای لون) (خرمای پست) شد).

هنگامی که آنها از حضور امام صادق (ع) بیرون رفتند، عباد به ابن شریح گفت: (به خدا این مثالی را که امام درباره من زد، نفهمیدم چه بود؟).

ابن شریح گفت این غلام (میمون بن قداح) می داند، زیرا او از این خاندان است (و نزد آنها بزرگ شده).

عباد، به میمون گفت: معنی این مثال، چه بود؟

میمون گفت: آیا فرموده امام را نفهمیدی؟

عباد گفت: نه به خدا نفهمیدم.

میمون گفت: امام صادق (ع) با ذکر این مثال، نسبت خود را به رسول خدا (ص) بیان کرد و به تو خبر داد که او فرزند رسول خدا (ص) و علم آن حضرت در نزد او است و (مانند خرمای عجوه) آنچه از طرف آنها آید سالم و درست است (و سرچشمه اش وحی آسمانی است، چنانکه اصل خرمای عجوه از آسمان است) ولی آنچه که از این سو و آن سو آید و مربوط به وحی و پیامبر (ص) نیست، مانند هسته خرمای لون (پست) است که از این سو و آن سو می آید (بنابراین، سخن امام صادق (ع) در مورد پارچه های کفن پیامبر (ص) درست است، نه دیگران) (104)

سوی دیگر افرادی را می بینیم که پیرو شمایند و امامت شما را پذیرفته اند، اما راستگو و امانت دار و وفا کننده به عهد و پیمان نیستند!).

امام صادق (ع) با شنیدن این گفتار، راست نشست در حالی که نشانه خشم در چهره اش بود، فرمود:

(هرکس که تابع رهبر ستمگری است که از جانب خدا تعیین نشده، چنین کسی گر چه دینداری کند، دین ندارد و هر کس تابع امام بر حق باشد (گر چه در اعمالش کوتاه بیاید) بر او سرزنشی نیست). (105).

گفتم: براستی چنین است؟

فرمود: آری چنین است.

آنگاه فرمود: مگر سخن خدا را نشنیده ای که می فرماید:

الله ولی آمنوا یجرجهم من الظلمات الی النور

: (خداوند ولی و سرپرست کسانی است که ایمان آورده اند، آنها را از ظلمت ها به سوی نور بیرون می برد) (بقره - 257).

یعنی: از تاریکیهای گناهان به سوی نور توبه و آمرزش و نور ولایت و رهبری امامان حق و عادل که از جانب خدا تعیین شده اند.

سپس خدا می فرماید:

والذین کفروا اولیائهم الطاغوت یخرجونهم من النور الی ظلمات

: (ولی کسانی که کافر شدند، سرپرست های آنها، طاغوت می باشد که آنها را از نور به سوی ظلمتها بیرون می برد).

منظور از این آیه این است ک آنها دارای نور اسلام بودند، ولی چون از هر امام ستمگری که از جانب خدا تعیین نشده بود، پیروی کردند، به همین خاطر از نور اسلام به سوی تاریکیهای کفر کشیده شدند (و طبق قسمت آخر آیه فوق) خداوند آنها را اهل دوزخ معرفی می کند و می فرماید: فاولئک اصحاب النار هم فیها خالدون: (پس آنها

اهل آتش هستند و در آن جاودانه خواهند ماند) (106)

علم دوگانگی و تضاد نیست).

مرد نقابدار: سؤال من از همین جا آغاز می گردد که به قسمتی از آن پاسخ دادی، اکنون بفرمائید: (چه کسی به علمی که در آن دوگانگی و اختلاف نیست آگاه است؟).

امام باقر: تمام این علم نزد خدا است، ولی آنچه برای بندگان لازم است نزد (اوصیاء) است.

مرد نقابدار، نقاب خود را باز کرد و با چهره بر افروخته، راست، نشست و گفت: (من برای همین مقصود به اینجا آمده ام و این گونه علمی می خواستم)، سپس پرسید:

اوصیاء، آن علم بی اختلاف را چگونه می دانند و تحصیل می کنند؟

امام باقر: همانگونه که رسول خدا می دانست وتحصیل می کرد (از راه وحی والهام) با این فوق که پیامبر (ص) آنچه را می دید اوصیاء نمی بینند، زیرا او پیغمبر بود ولی اینها (محدث) (دریافت کننده خبر از فرشتگان) هستند، پیامبر (ص) بر خدا (در معراجها) وارد می شد و وحی الهی را می شنید، ولی اینها آن را نمی شنوند …

تا اینکه امام باقر (ع) به آن مرد نقابدار فرمود: (دلم می خواست با چشمت مهدی این امت (حضرت ولی عصر - عج) را می دیدی، در حالی که فرشتگان، روح های کافران مرده و با شمشیر آل داود (ع)، بین زمین و آسمان، عذاب می کنند و همچنین ارواح زندگان کافران را که در زمین هستند به آنها ملحق می سازند.

مرد نقابدار در همین هنگام، شمشیری برآورد و گفت:

ها ان هذا منها: (هان! این شمشیر از همان شمشیرها است).

امام باقر: (آری، سوگند به کسی که محمد (ص) را برای هدایت بشر برگزید، چنین است).

در این

هنگام آن نقابدار، نقاب خود را کاملا کنار زد و خود را معرفی کرد و گفت: (من الیاس هستم، سؤالات من به خاطر بی اطلاعی خودم نبود، بلکه می خواستم این گفتگو موجب قوت قلب اصحاب ت شود … (107)

شاخه های روشن آن علم، در شب قدر برای او می آمد.

پرسنده: مگر آن علوم که در نزد پیامبر (ص) بود، تفسیری نداشت.

امام جواد: چرا، همانها دارای تفسیر بود، ولی دستور آن و پیاده نمودن جزئیات آن در شبهای قدر برای اوصیاء می آمد.

پرسنده: آیا برای ما روا است که بگوئیم، اوصیاء چیزهائی می دانند که پیامبران نمی دانستند.

امام جواد: نه، بلکه وصی هر پیامبری، علم همان پیامبر را می داند، نه زیادتر از آن را، چگونه می شود که وصی پیامبری، علمی غیر از آنچه را که از آن پیامبر (ص) به او منتقل شده بداند؟ (108)

کار شایسته کنید که من به رفتار شما آگاهم).

امام صادق: (ای سدیر! گوش، چشم، مو، پوست، گوشت و خون من از آنها بیزار است و خداوند و رسولش از آنها بیزارند، آنها از دین من و دین پدرانم، خارج هستند، خداوند در قیامت مرا با آنها جمع نکند مگر اینکه نسبت به آنها خشمگین می باشد).

سدیر: پس شما کیستید و در چه سطحی قرار دارید؟

امام صادق: (ما مخزن علم خدا و ترجمه کننده امر خدا، هستیم، ما معصوم می باشیم، خداوند به انسانها فرمان داده که از امر ما اطاعت کنند و از نافرمانی ها ما نهی کرده است، ما (حجت رسا و کامل) از طرف خدا بر تمام مخلوقات زیر آسمان و روی زمین می باشیم) (109)

(جانشین او) انتقال یابد، با توجه به اینکه: روح القدس، خواب و غفلت و سرکشی و بیهوده گری ندارد، ولی چهار روح دیگر دارای خواب و غفلت و سرکشی و یاوه گری هستند و روح القدس کان یری به: (و با روح القدس، همه چیز دیده و دریافت می شود). (110)

به آنها بگو هر کس در میان شما در مورد نزاع این دو نفر باغدار و دامدار، قضاوت صحیح کند او وصی تو بعد از تو است.

حضرت داود (ع) پسران خود را نزد خود جمع کرد و ماجرا را به آنها گفت، آنگاه باغدار و دامدار، جریان دعوای خود را چنین بیان کردند.

باغدار: گوسفندهای این مرد دامدار به میان زراعت من آمده اند و به زراعت من صدمه زده اند.

دامدار: من اطلاع نداشتم، آنها حیوانند و خودشان به محل زراعت او رفته اند.

در میان پسران داود (ع) هیچکدام سخنی نگفت، جز سلیمان (ع) که به باغدار (صاحب باغ درخت انگور) فرمود:

(ای باغدار! گوسفندان این مرد، چه وقت به باغ تو آمده اند؟).

باغدار: شبانه آمده اند.

سلیمان: (خطاب به دامدار) ای صاحب گوسفندان، من قضاوت کردم که بچه ها و پشم امسال گوسفندان تو، مال باغدار است (زیرا دامدار در شب، لازم بود که گوسفندان خود را حفظ و کنترل کند).

داود (ع) به سلیمان گفت: چرا قضاوت نکردی که صاحب گوسفند گوسفندان خود را به باغدار بدهد؟ با اینکه علمای بنی اسرائیل پس از قیمت گذاری و سنجش دریافته اند که قیمت گوسفندهای صاحب گوسفند برابر قیمت انگور (آن سال) باغ است.

سلیمان: قضاوت من از این رو است که درختهای انگور از ریشه، قطع و نابود نشده اند و تنها بار و میوه آنها خورده شده است و سال آینده بار می دهند.

خداوند به داود (ع) وحی کرد، قضاوت صحیح در این حادثه، همان قضاوت سلیمان (ع) است، ای داود! تو چیزی را خواستی و ما چیزی دیگری را (تو خواستی که پسرت که مادرش را

دوست داری، جانشین تو گردد، ولی ما خواستیم، سلیمان (ع) وصی تو شود).

حضرت داود (ع) نزد همسر مورد علاقه آمد و گفت: (ما چیزی را خواستیم و خدا چیز دیگر را خواست، جز آنچه را که خدا می خواهد، واقع نمی شود، ما در برابر فرمان الهی تسلیم و خشنود هستیم.)

آنگاه امام صادق (ع) پس از بیان این داستان، فرمود: (ماجرای امامان و اوصیاء نیز همین گونه است، آنها حق ندارند از امر خدا تجاوز نمایند و مقام امامت را از صاحبش گرفته و به دیگری بدهند. (111)

گونه ای که وقتی وارد شهر گردی و از کوچک و بزرگ پرسیدی که امام سابق، بر چه کسی وصیت کرد، آنها در پاسخ بگویند: به فلان کس پسر فلان کس (112)

از امام مخفی نمی ماند، بلکه امام، زبان پرندگان و حیوانات و هرگونه جاندار را می داند، کسی که این ویژگیها را نداشته باشد، او امام بر حق نخواهد بود. (113)

ما امامت شما را پذیرفته ایم و پیوند دوستی با شما برقرار ساخته ایم، حج بدون ولایت، حج ناقص است) و همین است معنی این آیه که خداوند می فرماید:

و انی لغفار لمن تاب وامن وعمل صالحا ثم اهتدی

: (و همانا من کسانی را که توبه کنند و ایمان آورند و عمل صالح انجام دهند و سپس هدایت شوند، می آمرزم) (طه -82).

در این هنگام امام باقر (ع) با دست به سینه خود اشاره کرد و فرمود: الی ولایتنا: (به سوی ولایت ما) (که هدایت، بدون ولایت ناقص است).

سپس فرمود: ای سدیر! آن کسانی که مردم را از ولایت ما باز می دارند، به شما راهنمائی کنم، آن دو نفر درا که در مسجد می بینی با جمعی به گردهم نشسته اند (اشاره به ابوحنیفه و سفیان ثوری) اینها افرادی هستند که دور از هدایت الهی و دور از سند آشکار، مردم را از دین خدا باز می دارند، این افراد پلید اگر در خانه خود بنشینند، مردم به جستجوی امام بر حق برمی خیزند، وقتی که کسی را نیافتند تا آنها را به سوی خدا و رسولش خبر دهد، به سراغ ما می آیند و ما دستورهای خدا و رسولش را به آنها خبر دهم. (115)

آن حضرت مرا به خوردن غذا دعوت نکند، اما گاهی به حضور آن بزرگوار می رفتم، آن حضرت سفره می طلبید، من هم همراه آن حضرت غذا می خوردم، ولی هیچگونه ناراحتی و درد، احساس نمی کردم، اما اگر در منزل شخصی دیگر غذا می خوردم، ناراحتی هاضمه و نفخ شکم، مرا بی قرار می کرد.

این موضوع را به امام صادق (ع) عرض کردم و خواستم راز آن را به من بگوید.

فرمود: (ای ابوسیار! تو در اینجا غذای افراد صالحی را می خوری که فرشتگان با آنها روی فرششان، مصافحه می کنند.

عرض کردم: آیا آن فرشتگان برای شما آشکار هم می شوند؟

امام صادق (ع) در این هنگام دست خود را به یکی از کودکانش کشید و فرمود: هم الطف بصبیاننا منا بهم: (آنها نسبت به کودکان ما از خود ما بهتر مهربانتر هستند) (116)

تنگ می نمایند. (117)

خداوند در اموال ما قرار داده است، نخواستیم در آن تصرف کنم و شما را از حقتان باز دارم).

امام صادق: مگر ما از زمین و محصولات زمین، جز خمس حق دیگری نداریم؟ ای ابوسیار همه زمین از آن ما است، بنابراین محصولات و بهره های زمین نیز از آن ما می باشد.

ابوسیار: اکنون که چنین است، من همه آن اموال (چهارصد هزار درهم) را که از غواصی بدست آورده ام به حضور شما می آورم و تقدیم می کنم.

امام صادق: ای ابوسیار! این پول (خمس) را بردار، ما این را و همه آن اموال را برای تو حلال کردیم و نیز هر زمینی که در دست شیعیان ما است برای آنان حلال است، تا زمانی که قائم ما، ظهور کند، آنحضرت قسط خراج (یک نوع مالیات سهم بندی شده بر اراضی کشاورزی) را از آنها می گیرد و زمین را در اختیار آنها باقی می گذارد، ولی زمین هایی که در دست غیر شیعیان ما است، بر آنها حرام است، تا زمانی که قائم ما بیاید و آن زمین ها را از دست آنها بیرون بیاورد (119)

خدا اگر همه این اموال در اختیار ما بود و زمام امور در دست ما قرار می گرفت:

ما کان الا سیاسه اللیل و سیاحه النهار و لبس الخشن و اکل الجشب …

: (برای ما جز نگهبانی شب (و شب زنده داری) و تلاش روزانه و لباس زبر و خشن و خوراک سخت و بی خورش، چیزی نبود و اکنون که حکومت در دست ما نیست، از جهت زندگی شخصی، ما در نعمت هستیم … ) (یعنی اگر حکومت در دست ما قرار گیرد، مسؤلیت سنگین تری داریم که ساده زیستی را رعایت کنیم تا به زیر دستان فشار وارد نشود) (120)

علی (ع) چنین شکایت کرد: )

او بر اثر کناره گیری از دنیا، همسرش را غمگین نموده وفرزندانش را اندوهناک ساخته است.

امام علی: عاصم را نزد من بیاورید.

عاصم را به حضور حضرت علی (ع) آوردند، حضرت تا او را دید چهره درهم کشید و فرمود: (از همسرت خجالت نکشیدی و به فرزندانت رحم ننمودی؟ گمان می کنی که خداوند چیزهای خوب و پاکیزه را برای تو حلال کرده ولی نمی خواهد تو از آنها بهره مند گردی، تو در نزد خدا پست تر از آن هستی که چنین نسبتی به او بدهی، مگر خداوند نمی فرماید:

والارض وضعها للانام - فیها فاکهه والنخل ذات الاکمام

: (خداوند زمین را برای خلائق آفرید- که در آن میوه ها و نخلهای پرشکوفه است) (رحمان -10 و11).

و مگر خداوند نمی فرماید:

مرج البحرین یلتقان - بینهما لایبغیان … یخرج منهما اللؤ لؤ والمرجان.

: (دو دریای مختلف را در کنار هم قرار داد - در حالی که با هم تماس دارند … از آن دو، لؤلؤ و مرجان خارج می شود) (رحمان - 19 تا22).

سوگند به خدا که بهره گیری از نعمتهای خدا با عمل (شکر عملی) بهتر از یادآوری نعمتهای خدا با زبان (شکر زبانی) است، همانا خداوند می فرماید: واما بنعمه ربک فحدث:

(و نعمتهای پروردگارت را بازگو کن) (ضحی -11)

عاصم عرض کرد: ای امیر مؤمنان! پس چرا خود شما به خوراک ناگوار و لباس خشن اکتفا کرده ای؟

امام علی (ع) در پاسخ او فرمود:

(و یحک ان الله عزوجل فرض علی ائمه العدل ان یقدورا انفسهم بضعفه الناس کیلا یتبیع بالفقیر فقره)

: (وای بر تو! همانا خداوند بر

پیشوایان عدالت واجب کرده که خود را در لباس و خوراک با افراد ضعیف و فقیر، هماهنگ کنند، تا فقر و تنگدستی، فقیر را به هیجان نیاورد که سر از فرمان خدا برتابد).

عاصم سخن مولایش علی (ع) را پذیرفت، عبای خشن را کنار گذاشت و لباس نرم بر تن کرد و بر سر زندگی خود آمد. (122)

اصل زکات در قرآن نازل شد، ولی در مورد اینکه از هر چهل درهم، یک درهمش زکات است، در قرآن ذکری نشد، بلکه پیامبر (ص) آن را برای مردم بیان کرد و همچنین اصل وجوب حج در قرآن نازل شد، ولی در قرآن نیست که هفت بار کعبه را طواف کنید تا اینکه رسول خدا (ص) این مطلب را برای مردم بیان نمود.

و همچنین آیه مذکور اطیعوا الله واطیعوا الرسول … نازل شد و (طبق فرموده پیامبر- ص) این آیه درباره علی (ع) و حسن و حسین (ع) نازل شده است.

و شخص پیامبر (ص) در شأن علی (ع) فرمود:

(من کنت مولاه فعلی مولاه): (کسی که من مولا و رهبر او هستم، علی (ع) مولا و رهبر او است).

و نیز فرمود: (شما را در مورد کتاب خدا (قرآن) و خاندانم، سفارش می کنم و من از خداوند خواسته ام که میان قرآن و خاندانم، خدائی نیندازد، تا آنها را در کنار حوض (کوثر) به من برساند، خداوند خواسته مر پذیرفت).

و نیز فرمود: (شما چیزی به اهل بیتم نیاموزید که آنها از شما داناترند و آنها شما را از راه هدایت خارج نکنید و به راه گمراهی، وارد نسازند).

اگر پیامبر (ص) سکوت می کرد و درباره اهلبیتش، چیزی را بیان نمی کرد، آل فلان و آل فلان، آن (آیات قرآنی) را برای خود ادعا می کردند.

بلکه خداوند در قرآن، بیان پیامبرش را تصدیق کرد (که منظور، اهل بیت اویند، نه آل فلان و آل فلان) و (در آیه 33 احزاب) فرمود:

انما یرید الله لیذهب عنکم الرجس اهل البیت و یطهرکم تطهیرا

: (خداوند فقط می خواهد

پلیدی و گناه را از شما اهلبیت دور کند و کاملا شما را پاک سازد)

منظور از (اهل بیت) (در این آیه) علی (ع) و حسن و حسین (ع) و فاطمه (س) هستند که در آن وقت در خانه ام سلمه (یکی از همسران پیامبر (ص) بودند) که پیامبر (ص) آنها را زیر (کساء) (عبا) گرد آورد و فرمود:

(اللهم ان لکل نبی اهلا و ثقلا و هولاء اهل بیتی وثقلی)

: (خدایا هر پیامبری اهل و یادگار گرانمایه دارد و اینها (اشاره به علی و فاطمه و حسن و حسین علیهم السلام)، اهل بیت من و یادگارهای گرانقدر من هستند).

ام سلمه: آیا من از اهل تو نیستم؟

پیامبر: (تو در راه سعادت هستی، ولی اهلبیت من ویادگار گرانمایه من، اینها (علی، فاطمه، حسن و حسین علیهم السلام) هستند).

سپس امام صادق (ع) فرمود:

هنگامی که پیامبر (ص) رحلت کرد، علی (ع) برای رهبری مردم، از همه آنها برتر و سزاوارتر بود، به خاطر فضائل بسیاری که پیامبر (ص) در شأن علی (ع)، برای مردم بیان کرد … و پس از علی (ع) حسن (ع) سزاوارتر به مقام رهبری بود، زیرا او در سن، بزرگتر از حسین (ع) بود … و بعد از حسن (ع) سزاوارتر به مقام رهبری بود و پس از او طبق تأویل آیه:

واولو الارحام بعضهم اولی ببعض فی کتاب الله

: (و خویشاوندان نسبت به همدیگر، در احکامی که خدا مقرر داشته، سزاوارترند) (انفال: 75).

مقام رهبری به فرزندش (علی بن الحسین) (ع) رسید و او سزاوارترین افراد به آن مقام بود و پس از او (محمد بن علی) (ع) سزاوارتر به آن مقام و در

پایان امام صادق (ع) فرمود: منظور از (رجس) (124)شک و تردید است، والله لانشک فی ربنا ابدا: (سوگند به خدا ما هرگز درباره پروردگارمان، شک نکرده ایم). (125)

را به حضور امام علی (ع) بردم، حضرت با انگشتر خود بر آن مهر زد، به طوری که آن مهر بر آن سنگ نقش بست (127)آنگاه به من فرمود:

(ای حبابه! هر کسی ادعای امامت کرد و توانست مثل من این سنگ را مهر کند، بدان که او امامی است که اطاعتش واجب است، امام کسی است که هر چه را بخواهد، از او پنهان نگردد).

حبابه می گوید: من به دنبال کار خودم رفتم تا امیرمؤمنان علی (ع) از دنیا رفت، نزد امام حسن (ع) که به جای علی (ع) نشسته بود و مردم از او سؤال می کردند رفتم، وقتی که مرا دید، فرمود: (ای حبا به والبیه!).

عرض کردم: (بلی ای سرور من).

فرمود: آنچه همراه داری بیاور، من آن سنگ کوچک را به آن حضرت دادم، آن حضرت مانند علی (ع) با انگشتر خود به آن مهر زد، به طوری که جای مهر بر آن سنگ نقش بست.

بعد از آنکه امام حسن (ع) در دنیا رفت، به حضور امام حسین (ع) که در مسجد رسول خدا (در مدینه) بود رفتم، مرا نزد خود خواند و به من خوش آمد گفت و آنگاه فرمود: (دلیل آنچه را که می خواهی موجود است، آیا نشانه امامت را می خواهی؟).

گفتم: آری ای آقا من.

فرمود: (آنچه با خود داری بیاور).

من آن سنگ کوچک را به او دادم، آن حضرت انگشترش را بر آن زد و جای آن مهر بر آن سنگ نقش بست.

پس از امام حسین (ع) به حضور امام سجاد (ع) رفتم، در این هنگام به قدری پیر شده بودم که رعشه در اندامم افتاده بود و

برای خود صد و سیزده سال شمردم (که از عمرم رفته) دیدم آن حضرت در رکوع و سجود است و به عبادت اشتغال دارد (و به من توجه ندارد) نا امید شدم، ولی آن حضرت با انگشت سبابه خود به من اشاره کرد، با اشاره او جوانیم باز گشت (تا اینکه نمازش تمام شد.)

گفتم: ای آقا من از دنیا چه اندازه گذشته و چقدر مانده است؟

فرمود: به آنچه گذشته است آری (علم به آن داریم) و به آنچه مانده است نه (از غیب است و غیر خدا آن را نمی دارند)، آنگاه به من فرمود: آنچه با خود داری بیاور، من آن سنگ کوچک را به آن حضرت دادم، انگشتر خود را بر آن زد و جای انگشترش بر آن نقش بست.

پس از امام سجاد (ع) نزد امام باقر (ع) رفتم، آنحضرت نیز بر آن سنگ مهر زد، سپس نزد امام صادق (ع) رفتم، او نیز بر آن سنگ مهر زد و بعد از او نزد امام کاظم (ع) رفتم، او نیز بر آن سنگ مهر زد و بعد از او به حضور امام رضا (ع) رفتم، او نیز بر آن سنگ مهر زد و مهرش بر آن، نقش بست. (128)

حبابه، والبیه، پس از آن نه ماه زنده بود، چنانکه از محمد بن هشام، نقل شده است. (129)

آمد و سلام کرد، حضرت جواب سلام او را داد و او در محضر علی (ع) نشست، آنگاه گفت:

(ای امیرمؤمنان! سه سؤال از شما می پرسم، اگر پاسخ آنها را گفتی، می دانم آنها (که بعد از پیامبر (ص) خلافت را بدست گرفتند) به کاری اقدام کردند که خود را محکوم ساختند و در دنیا و آخرت در امان نخواهند بود و اگر پاسخی نگفتی، می دانم که تو هم با آنها برابر هستی).

امیرمؤمنان (ع) به او فرمود: (آنچه خواهی از من بپرس)، او سه سؤال خود را چنین مطرح کرد:

1- وقتی که انسان می خوابد، روح او کجا می رود؟

2- چرا گاهی انسان چیزها را بیاد می آورد و گاهی فراموش می کند؟

3- برای چه فرزند انسان، به عموها و دائیهایش، شباهت پیدا می کند؟

امیرمؤمنان (ع) به حسن (ع) رو کرد و فرمود: جوابش را بده!

امام حسن (ع) جواب او را داد.

او تصدیق کرد و گواهی به یکتائی خدا و رسالت محمد (ص) داد و سپس به امامت یکایک امامان (ع) از حضرت علی (ع) تا امام قائم (ع) گواهی داد …

در پایان گفت: (سلام و رحمت و برکات خدا بر تو باد ای امیرمؤمنان)، سپس برخاست و رفت.

امام علی (ع) به حسن (ع) فرمود: به دنبالش برو ببین به کجا می رود؟

امام حسن (ع) بیرون آمد و دید:

(او همین که پایش را از مسجد بیرون گذاشت ناپدید شد و معلوم نشد که به کجا رفت).

آنگاه امام حسن (ع) به حضور پدر بازگشت و جریان را گفت.

امام علی (ع) به حسن (ع) فرمود: (آیا او را می شناسی؟)

امام حسن (ع)

عرض کرد: (خدا و رسول و امیرمؤمنان داناترند).

امام علی (ع) فرمود: هو الخضر: (او خضر (پیغمبر)بود). (130)

گرفتن آن لوح را (که در بالا ذکر شد) برای امام باقر (ع) بیان کرد.

امام باقر (ع) فرمود: ای جابر! آیا آن لوح را به من نشان می دهی؟

جابر گفت: آری.

آنگاه جابر به خانه خود رفت، صفحه ورقی را بیرون آورد.

امام باقر (ع) وقتی که آن لوح را دید، به جابر فرمود: تو در آن نوشته لوح نگاه کن تا من بخوانم.

جابر به نوشته لوح نگاه کرد و امام باقر (ع) آن نوشته را به طور حفظ از اول تا آخر خواند … (131)

در آن لوح نام پیامبر (ص) و اوصیاء او یعنی دوازده امام (ع) از حضرت علی (ع) تا حضرت مهدی (ع) و شرح پاره ای از احوال آنها آمده است، حدیث فوق را عبدالرحمن بن سالم از ابوبصیر و ابوبصیر از امام صادق (ع) نقل می کند، در پایان آن آمده: عبدالرحمان گفت؛ ابوبصیر پس از ذکر (متن لوح)، گفت: اگر در سراسر عمر خود جز این حدیث را نشنیده باشی، همین حدیث برای (هدایت و سعادت) تو کافی است، آن را از غیر اهلش، پنهان بدار).

به مؤمنان از خودشان، اولی است و هنگامی که او شهید شد، پسرش علی بن الحسین (ع)، نسبت به مؤمنان، از خودشان اولی است، ای علی! (پس ابوطالب) تو او (علی بن الحسین) را درک می کنی (132)

سپس پسرش محمد بن علی (ع) (امام باقر) نسبت به مؤمنان از خودشان، اولی است و ای حسین! تو او را درک می کنی، سپس (تو ای حسین) دوازده امام را (در نسل خودت) کامل می کنی).

عبدالله بن جعفر می گوید: من از امام حسن و امام حسین (ع) و عبدالله بن عباس و عمر بن ام سلمه و اسامه بن زید (که در نزد معاویه حاضر بودند) گواهی خواستم، همه آنها گواهی دادند که: (ما همین سخنی را که درباره مقدم بودن پیامبر (ص) و علی (ع) و امام حسن و امام حسین امام سجاد و امام باقر (ع)، از پیامبر (ص) نقل کردی، از آن حضرت شنیده ایم و گواهی می دهیم). (133)

خواهی بپرسی، می باشد راهنمائی می کنم، آنگاه عمر به علی (ع) اشاره کرد.

یهودی به عمر گفت: (اگر به گفته تو داناترین شخص امت، این (علی علیه السلام) است، پس چرا مردم با تو بیعت می کنند با اینکه ا داناتر از همه است؟

عمر، به یهودی، درشتی کرد و او را سرزنش نمود.

یهودی (ناچار) متوجه علی (ع) گردید و گفت:

(آیا تو همان گونه هستی که عمر گفته؟).

علی: عمر چه گفت؟

یهودی: عمر گفت، اعلم امت، علی (ع) است، آنگاه یهودی افزود: اگر همانگونه هستی که عمر گفت، می خواهم چند مسأله از تو بپرسم تا بدانم آیا هیچیک از شما مسلمانان به پاسخ سؤالات آگه است، تا بدانم شما که ادعا می کنید؛ بهترین و داناترین امتها هستید، راست می گوئید، به علاوه خودم نیز مسلمان خواهم شد.

علی: من همان گونه ام که عمر به تو گفت، هر چه خواهی بپرس که به خواست خدا جواب می دهم.

یهودی: جواب سه سؤال و سه سؤال و یک سؤال رابه من بده.

علی: چرا نگفتی هفت سؤال.

یهودی: اگر پاسخ سه سؤال مرا دادی، بقیه را می پرسم و گرنه از پرسش سؤالهای بعد، خودداری می نمایم و اگر به هفت سؤال من پاسخ بدهی، می دانم که تو داناترین و برترین شخص سراسر زمین هستی و نسبت به مردم از خودشان اولی (مقدمتر) می باشی.

علی: ای یهودی! هر چه خواهی بپرس.

یهودی: 1- نخستین سنگی که روی زمین نهاده شد چه سنگی بود؟

2- اولین درختی که در زمین کاشته شد چه درختی بود؟ 3- و نخستین چشمه ای که روی زمین جوشید، کدام چشمه بود؟

حضرت علی (ع) به هر

سه سؤال یهودی پاسخ داد.

یهودی سه سؤال دیگرش را چنین مطرح کرد:

1- این امت (اسلام) دارای چند امام است؟

2- جایگاه پیامبر (ص) در بهشت، در کجاست؟

3- همنشینان پیامبر (ص) در بهشت چه کسانی هستند.

علی: 1- این امت دارای دوازده امام هدایت کننده، از نسل پیامبر (ص) هستند و از نژاد من می باشند. 2- جایگاه پیامبر (ص) در بهشت در عالیترین نقطه آن به نام (جنت عدن) می باشد 3- همنشینان پیامبر (ص) در بهشت عدن، عبارتند از: دوازده تن (امام) از نسل او و مادرشان و جده آنها (فاطمه - س) و مادر مادر آنها (خدیجه - س) و فرزندانشان و کسی دیگر غیر از اینها، در آن جایگاه، همنشین پیامبر (ص) نخواهد بود. (134)

دهد که او وصی پیامبر (ص) خواهد شد و طبق بعضی از روایات، ابوطالب این خبر را از اخبار آسمانی پیامبران و گفتار راهبان بدست آورده بود.

مادر من هم بود (وامی والله).

آنگاه پیامبر با شتاب برخاست تا کنار جنازه فاطمه (س) آمد، وقتی که آن منظره را دید، گریه کرد، سپس به بانوان دستور داد که جنازه او را غسل دهند؛ و به آنها فرمود: وقتی که از غسلش فارغ شدید، کاری نکنید تا به من خبر دهید، آنها بعد از فراغ از غسل، پیامبر (ص) را آگاه کردند، رسول خدا (ص) پیراهنی را که در زیر لباسش می پوشید و به بدنش می چسبید، به یکی از آن بانوان داد تا آن را کفن او کنند و به حاضران فرمود: (اگر دیدید من کاری را انجام دادم که قبل از آن، انجام نداده بودم از من بپرسند که چرا این کار را کردی؟).

بانوان پس از غسل و کفن، جنازه را آماده کردند، پیامبر (ص) جنازه را روی دوش کشید و همواره زیر جنازه بود تا آن را به کنار قبر نهاد، نخست داخل قبر شد و در آن دراز کشید، سپس برخاست و جنازه را با دست خود گرفت و در میان قبر گذاشت، آنگاه پیامبر (ص) سرش را به داخل قبر خم کرد و مدتی طولانی سر به گوش فاطمه (س) نهاد و شنیدند می فرمود: (پسرت، پسرت، پسرت!).

سپس از قبر بیرون آمد و قبر را با دست مبارک پوشانید و صاف کرد، آنگاه خود را بر روی قبر انداخت، شنیدند می گوید:

لا اله الا الله اللهم انی استودعها ایاک

: (معبودی جز خدای یگانه نیست، خدایا من او (فاطمه) ر به تو می سپارم).

آنگاه به خانه بازگشت.

مسلمانان این سؤال را از رسول خدا (ص) پرسید:

(ای رسول خدا!

شما را دیدیم، کارهائی کردی که قبلا به هیچکس چنین برخوردی ننموده بودی؟!).

پیامبر (ص) در پاسخ فرمود: امروز من آن مهربانی ابوطالب (که توسط فاطمه (س) ادامه داشت) را از دست دادم، اگر چیز خوبی نزد فاطمه (س) بود، مرا از خود و فرزندانش، به آن چیز، مقدم داشت.

من از قیامت یاد کردم و گفتم: مردم برهنه محشور می شوند، او گفت: وای از این رسوائی، من ضامن شدم که خدا او را با لباس، محشور کند.

من در نزد او از فشار قبر یاد کردم، او گفت: وای از ناتوانی، من ضامن شدم که خداوند او را از عذاب قبر نگهدارد، از این رو او را با پیراهن خودم، کفن کردم و در قبرش خوابیدم و سر به گوشش نهادم.

و آنچه از او می پرسیدند، به او تلقین کردم، وقتی که از او پرسیدند: پروردگارت کیست؟ جواب درست داد.

وقتی که از او پرسیدند: پیغمبرت کیست؟ جواب درست داد.

وقتی که از او پرسید: امامت کیست؟، زبانش به لکنت افتاد، من به او گفتم: (پسرت، پسرت، پسرت). (140)

پادشاه باشد، مردم را از او آسوده خواهم کرد.)

رسول خدا (ص) آن زن را مجازات نکرد و بخشید باب العفو، حدیث 9، ص 108- ج 2.

نکشید که محمد (ص) در حالی که شترهای فراری را جمع کرده بود بازگشت.

عبدالمطلب کسانی را به هر جاده و دره برای جستجوی پیامبر (ص) فرستاده بود و فریاد می زد: (خدایا! آیا اهل خود را هلاک می کنی اگر چنین کنی برای تو بدا حاصل شده است).

ولی وقتی که چشمش به سیمای نورانی محمد (ص) افتاد، او را در آغوش گرفت و بوسید و فرمود: (پسر جانم! پس از این تو را برای کاری به جایی نمی فرستم، چرا که می ترسم، دستخوش حوادث شده و ناگهان کشته شوی). (141)

کودکی محمد (ص) است، که در آن دوران، قحطی و خشکسالی در مکه پیدا شد، عبدالمطلب به پسرش ابوطالب دستور داد، تا محمد (ص) را که کودکی در قنداق بود، بردارد و در کنار کعبه به سوی آسمان بلند کند و بگوید:

(پروردگارا! به حق این کودک، بارانی فراوان برای ما بفرست)، ابوطالب این دستور را اجرا کرد، پس از ساعتی باران فراوان آمد). (143)

شد و گفت: یا ابن اخی هذا حسبک فینا: (ای برادرزاده! این است موقعیت تو در نزد ما) (144)

که در پرتو آن آقائی کنند و بر گرده همه انسانها قدم بگذارند) (و بر همه پیروز شوند.)

ابوجهل گفت: چرا، چنین آقائی را می خواهیم، آن کلمه چیست؟

پیامبر (ص) فرمود: بگوئید: لا اله الا الله: (معبودی جز خدای یکتا نیست).

آنها وقتی که این سخن را شنیدند، انگشتهای خود را در گوش خود نهادند و از آنجا فرار کردند و می گفتند: (ما چنین چیزی از نیاکان خود نشنیده ایم، این یک چیز تازه ای است)، خداوند آغاز آیات سوره (ص) را تا آیه 7 نازل کرد. (146)

بیمارم برگیرم و نزد بیمار بیاورم و چون خواستم رشته را برگیرم، آن حضرت برخاست و مرا دید، من شرم کردم که رشته را در حالی که مرا می بیند بر گیرم و نمی خواستم درباره گرفتن آن رشته، با آن حضرت مشورت نمایم، سرانجام (دربار چهارم) توفیق یافتم و رشته را بر گرفتم. (147)

پیامبر (ص) نور عظمت الهی را از کمترین درجه تا بالاترین درجه، مشاهده کرد).

خداوند فرمود: ای محمد!

پیامبر (ص) عرض کرد: (لبیک ای پروردگارم!).

خدا فرمود: رهبر امتت بعد از تو کیست؟

پیامبر (ص) عرض کرد: خدا داناتر است.

خداوند فرمود: (او امیرمؤمنان و سرور مسلمانان و پیشوای رو سفیدان، علی بن ابیطالب (ع) است).

سپس امام صادق (ع) به ابوبصیر فرمود: (سوگند به خدا، مقام رهبری علی (ع) از زمین نیامده، بلکه شفاها از آسمان رسیده است) (148)

کس بسیار در یاد مرگ باشد، خدا او را دوست می دارد (149)

فرشته ای از جانب خداوند، نزد رسول خدا (ص) آمد و عرض کرد: (خداوند تو را مخیر کرده که بنده و رسول و متواضع باشی و یا اینکه پادشاه و رسول باشی؟).

پیامبر (ص) به جبرئیل نگاه کرد، جبرئیل نگاه کرد، جبرئیل با دست اشاره نمود که تواضع را انتخاب کن، پیامبر (ص) به آن فرشته گفت: (انتخاب کردم که بنده و رسول متواضع باشم).

فرشته گفت: (با این انتخاب، آن مقامی که در پیشگاه پروردگارت دارای، چیزی کاسته نخواهد شد. (150)

نه.

پیامبر: آیا ترسیدی از ثروت تو به او چیزی برسد؟

سرمایه دار: نه.

پیامبر: آیا ترسیدی، لباست از لباس او، چرکین شود؟

سرمایه دار: نه.

پیامبر: پس چرا این گونه از او دور شدی؟

سرمایه دار: ای رسول خدا! من همدمی (شیطانی) دارم که هر کار زشتی را به نظرم، زیبا جلوه می دهد و هر زیبائی را زشت وانمود می کند (اکنون برای جبران این گناه) نصف مالم را برای این فقیر قرار دهم.

پیامبر (ص) به فقیر فرمود: آیا نصف مال او را می پذیری؟

فقیر: نه.

سرمایه دار: چرا؟

فقیر: اخاف ان یدخلنی مادخلک: (می ترسم من نیز مانند تو مغرور گردم و روحیه من هم مانند بلند پرواز تو بشود) (152)

تا موجب خروج آنها از دین گردد.

6- در خانه خود را به روی مسلمانان نبندد، به وضع آنها با خبر باشد تا مبادا توانمندان آنها را بخورند (و حق آنها را زیر پا بگذارد).

7- در لشکر کشی آنها، بر آنها سخت نگیرد به گونه ای که نسل امتم را قطع کند.

ای مردم، شاهد باشید که من (وظیفه رسالت را) ابلاغ کردم و خیر خواهی نمودم.

امام صادق (ع) فرمود: این مطلب، آخرین سخن پیامبر (ص) بر بالای منبر بود. (158)

برای آنها آمد؟ امام باقر (ع) فرمود:

من الله تبارک و تعالی: (از جانب خداوند متعال). (159)

(و از ثعلبی روایت شده که امیرمؤمنان (ع) به حاضران فرمود: (صاحب صدا، برادرم خضر (ع) است که شما را در مورد مصیبت رسول خدا (ص) تسلیت می گوید. (160)

از آن، برای رهبری خود بهره برداری کنند).

امام علی (ع) از خانه بیرون آمد و خود را به اجتماع مردم رسانید و به آنها فرمود:

(ای مردم! همانا رسول خدا (ص) در حال زندگی و مرگش، امام و پیشوا است و خودش فرمود: (جنازه ام در همان خانه ای که قبض روح می شوم دفن گردد).

سپس علی (ع) نزد در ایستاد و بر آن حضرت نماز گزارد و بعد به مردم دستور داد، ده نفر وارد خانه شدند و بر جنازه نماز خواندند و سپس بیرون رفتند باب (164) (به این ترتیب نقشه منافقان خنثی گردید و از این حدیث می توان به راز وصیت پیامبر (ص) در مورد دفن جنازه در خانه اش، پی برد).

نوح (ع) بود، نوح (ع) بر پشت او دست کشید، سپس فرمود: (از نسل این حیوان، حماری به وجود می آید که سرور و خاتم پیامبران بر آن سوار می شود).

سپس عفیر، با زبان شیوا گفت: (سپاس خداوندی را که مرا همان حیوان قرار داد). (165)

است و قائم ما در زمان ظهور خود، آن را بیرون می آورد) (166)

یا مونس فاطمه (س) باشد)، حضرت علی (ع) به فاطمه (س) فرمود: (هر گاه حضور فرشته را احساس کردی و صدایش را شنیدی، مرا خبر کن).

فاطمه (س) هنگامی که احساس حضور فرشته می کرد و صدایش را می شنید، به علی (ع) اطلاع می داد، علی (ع) نزد فاطمه (س) می آمد و هر چه می شنید می نوشت، تا آنکه از آن سخنان (مصحف فاطمه) را به وجود آورد، در آن مصحف، سخن از حلال و حرام نیست، بلکه در آن علم و حوادث آینده است.

شخص دیگری از امام صادق (ع) در مورد مصحف فاطمه (س) پرسید.

امام صادق (ع) پس از سکوت طولانی فرمود: (فاطمه (س) 75 روز بعد از رحلت رسول خدا زنده بود و در این ایام از فراق پدر، بسیار غمگین بود، جبرئیل نزد فاطمه (س) می آمد، او را دلداری می داد و احوال و مقام پدرش را برای او بیان می کرد و حوادث آینده را که دشمنان نسبت به فرزندان او روا می دارند، به او خبر می داد، حضرت علی (ع) آن مطلب را می نوشت و آن نوشته همان (مصحف فاطمه) است).

فیضل بن سکره می گوید: روزی به حضور امام صادق (ع) رفتم، به من فرمود: (ای فضیل! آیا می دانی، اندکی قبل چه چیز مطالعه می کردم.

فضیل: نه، خبر ندارم.

امام: (کتاب فاطمه (س) را مطالعه می نمودم، در آن کتاب نام تمام زمامدارانی که در زمین حکومت می کنند و نام پدرانشان نوشته شده است، ولی من برای (امامت) فرزندان (امام) حسن (ع)، چیزی در آن ندیدم). (169)

گوید: به محضر امام صادق (ع) رفتم و عرض کردم: خداوند برتر از آن است که به وسیله مخلوقاتش شناخته شود، بلکه مخلوقات، به سبب خدا شناخته می شوند.

امام: راست گفتی.

منصور: کسی که بداند برای او پروردگاری هست، سزاوار است بداند که خدا در مورد بعضی از امور، خرسند است و درباره بعضی دیگر خشمگین است و خرسندی او جز به وسیله وحی او یا رسول او معلوم نگردد و کسی که بر او وحی نمی شود، باید در جستجوی کسی باشد که بر او وحی می شود، که همان پیامبران باشند، وقتی که پیامبران را یافت باید بداند که آنها حجت و راهنما از جانب خدا هستند و پیروی از آنها واجب است.

سپس منصور افزود: من با اهل تسنن چنین مناظره کردم:

آیا شما می دانید که پیامبر (ص) حجت خدا در میان انسانها بود؟

اهل تسنن: آری این را می دانیم.

منصور: پس از رحلت پیامبر (ص)، حجت و راهنمای مردم کیست؟

اهل سنت: قرآن، بعد از رسول خدا (ص)، حجت و راهنمای مردم است.

منصور: من در رابطه با قرآن، دیدم تمام فرقه های اسلامی، به آن ایمان دارند و هر فرقه ای از مسلمین برای غلبه بر فرقه دیگر، به قرآن استدلال می کند (و آیات قرآن را طبق سلیقه خود، بر عقیده خود تطبیق می نماید)، از همین موضوع دانستم که قرآن باید دارای قیم (سرپرست و راهنما و تفسیر کننده) باشد و آن قیم، آیات قرآن را هر گونه معنی کند حق است، بر این اساس به اهل تسنن گفتم:

به من بگوئید، قیم و راهنمای قرآن کیست؟

اهل تسنن: راهنمای قرآن، افرادی هستند

مانند: ابن مسعود، عمر، حذیفه.

منصور: آیا آنها تمام قرآن را می دانند؟

اهل تسنن: نه.

منصور: من هیچکس را ندیده ام که بگوید کسی جز حضرت علی (ع)، همه قرآن را می داند، زیرا هر وقت مطلب نامعلومی به میان آید، آن گوید: نمی دانم و این گوید: نمی دانم و … ولی علی (ع) می گوید: (من می دانم)، از این طریق گواهی می دهم که علی (ع) قیم و راهنمای حقیقی قرآن است و اطاعت او لازم است و او حجت خدا پس از پیامبر (ص) بر مردم است و او هر چه در معنی آیات قرآن بگوید حق است.

امام صادق (ع) (شیوه جالب استدلال و بیان منصور را پسندید و به او) فرمود: رحمک الله: (خدا تو را رحمت کند) (170)

آمد، فاطمه (س) و پسران فاطمه (س) (یعنی حسن و حسین) را از خانه بیرون نمی کرد، علی (ع) هر سوال می کرد پیامبر (ص) پاسخ می داد وقتی که سوالش تمام می شد و سکوت می کرد، پیامبر (ص) آغاز سخن می نمود، هیچ آیه ای بر رسول خدا (ص) نازل نشد، مگر اینکه آن را برای علی (ع) خواند و املاء فرمود، پیامبر (ص) همه احکام از حلال و حرام و امر و نهی گذشته و آینده و کتابی که بر پیامبران قبل نازل شد را به علی (ع) آموخت، علی (ع) همه آنها را به خاطرش سپرد و حتی یک حرف آن را فراموش نکرد.

سپس پیامبر (ص) دست مبارک خود را بر سینه علی (ع) نهاد و چنین دعا کرد: (خدایا قلب علی (ع) را از علم و شناخت و حکم و نور، پر کن).

من به آن حضرت عرض کردم: (ای پیامبر خدا! پدر و مادرم به قربانت، از زمانی که آن دعا را درباره من کردی، چیزی را فراموش نکردم و آنچه را هم ننوشتم، از یادم نرفت، اکنون با این حال ترس آن هست که فراموش کنم؟).

پیامبر (ص) فرمود:

(لا، لست اتخوف علیک النیسان والجهل)

: (نه، در مورد تو ترس فراموشی و نادانی ندارم) (171)

که آن حضرت، در خانه اش است، منتظر شدند تا آن حضرت از خانه آمد.

گروه یهودی که در پیشاپیش آنها رأس الجالوت بود، به حضور آن حضرت آمدند، رأس الجالوت گفت: (آمده ایم از شما سؤال کنیم.)

امام علی: آنچه می خواهی بپرس.

رأس الجالوت: پروردگار در چه زمانی بوده است؟

امام: خدا از ازل بوده است بی آنکه پدید آید و او از ازل بدون چگونگی بوده است و همیشه بدون کیفیت و کمیت بوده و هست، پیش از او چیزی نبوده و او پیش از پیش است و پایان و نهایت ندارد و پایان را به او راه نیست، او پایان هر پایان است).

رأس الجالوت به گروه یهودیان رو کرد و گفت:

امضوا بنا فهو اعلم مما یقال فیه

: (بیائید از اینجا برویم که او (علی علیه السلام) از آنچه درباره اش می گویند، دانشمندتر و آگاهتر است). (172)

را انجام دهی؟).

عباس، بار دیگر گفت: (پدر و مادرم بفدایت! من پیرمرد عیالمند و مستمند هستم و تو با باد (در همت عالی و سخاوت) مسابقه می گذاری.

(این تکرار پیامبر (ص) شاید برای اتمام حجت بر عباس بود و به خاطر اینکه برای مردم آشکار گردد که عباس مانند علی (ع) صلاحیت برای میراث داری پیامبر (ص) ندارد).

در این هنگام پیامبر (ص) فرمود: (همانا وصیتم را به شخصی می سپارم که کاملا صلاحیت دریافت آن را دارد)، سپس به حضرت علی (ع) رو کرد و فرمود:

ای برادر محمد (ص) آیا می پذیری که وعده های محمد (ص) را اجرا کنی و قرضش را ادا کنی و آنچه را که از او به ارث مانده، بگیری؟!).

علی (ع) عرض کرد: (آری، پدر و مادرم به قربانت، سود و زیانش با خودم).

علی (ع) می گوید: در این هنگام، پیامبر (ص) انگشترش را از دستش بیرون کرد و به من داد و فرمود: تا من زنده هستم، این انگشتر را بدست خود کن، هنگامی که آن انگشتر را گرفتم و در انگشت دستم نهادم و به آن انگشتر نگاه کردم؛ فتمنیت من جمیع ما ترک الخاتم: ( … (آنچنان به نظرم بزرگ جلوه کرد) که آرزو کردم که در میان همه آنچه از پیامبر (ص) مانده، همین انگشتر را داشته باشم) (که از جهت شرافت، کرامت، افتخار، برکت و عزت، برای من کافی است).

سپس پیامبر (ص) با صدای بلند، بلال حبشی را صدا زد و فرمود:

(ای بلال! آن کلاه خود و زره و پرچم و پیراهن، وذوالفقار و عمامه سحاب و جامه برد و کمربند و عصا

را به اینجا بیاور).

بلال آنها را آورد، علی (ع) می فرماید: (من تا آن لحظه، آن کمربند را ندیده بودم، قطعه و رشته ای آورد که چشمها را خیره می کرد و معلوم شد که از کمربندهای بهشتی است).

پیامبر (ص) فرمود: ای علی! این کمربند را جبرئیل برایم آورد و گفت: (ای محمد! این را حلقه های زره بگذار و در جای کمربند به کمر ببند)، سپس دو جفت نعلین عربی طلبید که یکی وصله دار و دیگر بی وصله بود و دو پیراهن خواست که با یکی به معراج و با دیگری به جنگ احد رفته بود و سه کلاه را خواست که یکی کلاه مسافرت و دیگری کلاه روز عید فطر و قربان و روزهای جمعه بود و سومی کلاهی که در نزد اصحاب، آن را بر سر می نهاد.

سپس فرمود: (ای بلال! دو استر شهباء و دلدل و دو شتر عضباء و قصواء و دو اسب جناح و حیزوم را بیاور.

اسب جناح همان بود که به در مسجد بسته می شد و پیامبر (ص) برای کارهای شخصی خود، مردی را می فرستاد، تا بر آن سوار شود و با شتاب برود و کارهای را انجام دهد.

است حیزوم، اسبی بود که پیامبر (ص) (بر آن سوار می شد و) به او می فرمود: (به پیش برو ای حیزوم) (ای بلند قامت و برجسته) و همچنین بلال، الاغی را که نام آن (عفیر) بود آورد.

آنگاه پیامبر (ص) آنها را تحویل علی (ع) داد و فرمود: (تا من زنده هستم، اینها را در اختیار خود بگیر) (174)

گاه عمر و ابوبکر به حضور آن حضرت می آمدند، می دیدند او (سوره قدر) را با خشوع و گریه، قرائت می کرد و آن را با حالی جانسوز می خواند.

عمر و ابوبکر: ای پیامبر! چقدر دلت هنگام قرائت این سوره، می سوزد؟ چرا؟

پیامبر: برای آنکه در شب قدر، چشم فرشتگان را دیده و دلم (بیان هر امر استوار را در آن شب) فهمیده است و نیز برای آنچه که در دل این شخص (اشاره به علی علیه السلام) پس از من، در شب قدر آن را می فهمد و در می یابد.

عمر و ابوبکر: مگر شما در شب قدر، چه دیده ای؟ و او (علی علیه السلام) در آن شب چه می بیند؟

پیامبر (ص) روی خاک، برای آنها می نوشت.

تنزل الملائکه و الروح فیها ربهم من کل امر

: (فرشتگان و روح در آن شب، به اذن پروردگارشان برای (تقدیر و اندازه گیری) هر کار، نازل می شوند) (سوره قدر -4).

آنگاه فرمود: پس از آنکه خداوند می فرماید: (برای تقدیر هر کار)، آیا دیگر چیزی باقی می ماند؟

عمر و ابوبکر: نه، چیزی باقی نمی ماند.

پیامبر: آیا می دانید، که شخصی که هر امری بر او نازل می شود کیست؟

عمر و ابوبکر: او تو هستی، ای رسول خدا.

پیامبر: آری، ولی آیا بعد از رحلت من نیز شب قدر، وجود دارد؟

عمر و ابوبکر: آری وجود دارد.

پیامبر: آیا بعد از من، باز در شبهای قدر، آن امر (تقدیر کارها) نازل می شود؟

عمر و ابوبکر: آری.

پیامبر: بنابر این بعد از من، نزول هر چیزی در شب قدر، بر چه شخصی است؟

عمر و ابوبکر: نمی دانیم.

آنگاه پیامبر (ص) دست مبارک

خود را بر سر علی (ع) نهاده و می فرمود:

ان لم تدریا یا هو هذا من بعدی

: (اگر نمی دانید، اینک بدانید، آن شخص بعد از من، این (اشاره به علی علیه السلام) است).

به این ترتیب، عمر و ابوبکر، شب قدر را بعد از رسول خدا (ص) به خاطر وحشت سختی که بر دلشان می افتاد، می شناختند. (175)

نتیجه اینکه: شب قدر همچنان تا قیامت ادامه دارد و فرشتگان، تقدیر هر کار را بر شخصی نازل می کنند، آن شخص در عصر رسول خدا (ص) خود رسول خدا (ص) بود و پس از او امیرمؤمنان علی (ع) بود و سپس امامان معصوم دیگر هستند و اکنون که عصر غیبت است، آن شخص، امام عصر، حضرت حجه بن الحسن (ع) می باشد، چنانکه در روایات دیگر نیز، این مطلب استفاده می شود).

آدم (ع) تاکنون نوشته شده است). (176)

بزرگ، رسول خدا (ص) و علمی است که خدا به او عنایت فرموده است، همانا خداوند تمام سنتهای همه پیامبران از حضرت آدم تا حضرت محمد (ص) را برای پیامبر اسلام (ص) جمع کرده است.

شاگردی پرسید: آن سنتها چه بود؟

امام باقر: همه علم پیامبران و علم رسول خدا (ص)، که پیامبر (ص) همه آن علم ها را به امیرمؤمنان علی (ع) تحویل داد.

یکی از شاگردان پرسید: ای پسر پیامبر، امیرمؤمنان علی (ع) اعلم و آگاهتر است با بعضی از پیامبران.

امام باقر (خطاب به حاضران): بنگرید به این شخص که چه سؤال (بیجایی) می کند، خداوند گوشهای هر که را خواهد می گشاید (یعنی گوش جان این شخص، کر است که این سؤال را می کند) من به او می گویم، (خداوند علم تمام پیامبران را در وجود محمد (ص) به گرد آورد و آن حضرت همه آن علم ها را به امیرمؤمنان علی (ع) تحویل داد).

در عین حال از من می پرسید: علی اعلم است یا پیامبران؟ (بنابراین سؤالی بی مورد می کند، زیرا وقتی که من گفتم علم همه پیامبران به علی (ع) تحویل داده شده، یعنی او بر همه آگاهتر است). (178)

باقر (ع) شنیدم فرمود: (علی (ع) محدث بود).

دوستان: تا از آن حضرت نپرسی که چه کسی اخبار آسمانی را به علی (ع) گزارش می دهد کاری نکرده ای. حمران می گوید: به حضور امام باقر (ع) بازگشتم و عرض کردم، سخن شما را برای دوستان نقل نمودم، آنها گفتند: اگر نپرسی که چه کسی اخبار آسمانی را به علی (ع) می گوید، کاری نکرده ای، اکنون آمده ام از شما بپرسم که کسی آن اخبار را به علی (ع) گزارش می دهد؟

امام باقر: (یحدثه ملک): فرشته ای با او حدیث می گوید.

حمران: آیا منظورتان این است که علی (ع)، پیغمبر بود؟

در این هنگام امام باقر (ع) دست خود را این گونه (بالا) نمود (یعنی نه، او پیامبر نبود) سپس فرمود: (علی (ع) در این مورد مانند همدم سلیمان (آصف بن برخیا) و همدم موسی (خضر) یا مانند ذوالقرنین بود (که فرشته به آنها نیز حدیث می گفت) آیا این خبر به شما نرسیده که پیامبر (ص) فرمود: و فیکم مثله: (و در میان شما نیز مانند ذوالقرنین) هست). (179)

کس در حضورت هست بیرون رود، جز وصی تو علی (ع) که بماند و او طومار وصیت را از ما بگیر و ما را گواه بگیرد، خودش ضامن (اجرای) آن گردد.

پیامبر (ص) فرمود: همه حاضران در خانه بیرون رفتند، جز علی (ع)، که در خانه ماند و فاطمه (س) در بین در و پرده بود.

در این هنگام، جبرئیل به پیامبر (ص) چنین گفت:

(ای محمد! پروردگارت سلام می رساند و می فرماید، این همان طومار است که (در شب معراج) با تو پیمان بستم و خودم گواه بودم و فرشتگان را گواه گرفتم، با اینکه تنها گواهی خودم کافی است ای محمد!

پیامبر (ص) در حالی که (بر اثر سنگینی وحی) لرزه بر اندام بود، به جبرئیل فرمود: (پروردگار من، خودش سلام (سالم از هر نقص و عیب) است و سلام از جانب او است و به سوی او باز می گردد، خداوند راست فرموده و مرحمت فرموده است، آن طومار را به من بده.

جبرئیل آن را به پیامبر (ص) داد و عرض کرد: آن را به علی (ع) تحویل بده و آن را را بخوان، پیامبر (ص) (یا علی علیه السلام) آن را کلمه به کلمه خواند.

آنگاه پیامبر (ص) به علی (ع) فرمود: (این پیمانی است که پروردگار با من بسته و امانت او بر من است، من آنرا رساندم و خیر خواهی کردم و ادا نمودم).

علی (ع) و جبرئیل و میکائیل گواهی دادند و علی (ع) ضمانت اجرای آن و وفا به مضمون آن را به عهده گرفت تا در روز قیامت، جریان را به پیامبر (ع) تحویل داده شد …

امام کاظم (ع)

فرمود: در آن طومار آسمانی، سنتهای خدا و پیامبرش و حوادثی در رابطه با ستم به امیرمؤمنان (ع) که بعد از پیامبر (ص) رخ می دهد، جمله به جمله نوشته شده بود، آنگاه امام کاظم (ع) در تأیید گفتارش، این آیه (12 سوره یس) را خواند:

انا نحن نحیی المونی ونکتب ما قدموا وآثارهم وکل شییء احصیناه فی امام مبین

: (ما مردگان را زنده می کنیم و آنچه را از پیش فرستاده اند و تمام آثار آنها را می نویسیم و همه چیز را در کتاب آشکار (یا در وجود امام علی علیه السلام) احصا و ثبت کرده ایم).

سپس امام کاظم (ع) افزود: سوگند به خدا پیامبر (ص) به علی (ع) و فاطمه (س) فرمود: (مگر نه این است که: آنچه به شما وصیت کردم و اجرای آن را به شما دستور دادم، فهمیدید و پذیرفتید؟).

آنها عرض کردند: (آری و در برابر حوادث ناگواری که بر ما وارد می گردد صبر و استقامت خواهیم نمود).

جالب اینکه: در ذیل این ماجرا آمده: علی (ع) فرمود: سوگند به خدائی که دانه را شکافت و انسان را آفرید، من از شخص جبرئیل شنیدم که به پیامبر (ص) می گفت: (ای محمد! به علی (ع) بفهمان که پرده احترام او که همان خدا و رسولش است دریده می شود و محاسنش از خون تازه فرق سرش رنگین می گردد).

تا این سخن را از امین وحی شنیدم، فریاد زدم و به رو بر زمین افتادم وگفتم: (آری راضی به رضای الهی هستم، اگر چه همه این ناگواریها رخ دهد، همه نیشها را در راه اسلام، نوش خواهم کرد!) (181)

به این

ترتیب، علی (ع) از همه حوادث آینده خبر داشت و با کمال استقامت، خود را برای حفظ اسلام، آماده ساخت و رگبار تیرهای تلخ حوادث را به جان خرید و آگاهانه خود را سپر اسلام نمود.

برسد، در حال رکوع صدقه می دهد و آن سائلی که (به عنوان فقیر) از علی (ع) تقاضای کمک کرد، از فرشتگان بود و آنها که از امامان بعد از او تقاضا کنند و نیز از فرشتگانند. (182)

مردم نگاه می دارد و خداوند جمعیت کافران (لجوج) را هدایت نمی کند) (مائده - 67)

پیامبر (ص) پس از نزول این آیه، دست علی (ع) را گرفت و خطاب به مردم فرمود:

(خداوند به همه پیامبران قبل از من، عمر معینی داد، سپس آنها را به سوی خود برد و آنها هم دعوت خدا را اجابت کردند و رحلت نمودند و نزدیک شده که مرا نیز دعوت کند و اجابت کنم، من مسؤلیت دارم، شما نیز مسؤلیت دارید، اکنون شما چه می گوئید؟

حاضران: گواهی می دهیم که تو ابلاغ رسالت کردی و خیرخواهی نمودی و آنچه را بر عهده تو بود انجام دادی، خداوند بهترین پاداش پیامبران را به تو بدهد).

در این هنگام پیامبر (ص) سه بار گفت: (خدایا! شاهد باش)، سپس به مردم فرمود: (ای گروه مسلمانان! علی (ع) ولی (رهبر) شما بعد از من است) و حاضران، این خبر را به غایبان برسانند. (183)

(ع) مولای او است، خدایا دوست علی (ع) را دوست بدار و دشمنش را دشمن بدار).

در این هنگام خار نفاق در دل گروهی (منافق) افتاد و (گستاخانه) گفتند: (خداوند هرگز چنین دستوری به محمد (ص) نداده است، بلکه محمد (ص) نداده است، بلکه محمد (ص) می خواهد بازوی پسر عمویش را بلند کند) (و علی (ع) را رهبر مردم کند).

انصار (مسلمانان اهل مدینه) نزد پیامبر (ص) آمدند و گفتند: (ای رسول خدا! تو به ما نیکی کردی و عزت و شرافت بخشیدی، دوست ما را شاد و دشمن ما را سرکوب نمودی، اکنون نزد شما آمده ایم تا یک سوم اموال ما را بپذیری، تا افرادی که از مکه و اطراف، بر شما وارد می شوند، برای کمک به آنها، دستت خالی نباشد.

پیامبر (ص) جوابی به پیشنهاد آنها نداد و منتظر وحی الهی شد، جبرئیل بر آن حضرت، وارد گردید و این آیه (23 سوره شوری) را بر آن حضرت نازل کرد:

قل لا اسلکم علیه اجرا الموده فی القربی

: (بگو من برای پیغمبری، از شما مزدی جز دوستی خویشان نمی خواهم).

پیامبر (ص) مطابق این آیه، اموال انصار را نپذیرفت، باز منافقان اعتراض کرده و گفتند: (خدا، این آیه را بر محمد (ص) نازل نکرده، بلکه منظور محمد (ص) با ادعای نزول این آیه از طرف خدا، بلند کردن بازوی پسر عمویش علی (ع) و تحمیل رهبری اهلبیتش بر ما است).

سپس آیه خمس (41 انفال) نازل شد.

منافقان گفتند: پیامبر (ص) می خواهد اموال و غنیمت ما را به اهلبیتش بدهد.

سرانجام جبرئیل نزد پیامبر (ص) آمد و گفت: (ای محمد! تو وظیفه پیغمبریت را انجام دادی

و عمرت به آخر رسیده، اکنون اسم اکبر و میراث علم و آثار علم نبوت را به علی (ع) بسپار زیرا من هرگز زمین را از عالمی که اطاعت و ولایت من به وجود او شناخته شود، خالی نگذارم … ).

پیامبر (ص) طبق فرمان خدا، اسم اکبر و میراث علم و آثار علم نبوت را به عنوان وصیت، به علی (ع) سپرد و هزار باب علم را به علی (ع) وصیت کرد، که از هر کلمه و از هر باب آن، هزار کلمه دیگر و هزار باب دیگر، به روی علی (ع) گشوده می شد. (184)

عمر را طی می کرد، حضرت علی (ع) کنار بسترش آمد و سرش را زیر روپوش پیامبر (ص) برد (و پیامبر (ص) سر مبارک علی (ع) رادر بر گرفت) آنگاه پیامبر (ص) به علی (ع)فرمود: (ای علی! هرگاه از دنیا رفتم، مرا غسل بده و کفن کن، سپس مرا بنشان و از من سوال کن و بنویس). (186)

و طبق روایت دیگر فرمود: (آنچه می خواهی بپرس، سوگند به خدا از هر چه بپرسی، پاسخ تو رامی دهم). (187)

(طبق نقل قطب راوندی (ره) امام علی (ع) فرمود: (همانگونه که پیامبر (ص) دستور داده بود، بعد از کفن کردن، او را نشاندم، آن حضرت مر خبر داد از آنچه تا روز قیامت رخ می دهد، هیچ گروهی نیست مگر اینکه من گمراهان آنان را از طرفداران حق می شناسیم).) (188)

الله مما فی یدک فانه لا حق لک فیه)

: (ای ابوبکر به (امامت) علی (ع) ویازده فرزندش، ایمان بیاور، آنها (در مقام رهبری و در وجوب اطاعت از آنها) مانند من هستند، فقط نبوت را ندارند، از آنچه (از مقام رهبری) در دست گرفته ای، در پیشگاه خدا توبه کن، زیرا تو در آن مقام، حقی نداری).

سپس پیامبر (ص) رفت و دیده نشده. (190)

تا به خدمت شما برسم و دستور شما را بدست آورم، اینک نزد شما برای گرفتن دستور آمده ام، تا چه دستور فرمائی؟

امام علی: (تو را به تقوا و پرهیزکاری دعوت می کنم و سفارش می کنم که باز گردی و در میان جنیان، بجای پدرت باشی و تو را به عنوان نماینده خودم در میان آنها منصوب کردم).

(عمرو) رفت و طبق وظیفه خود، بین جنیان حکومت کرد.

جابر جعفی می گوید: ماجرای فوق را امام باقر (ع) نقل کرد، من به آن حضرت عرض کردم: (آیا (عمرو) (نامبرده) نزد شما نیز می آید و آمدن او به خدمت شما واجب است؟).

امام باقر (ع) فرمود: آری. (192)

را، هنگام جدائی، تا چند قدم، بدرقه می کند، که پیامبر ما این گونه به ما دستور داده است.

یهودی: براستی پیامبر شما، این گونه دستور داده است؟

امام علی: آری.

یهودی: پس مسلما هر کس از پیامبر شما پیروی کرده، به خاطر این کارهای بزرگوارانه و این خصلت نیکو بوده که از او دیده است.

(در همین هنگام که نور درخشان اسلام بر قلب یهودی تابیده بود، گفت: ) (من تو را گواه می گیرم که بر دین تو هستم و دین تو را پذیرفتم)، یهودی همراه امام علی (ع) به سوی کوفه آمد، در کوفه آن حضرت را شناخت که خلیفه مسلمانان و امیرمؤمنان است، اسلام را پذیرفت و رسما مسلمان شد. (193)

(خداش) (بر وزن کتاب) را برای ابلاغ پیامشان به علی (ع)، نزد آن حضرت فرستادند، آنها به خداش گفتند:

(ما تو را نزد مردی می فرستیم که خود و خاندانش را از سالها قبل، به جادوگری و غیب گویی می شناسیم و تو ای خداش در میان اطرافیان ما، آنچنان مورد اطمینان هستی که اعتمادت از خودمان بیشتر است در این جهت که سخن علی (ع) تو را نفریبد، بلکه با او ستیز کنی تا حق را بر او آشکار سازی، خوب توجه کن که ادعای علی (ع) بیشتر از ادعای همه است، مبادا ادعای او تو را تحت تأثیر قرار دهد و مغلوب سازد، نیز بدان که یکی از راههای فریب دادن از ناحیه علی (ع) این است که با آوردن خوردنی و نوشیدنی و عسل و روغن و خلوت کردن با مردم، آنها را می فریبد، نبادا از غذای او بخوری، به عسل و روغنش دست نزن وبا او خلوت منشین و از همه این امور دوری کن و به یاری خدا به سوی او برو، هنگامی که او را دیدی آیه سخره (195)را بخوان و از نیرنگ او و نیرنگ شیطان به خدا پناه ببر، وقتی به حضورش رفتی، با تمام توجه به او نگاه نکن و با او انس نگیر، آنگاه این مطالب را از جانب ما به او ابداع کن:

1- دو برادر دینی و دو پسر عموی نسبی، تو را سوگند می دهند که قطع رحم نکنی.

2- به تو می گویند: آیا نمی دانی که ما از روزی که خداوند روح محمد (ص) را قبض کرد، اکنون که تو

زمام امور رهبری را به دست گرفته ای و به کمترین مقامی رسیده ای، احترام ما را ضایع نمودی و امیدمان را بریدی.

3- با وجود دوری ما از تو وسعت شهرهای نزد تو، کردار و قدرت ما را نسبت به خود نادیده گرفتی (با اینکه شهرهای وسیعی در نزدیک داری، ما را از حکومت در شهرهای دور مانند کوفه و بصره باز می داری).

4- این را بدان، آن کسی که (مانند عمار و یاسر و … ) تو را از ما و همسوئی با ما منصرف می کند، سودش برای تو از ما کمتر است و دفاعش از تو نسبت به دفاع ما، سست تر می باشد.

صبح روشن برای دو چشم بینا، آشکار شد (و موضوع چون خورشید، روشن است).

5- به ما خبر رسیده که تو به ما بی احترامی کرده ای و ما را نفرین نموده ای، چه چیز تو را بر این کار وا داشت، با اینکه ما تو را از شجاعترین قهرمانان عرب می دانستیم (نفرین کار آدم شجاع نیست) تو نفرین بر ما را، کار معمولی خود قرار داده ای و می پنداری نفرین تو ما را شکست می دهد.

برسانید.

خداش: نیازی به آنچه گفتی ندارم.

امام علی: می خواهی با تو در جای خلوت بنشینم، تا اگر رازی داری به من بگوئی.

خداش: رازی ندارم، هر رازی برای من آشکار است.

امام علی: ای خداش تو را به خدائی که از خودت به تو نزدیکتر است و بین تو دلت، مانع می شود، همان خدائی که به خیانت چشمها و راز سینه ها آگاه است، آنچه را من (از خوردن و نوشیدن و روغن مالیدن و خلوت کردن) به تو پیشنهاد کردم، آیا زبیر به تو سفارش نکرد که از این امور دوری کنی؟

خداش: خدا گواه است، همینطور است که می فرمایی.

امام علی: پس از آنکه آنچه از تو خواستم (و تو را به خدا سوگند دادم) اگر کتمان می کردی، به هلاکت می رسیدی.

ای خداش: آیا زبیر به تو سخنی نیاموخت که وقتی نزد من می آیی آن سخن را بخوانی؟

خداش: آری به من سخنی آموخت.

امام علی: آیا آن سخن، آیه سخره بود؟

خداش: آری.

امام علی: آن آیه را بخوان.

خداش: آن آیه را خواند.

امام علی (ع) مکرر به خداش فرمود: آیه را بخوان، او آیه را می خواند، علی (ع) غلطهای او را تصحیح می کرد و او تا هفتاد بار آن آیه را خواند.

خداش پیش خود می گفت: عجبا! چرا امیرمؤمنان (ع) دستور تکرار این آیه را می دهد.

آنگاه امام (ع) به خداش فرمود: (آیا احساس می کنی که دلت آرامش یافته است؟).

خداش: آری، سوگند به خدایی که جانم در دست او است (با خواندن مکرر آیه سخره) دلم آرامش یافت.

امام علی: اکنون بگو آن دو نفر چه پیامی را توسط تو برای من فرستاده اند؟

خداش

پیام آنها را (قبلا ذکر شد) به امام علی (ع) ابلاغ کرد.

امام علی (ع) پاسخ همه فرازهای پیام آنها را داد و به خداش فرمود: پاسخ مرا به آنها ابلاغ کن (که خلاصه پاسخ امام علی (ع) به آنها چنین بود: ).

به آنها بگو: گفتار خود شما برای استدلال بر محکومیت شما کفایت می کند، خداوند گروه ستمگران را هدایت نمی کند.

اینکه: شما می پندارید برادر دینی و پسر عموی نسبی من هستید، در مورد خویشاوندی نسبی، آن را انکار نمی کنم (که در چندمین جد اعلا، به هم می رسیم) اگر چه نسبت (جاهلیت) با آمدن پیوند (و ملاک) اسلام قطع شد (زیرا آن پیوندی را که اسلام پذیرفت، آن را باید ملاک قرار داد)

و در مورد برادر دینی بودن شما، اگر راست می گوئید، شما با کارهای خود با قرآن کتاب خدا مخالفت نمودید و شیوه برادری دینی را از بین بردید و از تحت فرمان من خارج شدید و اگر در ادعای برادری، راستگو نیستید، پس دروغگو و بهتان زننده می باشید.

و در مورد مخالفت شما با مردم به خاطر من، از هنگام رحلت پیامبر (ص)، اگر شما از روی حق با آنها مخالفت نمودید (و با من بیعت کردید)، ولی بعدا با مخالفت با من، آن حق را دگرگون کرده و باطل نمودید و اگر از روی باطل با مردم مخالفت کردید، پس گناه آن باطل و گناه جدید مخالفت با من، بر گردن شما است، به علاوه انگیزه مخالفت شما با مردم (برای من نبود، بلکه) به خاطر طمع به دنیا بود (چنانکه آشکار شد.)

و در مورد اینکه: می گوئید:

امید شما را قطع کردم و چنین معتقدید، خدا را شکر که عیب دینی بر من نگرفتید (زیرا قطع کردن امید آلودگان، جرم دینی نیست).

و اما انگیزه دوری من از شما، آن چیزی است (یعنی آن باطن ناپاکی است) که موجب سرپیچی شما از حق و بیعت شکنی شما شد و افسار بیعت را مانند چارپائی که افسارش را پاره می کند، پاره کردید و از گردنتان بیرون آوردید، پروردگار من، تنها خدای یکتا و بی همتا است و من چیزی را شریک او قرار نمی دهم و به آنها بگو: نگوئید سود فلانی کمتر است و دفاعش، سست تر می باشد، که اگر چنین بگوئید سزاوار نام شرک و نفاق خواهید شد.

اما اینکه: مرا از شجاعترین قهرمانان عرب خواندید و از این رو نفرین مرا مناسب شجاعت من ندانستید، بدانید که هر مقامی مناسب کاری است، شجاعت من در آنجا است که شما سخت در تنگنای دشمن قرار گیرید و خداوند دل توانمند به من بدهد و به دفاع برخیزم و در مورد نفرین من نباید بی تابی کنید، چرا که نباید نفرین من کسی را که به پندار شما، جادوگر از خاندان جادوگر است، بترساند.

آنگاه علی (ع) آنها را چنین نفرین کرد:

خدایا! اگر طلحه و زبیر بر من ستم کرده اند و نسبت ناروای (جادوگری و دست داشتن در قتل عثمان و … ) به من دادند و آنچه را که از رسول خدا (ص) در شأن من دیدند و شنیدند، ولی کتمان نمودند و با تو و پیامبرت مخالفت کردند، زبیر را با بدترین وضعی بکش و خونش را در گمراهیش

بریز و طلحه را خوار گردان و در آخرت آنها را با سخت ترین مجازات کیفر فرما) (196)

ای خداش! آمین بگو.

خداش (که سخت تحت تأثیر بیان امام قرار گرفته بود، با صدق دل)

گفت:

آمین: (خدایا مستجاب کن).

سپس خداش، خود را پیش خود سرزنش می کرد خطاب به خود می گفت: (به خدا من هرگز صاحب ریشی را ندیدم که خطایش از تو روشنتر باشد که پیام رسان پیامی باشد که قسمتی از آن قسمت دیگرش را نقض می کند و خداوند جای درستی برای آن نگذاشته است، من به سوی خدا می روم و از آن دو نفر (طلحه و زبیر) بیزاری می جویم).

امام علی: ای خداش نزد آن دو نفر برو و گفتار مرا به آنها ابلاغ کن.

خداش: نه به خدا، نمی روم، مگر اینکه از خدا بخواهی و دعا کنی که مرا بی درنگ به سوی تو باز گرداند و مرا در مسیر خشنودی خودش در مورد تو موفق کند.

امام علی (ع) برای خداش همین دعا را کرد، خداش نزد طلحه و زبیر رفت و پیام امام علی (ع) را به آنه ابلاغ کرد و سپس با شتاب (مخفیانه) به حضور علی (ع) بازگشت و به صف امام علی (ع) ملحق شد و در جنگ جمل، جزء یاران او گردید و در رکاب آن حضرت به شهادت رسید، رحمت خدا بر او باد. (197)

همین موضوع به سوی خانه پیامبر (ص) حرکت کرد.

به ام سلمه گفته شد: پیامبر (ص) در خانه یکی از همسرانش ام سلمه است) ام سلمه به خانه ام سلمه آمد، از ام سلمه پرسید: پیامبر کجاست؟

ام سلمه: به دنبال کاری رفته، هم اکنون می آید.

ام سلمه در نزد ام سلمه به انتظار نشست تا پیامبر (ص) آمد.

ام سلمه: (ای رسول خدا، پدرم و مادرم به فدایت، من کتابها را خوانده ام و به پیامبران و اوصیاء آنها آگاهی دارم، حضرت موسی (ع) در زمان حیات خود دارای وصی (بنام هارون) بود و بعد از وفاتش نیز دارای وصی (بنام یوشع) بود.

حضرت عیسی (ع) نیز برای خود وصی داشت (در زمان حیاتش کالب بن یوفنا و بعد از وفاتش شمعون بود) اکنون بفرمائید:

فمن وصیک یا رسول الله: (ای رسول خدا! وصی شما کیست؟).

پیامبر: ای ام سلمه! وصی من در حال حیات و بعد از وفات، یکی است، ای ام سلمه! هر کس این کار را که اکنون انجام می دهد، انجام دهد، او وصی من است، هماندم پیامبر (ص) مشتی از سنگریزه های زمین را برداشت و با دستش مالید، تا مانند آرد شد، همان را خمیر کرد و با انگشترش آن را مهر نمود و جای مهر در آن، نفش بست

ام سلمه، از محضر رسول خدا (ص) بیرون آمد، به حضور امیرمؤمنان علی (ع) رسید و گفت: (پدرم و مادرم به فدایت آیا وصی رسول خدا (ص) شما هستید؟).

امام علی: آری ای ام سلمه، سپس آن حضرت با دستش مشتی سنگریزه برداشت و آن را مالید و مانند آرد نمود و سپس آن را

خمیر کرد و انگشتر خود را بر آن زد، که جای انگشترش در آن نقش بست.

ام سلمه از محضر علی (ع) بیرون آمد، نزد حسن (ع) که هنوز کودک بود رفت و گفت: (آیا تو وصی پدرت هستی؟).

امام حسن: آری، ای ام سلمه! سپس امام حسن (ع) همان کار جد و پدرش را (مورد سنگریزه و خمیر کردن آن) انجام داد.

ام سلمه سپس نزد حسین (ع) آمد و گفت: (آیا تو وصی برادرت هستی؟).

امام حسین: آری ای ام سلمه!، آنگاه آن حضرت، همان کار جد و پدر و برادرش را انجام داد.

ام سلمه زنده بود تا بعد از شهادت امام حسین (ع)، به حضور امام سجاد (ع) آمد و پرسید: (آیا شما وصی پدرت هستی؟).

امام سجاد: آری ای ام اسلم، سپس همانند آن را اجداد و عمو و پدرش انجام دادند، انجام داد. (198)

فرزند رسول خدا (ص) می باشد، او شوهر فاطمه (س) دختر رسول خدا (ص) است.

یهودی به علی (ع) رو کرد و گفت: تو این گونه هستی؟

علی: آری.

یهودی: من می خواهم از تو سه سؤال و یک سؤال بپرسم.

امام علی (ع) لبخندی صوری زد و فرمود: چرا نگفتی هفت سؤال؟

یهودی: برای اینکه نخست سه سؤال می کنم، اگر پاسخ دادی بقیه را بعد می پرسم و گرنه می دانم که در میان شما دانشمندی وجود ندارد.

علی: من از تو می پرسم تو را به حق خدائی که می پرستی اگر جواب سؤالهای تو را دادم، دینت را رها می کنی و به دین من گرویده می شوی؟

یهودی: من به اینجا نیامده ام مگر برای همین!

علی: اینک بپرس.

یهودی: 1- به من بگو نخستین قطره خونی که به زمین چکید، چه خونی بود؟

2- و نخستین چشمه ای که در درون زمین جاری شد، کدام چشمه بود؟

3- نخستین چیزی که در روی زمین جنبید چه بود؟

علی (ع) به هر سه سؤال او پاسخ داد.

یهودی، سه سؤال دیگر خود را نیز چنین مطرح کرد:

1- محمد (ص) در کدام بهشت است؟

2- افرادی که در بهشت، همنشین محمد (ص) هستند کیانند؟

علی: ای هارونی! محمد (ص) دارای دوازده امام عادل است، که هر کس آنها را ترک کند، زیانی به آنها نرسد و آنها از مخالفت مخالفان نمی هراسند و در امر دین از کوههای استوار روی زمین محکمترند.

و سکونت محمد (ص) در بهشت خودش می باشد و همنشینان او در بهشت، همین دوازده امام عادل می باشند.

یهودی: راست گفتی، سوگند به خدائی که جز او کسی شایسته پرستش نیست، من این

مطالب را در کتابهای پدرم (جدم) هارون (وصی موسی) دیده ام که با دست خود نوشته، که عمویم موسی (ع) آن را دیکته کرده است.

آنگاه یهودی پرسید: آن سؤال دیگرم که یک سؤال است این است که بگو: جانشین محمد (ص) چند سال بعد از او زندگی می کند؟

علی: سی سال زندگی می کند … سپس ضربتی به اینجا (فرق سرش) می رسد و این ریشش از خون همانجا، رنگین می گردد.

در این هنگام آن یهودی، فریاد کشید و کمربند مخصوصش را (که شعار یهودیان است و به کمر می بندند) برید و به کنار انداخت و گفت:

(گواهی دهم که معبودی جز خدای یکتا و بی همتا نیست و گواهی دهم که محمد (ص) بنده و رسول او است و تو وصی او می باشی، سزاوار است که تو برتری یابی و کسی بر تو برتری نگیرد و تو را بزرگ بشمرند ضعیف نشمرند).

آنگاه حضرت علی (ع) آن یهودی تازه مسلمان را به خانه خود برد و اصول و احکام دین اسلام به او آموخت. (199)

ها را بلیسند نه دیگران؟).

امام علی (ع) در پاسخ فرمود:

(ان الامام ابوالیتامی وانما العقتهم برعایه الاباء)

: (همانا امام، پدر یتیمان است و من به حساب پدرها (و به خاطر آنکه نسبت به آنها پدری کرده باشم) لیسیدن آنها را به آن کودکان یتیم واگذار کردم). (200)

بیرون می رفت، قنبر نیز با شمشیر، به دنبال علی (ع)، حرکت می کرد، شبی علی (ع) بیرون رفت، قنبر را در پشت سرش دید، فرمود: (ای قنبر! تو را چه شده که در این وقت شب به دنبال من می آئی؟).

قنبر: آمده ام تا پشت سرت باشم (و هوای تو را داشته باشم).

علی: وای بر تو، آیا تو مرا از اهل آسمان، حفظ می کنی، یا از اهل زمین؟

قنبر: نه، از اهل زمین، تو را حفظ می کنم.

علی: اهل زمین جز به اذان خدا از آسمان، نمی توانند به من کاری کنند، برگرد، آنگاه قنبر بازگشت. (204)

این دو حکایت، بیانگر شجاعت و اطمینان علی (ع) به امداد الهی و مقدرات خداوند است و از قوت قلب و قوت اعتقاد آن حضرت، حکایت می کند.

او است، تا آنکه پیامبری بعد از او آید (که او از وصی پیامبر قبل برتری دارد) و همانا بهترین اوصیاء وصی محمد (ص) (یعنی علی علیه السلام) است.

3-. بهترین مخلوقات بعد از اوصیاء شهیدان هستند و بهترین شهیدان، حمزه و جعفر (علیهما السلام) می باشند، جعفر (ع) دو بال تر و تازه دارد که با آن دو بال در بهشت پرواز می کند و به هیچکس از این امت جز او دو بال عطا نشده است، خدا آن را به احترام محمد (ص) و تجلیل از مقام آن حضرت، عطا نموده است.

و دیگر دو نوه پیامبر (ص)، حسن و حسین و دیگر مهدی (عج) است، خداوند هرکه از ما خانواده بخواهد، او را مهدی قرار می دهد (205)

آنگاه امام علی (ع) (برای تأیید سخنش) این دو آیه را تلاوت فرمود:

و من یطع الله والرسول فاولئک مع الدین انعم الله علیهم من النبیین والصدیقین والشهداء والصالحین وحسن اولئک رفیقا ذلک الفصل من الله وکفی بالله علیما

: (و کسی که خدا و پیامبر را اطاعت کند (در روز رستاخیز) همنشین کسانی خواهد بد که خدا نعمت خود را بر آنها تمام کرده، از پیامبران و صدیقان و شهداء و صالحان و آنها رفیقهای خوبی هستند.

این موهبتی است از ناحیه خدا و کافی است که او (از حال بندگان و نیات و اعمال آنها) آگاه است) (نساء - 69 -70) (206)

ارشدش امام حسن (ع)، وصیت کرد و به حسین (ع) و محمد (بن حنفیه) و همه فرزندان و رؤ سای شیعیان و خانواده اش فرمود: (بر این وصیت گواه باشید).

سپس کتاب و اسلحه خود را به امام حسن (ع) تحویل داد و فرمود: (پسر جانم! رسول خدا (ص) به من امر فرمود؛ که به تو وصیت کنم و کتابها و سلاحم را به تو بسپارم، چنانکه رسول خدا (ص) به من وصیت کرد و کتاب و سلاحش را به من سپرد و به من امر فرمود که به تو امر کنم، هنگامی که وفاتت فرا رسید، مقام امامت را به برادرت حسین (ع) بسیاری).

سپس امام علی (ع) به پسرش حسین (ع) توجه کرد در حالی که امام سجاد (ع) (که در آن هنگام حدود سه سال داشت و) و در کنار پدر بود، فرمود:

(رسول خدا (ص) تو را امر کرد که مقام امامت را به این پسرت (اشاره به علی بن الحسین) بسپاری).

سپس امام علی (ع) دست امام سجاد (ع) را گرفت و فرمود:

(پسر عزیزم، پیامبر (ص) به تو نیز امر کرد که مقام امامت را به پسرت محمدبن علی (امام باقر) بسپاری و به او از جانب رسول خدا (ص) و من، سلام برسانی).

آنگاه امام علی (ع) بار دیگر به پسرش امام حسین (ع) متوجه شد و فرمود: (پسر جانم! تو صاحب امر (امامت) و اختیار دار خون من هستی (که در مورد ابن ملجم تصمیم بگیری) تو حق داری ابن ملجم را ببخشی یا بکشی، اگر او را کشتی همانگونه که او یک ضربت بر فرق سرم زد، تو نیز یک

ضربت بر سر او بزن و کار ناروا نکن). (207)

در روایت دیگر آمده: فرمود: (پسر جانم! اگر از دنیا رفتم، ابن ملجم را بکش و برای او در کناسه (208) گودال گوری بکن و او را در آن گودال بیفکن که آنجا یکی از وادی های دوزخ است) (209)

(ص) ناتوان بودند تو توانا بودی، آن هنگام که آنها در جبهه جنگ، خواری و زبونی نشان می دادند تو مرد میدان بودی و آن وقت که آنها در جبهه جنگ، خواری و زبونی نشان می دادند تو مرد میدان بودی و آن وقت که آنها سستی کردند، تو برپا خاستی، روش رسول خدا (ص) را به طور جدی پی گرفتی، آنگاه که اصحاب پیامبر (ص) به این سو و آن سو رفتند، تو در جاده راست، استوار ماندی و خلیفه راستین بود، هیچگاه ضعف نشان ندادی …

تو همچون کوه بودی، کوهی ستبر و استوار که در برابر طوفان، نلغزد و چنان بودی که پیامبر (ص) در شأن تو فرمود: (در رفاقت و آنچه دارد، امین ترین مردم است) و نیز فرمود: (از لحاظ بدن، ضعیف و در انجام امر خدا نیرومند می باشد) …

ای کسی که در پرتو وجودت، راه راست روشن شد و مسائل مشکل، آسان گردید و شعله های آتش (فتنه ها) خاموش شد، اسلام نیرو گرفت و فرمان خدا آشکار گردید، اسلام و مؤمنان از برکت وجود تو، استوار و سربلند و بسیار گسترش یافت.

با رفتنت، جانشینانت را در رنج و غمی جانکاه فرو بردی، تو بزرگتر از آن هستی که سوگ فراقت با گریه جبران گردد، مصیبت فراق تو، در آسمان بسیار بزرگ جلوه کرد و در زمین، انسانها را خورد نمود انا لله و انا الیه راجعون، ما تسلیم قضای الهی هستیم، سوگند به خدا، مسلمانان هرگز کسی را از دست ندهند که مانند تو باشد، تو برای مؤمنان، پناه و سنگر و کوهی سربلند و خلل

ناپذیر و بر کافران شراره خشم بودی، خدا تو را به پیامبرش برساند و ما را در پاداش تو شریک سازد و بعد از تو گمراه نسازد … ).

آن مرد ناشناس، همچنان، با سوز دل سخن می گفت و در طول گفتار او، همه مردم حاضر، سراپا گوش بودند و سخن او را می شنیدند، تا اینکه سخن او تمام شد و سخت گریست، حاضران همه گریستند، سپس او را ندیدید، به جستجویش پرداختند، پیدایش نکردند (210) (شاید خضر بود یا جبرئیل یا فرشته ای دیگر، هر که بود، درد آشنا و رنج کشیده بود و خلاء وجود پر بار علی (ع) را به خوبی احساس کرده بود و با تمام وجود دریافته بود که دیگر صدای اذان علی (ع) به گوش نمی رسد از مناجات او ندائی نمی آید و صدای رعد آسای او در میدان جنگ شنیده نمی شوند و … ).

زیاد آمده بود، باقی نگذاشت و می خواست با آن پول خدمتگزاری برای خانواده اش خریداری کند، سوگند به خدا، او در شبی وفات کرد که یوشع بن نون وصی موسی (ع) وفات کرد و همان شب عیسی (ع) به آسمان رفت و همان شب قران نازل گردید.

طوری که برای همه حاضران کفایت نمود. (211)

همان شاعر معروف و مبارز و دوست مخلص اهلبیت (ع) یعنی (سید حمیری)شد، که به نقل بعضی از 2300 قصیده در شأن خاندان رسالت سروده است … (213)

من می رسید).

هنگامی که امام حسن (ع) وفات کرد، جنازه اش را روی تابوتی نهادند و آن را به محلی که پیامبر (ص) در آن محل، بر جنازه ها نماز می خواند بردند، امام حسین (ع) بر جنازه برادرش نماز خواند و پس از نماز، جنازه را به کنار قبر پیامبر (ص) بردند.

در این هنگام (افراد مرموزی) به عایشه چنین خبر دادند: (بنی هاشم جنازه امام حسن (ع) را کنار قبر رسول خدا (ص) آوردند و می خواهند، آن را دفن کنند).

بی درنگ عایشه بر استری زین کرده سوار شد و شتاب کرد - او نخستین زنی بود که در عصر اسلام، سوار بر زین استر شد - و کنار قبر رسول خدا آمد و فریاد زد: نحو ابنکم عن بیتی … : (پسر خود را از خانه من دور کنید، زیر نباید در اینجا چیزی دفن گردد و پرده حریم پیامبر (ص) دریده شود).

امام حسین (ع) به گفتار عایشه، چنین پاسخ داد:

(ت و پدرت، از قبل، پرده حریم پیامبر (ص) را دریدید و تو کسی (جنازه ابوبکر) را به خانه پیامبر (ص) آوردی که آن حضرت دوست نداشت در نزدیک او باشد، خداوندی در مورد این کار، از تو باز خواست خواهد کرد، همانا برادرم (امام حسن) به من امر کرد تا جنازه اش را کنار (قبر) پدرش رسول خدا (ص) ببرم، تا با او تجدید عهد کند، بدان که برادرم از همه مردم به خدا و رسولش و معنی قرآن، آگاهتر بود و داناتر از آن بود که پرده حریم رسول خدا (ص) را پاره کند، زیر خداوند در قرآن (آیه 53

احزاب) می فرماید:

یا ایها الذین آمنوا لا تدخلوا بیوت النبی الا ان یؤ ذن لکم

: (ای کسانی که ایمان آورده اید، بدون آنکه پیامبر به شما اجازه دهد، وارد خانه او نشوید).

ولی تو (ای عایشه!) بدون اجازه پیامبر (ص)، مردانی را به خانه او راه دادی.

خداوند در قران (آیه 2 حجرات) می فرماید:

یا ایها الذین آمنوا لا ترفعوا اصواتکم فوق صوت النبی

: (ای کسانی که ایمان آورده اید، صدای خود را از صدای پیامبر (ص) بلندتر نکنید).

ولی به جانم سوگند، تو (ای عایشه!) به خاطر (دفن جنازه) پدرت (ابوبکر) و به خاطر (دفن جنازه) فار وقتش (عمر) بغل گوش پیامبر (ص)، کلنگها زدی، با اینکه خداوند در قرآن (آیه 3 حجرات) می فرماید:

ان الذین یغضون اصواتهم عند رسول الله اولئک الذین امتحن الله قلوبهم للتقوی

: (آنها که صدای خود را نزد رسول خدا (ص) کوتاه می کنند، کسانی هستند که خداوند قلوبشان را برای تقوا، خالص نموده است).

سوگند به جانم (ای عایشه!) پدرت (ابوبکر) و فاروقش (عمر)، با نزدیک نمودن خود به پیامبر (ص)، او را آزار دادند و آن حقی را که خداوند با زبان پیامبرش به آنها امر کرده بود، رعایت ننمودند، زیرا خداوند مقرر فرمود که آنچه نسبت به مؤمنان، در زنده بودنشان حرام است، در هنگام مردنشان نیز حرام است.

سوگند به خدا ای عایشه! اگر از نظر ما خداوند دفن جنازه امام حسن (ع) در نزد قبر پیامبر (ص) را، که تو آن را نمی خواهی، جایز نموده بود، می فهمیدی که بر خلاف خواسته تو، ما آن جنازه را در آنجا دفن می کردیم.

سپس محمد حنفیه، رشته

سخن را بدست گرفت و خطاب به عایشه گفت:

(ای عایشه! تو یک روز بر استر می نشینی و روزی (در جنگ جمل) بر شتر می نشینی و به خاطر کینه و دشمنی که با بنی هاشم داری، نه هوای نفس خود را کنترل می کنی و نه بر زمین قرار می گیری).

عایشه با تندی به محمد حنفیه رو کرد و گفت: (ای پسر حنفیه! اینها فرزندان فاطمه ها هستند، که سخن می گویند، تو چه می گوئی؟).

در اینجا امام حسن (ع) به دفاع از برادرش محمد حنفیه پرداخت و فرمود: (ای عایشه! چرا محمد را از فرزندان فاطمه، دور می کنی، به خدا که او فرزندزاده سه فاطمه است 1- فاطمه دختر عمران (مادر ابوطالب)2- فاطمه دختر اسد (مادر امیرمؤمنان علی علیه السلام) 3- فاطمه دختر زائده (مادر عبدالمطلب).

عایشه با تندی به امام حسین (ع) گفت: (فرزند خود را (جنازه حسن (ع) را) از اینجا دور کنید و آن را به جای دیگر ببرید که شما مردمی هستید که خواهان دشمنی می باشید).

آنگاه امام حسین (ع) (مطابق وصیت برادرش امام حسن) جنازه امام حسن (ع) را به جانب (قبر) مادرش برد و سرانجام در بقیع به خاک سپرد. (215)

را داد، باز پیامبر (ص) نگران شد.

جبرئیل به آسمان صعود کرد و سپس بازگشت، عرض کرد: (ای محمد! پروردگارت سلام می رساند و مژده می دهد که مقام امامت و ولایت را در ذریه او قرار دادم.).

پیامبر (ص) از نگرانی بیرون آمد و گفت: (راضی شدم).

پیامبر (ص) همین مطلب را به فاطمه (س)، خبر داد، فاطمه (س) نگران شد، وقتی پیامبر (ص) به فاطمه (س) فرمود: (خداوند، مقام امامت را در ذریه او قرار می دهد)، فاطمه (س) شاد شد و گفت: (خشنود شدم). (216)

طرف بدن مطهر آمدند، هنگامی که آن شیر را دیدند، عمر سعد گفت: (فتنه و بلائی دیده می شود، تا خاموش است آن را بر نینگیزید، باز گردید و پراکنده شوید).

سواران، ترسیدند و بازگشتند (219)به این ترتیب، آن شیر به قدر توان خود از امام حسین (ع) حمایت کرد.

گفت: ما که عروسی نداریم، اینها را برای چه می خواهیم، سپس دستور داد آنها را از خانه بیرون کردند و بعد از رفتن آنها، اثری از آنها دیده نشد و به طور عجیبی ناپدید شدند. (220)

(تو این حق را نداری، به او اختیار بده، تا خودش، هر کس از مسلمین را خواست (به عنوان همسر) انتخاب کند).

عمر به او اختیار داد، او آمد و دستش را بر سر حسین (ع) نهاد (و به این ترتیب در میان مسلمانان، حسین (ع) را برگزید).

امیرمؤمنان علی (ع) به او فرمود: نامت چیست؟

او پاسخ داد: (جهان شاه).

امیرمؤمنان (ع) (نام او را تغییر داد و) فرمود: بلکه (شهر بانویه) باشد.

سپس آن حضرت به امام حسین (ع) فرمود: (ای ابا عبدالله! از این دختر بهترین شخص روی زمین، برای تو متولد شد) و علی بن الحسین (امام سجاد) از او متولد شد.

و به امام سجاد (ع) (ابن الخیرتین) (پسر دو برگزیده) می گفتند، زیرا برگزیده خدا در میان عرب، (هاشم) (جد دوم پیامبر -ص) بود و در میان عجم (فارس)بود.

ابوالاسود دیلی، در این مورد، این شعر را گفت:

وان غلاما بین کسری وهاشم

لاکرم من نیطت علیه التمائم

(پسری که به (دو شخصیت) کسری و هاشم، منسوب است، گرامی ترین فرزندی است که بر بازوی او (طبق رسم عرب، برای دفع چشم زخم) بازوبند بسته اند). (222)

کرد …

در نقل دیگر آمده: (این شتر سراسیمه از چراگاه آمد و گردن خود را روی قبر نهاد و در خاک غلطید، امام باقر (ع) دستور داد او را به چراگاه خود باز گرداندند). (224)

این است معنی محبت و انسانیت، براستی فکر کنید کسی 3520 فرسخ بر شتری سوار شود و مسافرت کند، حتی یکبار به آن شتر تازیانه نزند.

او شده و به مکه می رفت، تازیانه را به پالانش می بست و به او نمی زد.

امام سجاد (ع) وقتی که زنده بود، شبها انبانهای غذا را به دوش می گرفت و در تاریکی به صورت ناشناس به خانه مستمندان می برد، وقتی که از دنیا رفت، مستمندان دیدند که آن مرد ناشناس، دیگر نمی آید، کم کم برای آنها آشکار شد که آن مرد مهربان، امام سجاد (ع) بوده است. (225)

زمام امور رهبری را من به عهده گیرم). (226)

امام سجاد: ای عمو! از خدا بترس و ادعای چیزی که از آن تو نیست نکن، من تو را موعظه می کنم، مبادا راه جاهلان را بپیمایی! ای عمو! پدرم (صلوات خدا بر او) قبل از حرکت به سوی عراق، به من وصیت فرمود، وساعتی قبل از شهادتش، در مورد وصایت (و امامت) با من عهد بست، اینک سلاح پیامبر (ص)، نزد من است و در این وادی قدم نگذار که می ترسم عمرت کوتاه و حالت پریشان گردد، همانا خداوند مقام امامت و وصایت را در نسل حسین (ع) مقرر فرمود، اگر می خواهی این موضوع را بفهمی (و کاملا برای تو اتمام حجت شود و روشن گردد) بیا با هم کنار کعبه نزد حجرالاسود برویم و در آنجا محاکمه خود را نزد خدا ببریم و از درگاه الهی بخواهیم تا امام بعد از امام حسین (ع) را معین کند.

محمد حنفیه با پیشنهاد امام سجاد موافقت کرد و با هم کنار کعبه، نزدیک حجرالاسود رفتند، امام سجاد (ع) به محمد گفت: نخست تو در درگاه خدا تضرع کن و از خدا بخواه تا این حجرالاسود سخن بگوید و گواهی دهد.

محمد حنفیه به راز و نیاز پرداخت، سپس از حجرالاسود خواست تا سخن به امامت او بگوید، ولی جوابی از حجرالاسود نیامد.

امام سجاد: ای عمو! اگر تو امام بودی، حجرالاسود جواب تو را می داد.

محمد حنفیه: ای برادر زاده! اکنون تو دعا کن و از خدا بخواه.

امام سجاد (ع) به راز و نیاز با خدا پرداخت، سپس به حجرالاسود رو کرد و فرمود: (از تو می خواهم

به آن خداوندی که پیمان پیامبران و اوصیاء و همه مردم را در تو قرار داده (همه باید نزد تو آیند و به پیمان خود با خدا وفا کنند) وصی و امام بعد از امام حسین (ع) را به ما خبر بده.

ناگاه حجرالاسود، آنچنان جنبید که نزدیک بود از جای خود کنده شود، خداوند آن حجر را به سخن در آورد و آن حجر با کمال فصاحت به زبان عربی شیوا گفت: (خدایا! مقام وصایت و امامت بعد از حسین بن علی (ع) به علی پسر حسین (ع) فرزند فاطمه دختر رسول خدا (ص) رسیده است).

آنگاه محمد حنفیه بازگشت و پیرو امام سجاد (ع) شد و امامت او را پذیرفت. (227)

روی نمی دهد، مگر اینکه همه آنها قبل از آنکه زمین را بیافرینیم در لوح محفوظ ثبت است و این امر، برای خداوند آسان می باشد) (حدید - 22). (228)

(بنابراین مصیبت ما، از مصائب مورد قبول ما، برای تقویت دین است و دستورش در لوح محفوظ الهی آمده است، نه اینکه اعمال نامناسب ما باشد).

جامه سفید بر تن داشت پیدا شد و به چهره ام نگاه کرد و فرمود:

(ای علی بن حسین! چرا تو را اندوهناک و غمناک می بینم؟ آیا اندوه تو برای دنیا است، که رزق و روزی خدا، هر روز برای نیکوکار و بدکار، آمده است).

گفتم: (اندوه من برای دنیا نیست، زیرا روزی دنیا همانگونه است که می گوئی به خوب و بد می رسد).

گفت: پس اندوه تو برای آخرت است، که آن هم وعده ای در دست خدای توانا است که حکم می فرماید.

گفتم: اندوه من، برای آن نیست، زیرا آخرت همانگونه است که گفتی.

گفت: برای چه اندوهگین هستی؟

گفتم: از فتنه ابن زبیر و وضعی که مردم دارند نگران هستم.

او خندید و گفت: ای علی بن حسین! آیا دیده ای که: کسی به درگاه خدا دعا (برای رفع بلا) کند و به استجابت نرسد؟

گفتم: نه.

گفت: آیا دیده ای که کسی به خدا توکل نماید و خداوند امور او را سامان ندهد؟

گفتم: نه.

گفت: آیا دیده ای که کسی چیزی از خدا بخواهد و به او ندهد؟

گفتم: نه.

سپس آن شخص (بعد از این نصیحت و دلداری) غایب گردید (230)

(آن شخص غایب، شاید خضر (ع) بوده و شاید فرشته و پیک الهی به صورت انسان بوده که برای دلداری امام سجاد (ع) آمده بود، بهر حال، منظور امام سجاد (ع) از نقل این ماجرا، این بود که در نگرانیها باید به خدا توکل کرد و در پرتو واگذاری امور به خدا و اتکاء به او، کارها سامان می یابد).

(231) امام سجاد (ع) سوار بر الاغش از آنجا عبور می کرد، آنان وقتی که آن حضرت را دیدند، صدا زد: (بفرمائید با ما صبحانه بخورید).

امام: اگر روزه نبودم، دعوت شما را می پذیرفتم.

هنگامی که امام سجاد (ع) به خانه اش رفت، روز دیگر دستور داد غذای لذیذ و گوارا فراهم کردند، سپس آن جذامی ها را به صبحانه دعوت کرد و خود در کنار آنها نشست و با هم، غذا خوردند. (232)

صد دینار صدقه داد. (235)

هنگام کودک بود) شد و به عرض کرد: (همانا پیامبر (ص) به من خبر داد، که من مردی از اهلبیت او را که نامش محمد پسر علی بن الحسین (ع) و کنیه اش (ابوجعفر) است، درک می کنم، آنگاه به من فرمود: سلام مرا به او برسان).

جابر ابلاغ سلام کرد و رفت.

در این هنگام حضرت باقر (ع) نزد پدر آمد و با برادرانش نشست و پس از ادای نماز مغرب، امام سجاد (ع) به فرزندش محمد باقر (ع) فرمود: (جابر به تو چه گفت؟).

حضرت باقر (ع) پاسخ داد: جابر گفت؛ رسول خدا (ص) فرمود: تو مردی از اهلبیت مرا که نامش (محمد) و کنیه اش (ابوجعفر) است ملاقات می کنی، سلام مرا به او برسان.

امام سجاد (ع): پسر جانم، این خبر بیانگر امتیاز و خصوصیتی است که پیامبر (ص) در میان خاندانش تنها به تو عطا کرده است، هنیئا لک: (این مقام بر تو گوارا باد)، ولی این جریان را به برادرانت نگو تا مبادا درباره تو مکر کنند، چنانکه برادران یوسف، به یوسف مکر کردند. (238)

نمی گویم، بلکه من از پیامبر (ص) شنیدم می فرمود: (تو به مردی از خاندان من می رسی که همنام من است و چهره اش مانند چهره من می باشد، علم را می شکافد و توضیح می دهد این است، راز آنچه را که می گویم.)

روزی جابر در یکی از کوچه های مدینه، که در آن مکتب خانه ای بود عبور می کرد، امام باقر (ع) که در آن وقت کودک بود، در آنجا بود هنگامی که چشم جابر به او افتاد: گفت: (ای پسر! پیش بیا).

او پیش آمد، جابر گفت: برگرد، او برگشت، جابر گفت: شمائل رسول الله والدی نفسی بیده: سوگند به خدائی که جانم در دست او است، سیمای این پسر، همانند سیمای رسول خدا (ص) است، آنگاه گفت: ای پسر! نامت چیست؟

امام باقر (ع) فرمود: نامم پس علی بن الحسین (ع) است.

جابر به پیش آمد و سر آن حضرت را می بوسید و می فرمود: (پدر و مادرم به فدایت، پدرت رسول خدا (ص) به تو سلام می رسانید و می فرمود: (که سیمای او همانند سیمای من است).

امام باقر (ع) هراسان نزد پدرش امام سجاد (ع) آمد و ماجرای ملاقات جابر و گفتار او را به پدر گزارش داد.

امام سجاد (ع) فرمود: (پسر جانم براستی، جابر چنین گفت؟).

او گفت: آری.

امام سجاد (ع) فرمود: پسر جان در خانه بنشین (تا از خطر دشمن محفوظ بمانی، زیرا جابر، امر تو را فاش ساخت.)

جابر در هر صبح و شام نزد امام باقر (ع) می رفت، مردم مدینه می گفتند: (عجیب است کار جابر که هر روز به دیدار این کودک می رود، در

صورتی که او آخرین نفر از اصحاب رسول خدا (ص) است که باقی مانده است).

از این جریان، چندان نگذشت: که امام سجاد (ع) به شهادت رسید، آنگاه امام باقر (ع) به احترام همنشینی جابر با پیامبر (ص)، نزد جابر می رفت و برای مردم مدینه حدیث می گفت.

مردم مدینه می گفتند: ما جسورتر از این شخص را ندیده ایم (که در سنین نوجوانی حدیث می گوید با اینکه سالخوردگان وجود دارند).

امام باقر (ع) از گفتار پیامبر (ص)، مطالبی را برای مردم بیان می کرد.

آنها می گفتند: ما دروغگو از این مرد را ندیده ایم، از پیامبری برای ما حدیث می گوید که او را ندیده است.

امام باقر (ع) وقتی که دید آنها چنین می گویند، این بار حدیث پیامبر (ص) را از زبان جابر نقل می کرد، آنگاه آنها تصدیقش می کردند، با اینکه جابر به محضر آن حضرت می آمد و از او دانش می آموخت. (239)

دیده ام مالید، هماندم خورشید و آسمان و زمین و خانه ها و هر چه در شهر بود همه را دیدم، آنگاه به من فرمود: (می خواهی این گونه باشی و در روز قیامت در سود و زیان با مردم شریک گردی؟، یا آنکه به حال اول برگردی و بدون بازداشت به بهشت روی؟).

گفتم: می خواهم، همانگونه که بودم برگردم.

امام باقر (ع) بار دیگر دست به چشم او کشید و چشمان او به حال اول برگشتند.

ابوبصیر، این جریان را برای (ابن ابی عمیر) (یکی از شاگردان ممتاز امام) نقل کرد، ابن ابی عمیر گفت: (من گواهی می دهم که این حادثه حق و راست است، چنانکه روز، حق و راست است). (240)

نر پیشنهاد قمری ماده را پذیرفته بود با هم نزد من برای داوری آمده بودند (آنها به اینجا آمدند و شکایت خود را مطرح کردند) و من به قمری ماده گفتم: (تو نسبت به ماده خود ظلم کرده ای).

قمری نر، داوری مرا پذیرفت و قمری ماده را (در پاکدامنی اش) تصدیق کرد. (242)

از سخنان هشام، چنین بود:

(ای محمد بن علی! همیشه مردی از میان شما خاندان، موجب اختلاف بین مسلمانان شده و آنها را به سوی خود دعوت کرده و از روی بی خردی ودانش کم، گمان برده که او امام و رهبر مردم است … ).

هشام آنچه خواست با گفتار توهین آمیز خود، آن حضرت را سرزنش کرد، سپس ساکت شد، به دنبال او (طبق توطئه قبل) هر کدام از درباریان به حضرت رو آوردند و با گفتار جسورانه خود، آن بزرگوار را سرزنش نموده و سپس خاموش گشتند.

امام باقر (ع) در این هنگام برخاست و فرمود:

(ای مردم! به کجا می روید، شیطان می خواهد شما را به کجا بیندازد؟ (با این سخن، هشام را شیطان خواند)، خداوند به وسیله ما گذشتگان شما را هدایت کرد و هدایت آیندگان شما نیز به وسیله ما ختم گردد، اگر شما دارای سلطنتی عاریه ای زودرس و زود گذر هستید، ما سلطنتی دیررس ولی جاودانه داریم، که بعد از سلطنت ما، سلطنتی نباشد، زیر سرانجام خوش و نیک از آن ما است و خداوند می فرماید:

والعاقبه للمتقین: (سرانجام از آن افراد پاک است) (قصص - 83).

هشام (که از بیان قاطع امام، سخت عصبانی شده بود) دستور داد، امام باقر (ع) را به زندان افکندند، بعد زندانبان به هشام گزارش داد که: (تبلیغات محمد بن علی (امام باقر) در زندان موجب شده که من در مورد سقوط حکومت تو توسط مردم شام، نگران هستم.

هشام که چاره ای جز برگرداندن امام باقر (ع) به مدینه نمی دید، دستور داد آن حضرت را سوار بر استر کرده و توسط

کاروان پست به مدینه بازگردانند. (243)

ندا و اصحابش باز نکنید، از بالا و پائین، به بلای عظیم گرفتار خواهید شد، خواهش می کنم، این بار مرا تصدیق کنید و در آینده مرا تکذیب نمائید، من خواهان خیر و سعادت شما هستم.)

مردم شتاب کردند و بازارها را به روی امام باقر (ع) و اصحابش گشودند و با استقبال گرم از ان حضرت پذیرائی نمودند.

جاسوسان جریان پیام آن پیرمرد را به هشام گزارش دادند، هشام دستور دستگیری او را داد، او گرفتند و بردند و معلوم نشد که کار او به کجا رسید (ظاهرا او را شهید کردند). (244)

(از جانب محمد بن علی به سوی جابر بن یزید) و در آن نامه جای مهر سیاه و تر وتازه بود، جابر به آن مرد بلند قامت گفت: (چه وقت در نزد امام باقر (ع) بودی؟).

او پاسخ داد: همین لحظه!

جابر: قبل از نماز یا بعد از نماز؟

مرد بلند قامت: بعد از نماز. (246)

جابر به خواندن آن نامه مشغول شد، هر لحظه چهره اش دگرگون می گردید، تا به آخر نامه رسید و نامه را با خود نگهداشت به کوفه رسیدیم، نعمان می گوید: از آن وقتی که جابر نامه را خواند، دیگر او را شادمان ندیدم تا شب به کوفه رسیدیم (معلوم شد که امام باقر (ع) در آن نامه به جابر فرموده: خود را به دیوانگی بزن تا از چنگال طاغوت وقت در امان بمانی).

من رفتم و آن شب را خوابیدم و صبح به خاطر احترام جابر، نزد او رفتم، دیدم از جایگاه خود بیرون آمده و به سوی من می آید، اما چند عدد بجول (قاپ) بر گردن خود آویزان نموده و بر یک چوب نی سوار شده و می گوید:

(منصور بن جمهور را فرماندهی دیدم که فرمانبر نیست) و اشعار و جمله هایی از این قبیل می خواند، او به من نگاه کرد، من نیز به او نگاه کردم، چیزی به من نگفت، من نیز چیزی به او نگفتم، من وقتی که آن وضع را از او دیدم (دلم به حالش سوخت) و گریه کردم، کودکان و مردم نزد ما آمدند و جابر همراه کودکان حرکت کرد تا به رحبه (میدان کوفه) رفت و همراه کودکان جست و خیز می کرد،

مردم می گفتند: (جابر دیوانه شد، جابر دیوانه شد).

سوگند به خدا چند روز از این ماجرا نگذشت،که از طرف هشام بن عبدالملک (دهمین خلفه اموی) نامه ای به حاکم کوفه رسید، در آن آمده بود: (وقتی که نامه ام به تو رسید، مردی را که نامش جابر بن یزید است، پیدا کن و گردنش را بزن!).

حاکم کوفه نزد جمعی (از کسانی که با جابر رابطه داشتند) آمد و گفت: (در میان شما (جابر بن یزید) کیست؟).

حاضران گفتند: خدا کارت را اصلاح کند، جابر مردی دانشمند و محدث بود که پس از انجام حج، دیوانه شد و اکنون در میدان کوفه بر نی سوار می شود و با کودکان بازی می کند.

حاکم به میدان رفت از جای بلند به آنجا نگریست، جابر را دید که بر نی سوار شده و با بچه ها بازی می کند، گفت: (خدا را شکر که مرا از کشتن او منصرف نمود).

از این جریان چندان نگذشت که منصور بن جمهور وارد کوفه شد و آنچه جابر در مورد او گفته بود تحقق یافت (واو حاکم گردید). (247)

و دقت کنید که اگر یک یا دو دلیل از قرآن، برایش جستید، آن را بپذیرید و گرنه نسبت به آن توقف کنید، سپس در فرصت مناسب، از ما بپرسید تا صحت آن بر شما روشن گردد.

5- بدانید که پاداش روزه دار شب زنده دار است و کسی که به قائم ما برسد و در رکاب او با دشمن بجنگد و دشمن ما را بکشد، پاداش بیست شهید را دارد و کسی که در این مسیر کشته شود، پاداش بیست و پنج، شهید را دارد. (248)

ای)، حکم این مسأله چیست؟

عبدالله: به شمارش آغاز ماه (جوزا)طلاق واقع می شود (یعنی چنین طلاقی، سه طاقه است زیرا ماه (جوزا) سومین برج سال است) و بقیه (تا ستاره های دیگر آسمان) و بال مجازات، بر طلاق دهنده است

کلبی نسابه می گوید گفتم: این یک مسأله (که جوابش را ندانست).

سپس گفتم: درباره مسح بر روی کفش (که در پا است) چه می فرمایی؟

عبدالله: مردم صالح مسح کرده اند، ولی ما مسح بر کفش نمی کنیم.

کلبی گوید: با خود گفتم این هم مسأله دوم (که جواب کامل نداد).

سپس پرسیدم: آیا خوردن گوشت ماهی جری (بدون پولک) چه صورت دارد؟

عبدالله: حلال است، ولی ما خاندان خوردن آن را ناپسند می دانیم.

کلبی می گوید: با خود گفتم: این سومین مسأله (که جوابش را ندانست).

سپس پرسیدم: نوشیدن نبیذ (شراب خرما) چه صورت دارد؟

عبدالله: حلال است ولی ما اهلبیت، آن را نمی آشامیم.

کلبی می گوید: از نزد عبدالله برخاستم و از خانه او بیرون آمدم و با خود می گفتم: این جمعیت (قریش در مسجد) به اهلبیت دروغ بسته اند (و به دروغ عبدالله را به عنوان امام بعد از امام باقر (ع) به من معرفی کرده اند) به مسجد رفتم، جماعتی از قریش و سایر مردم در مسجد بودند، بر آنها سلام کردم و از آنها پرسیدم: (اعلم خاندان رسالت کیست؟).

باز گفتند: عبدالله بن حسن (مثنی.)

گفتم: من نزد عبدالله رفتم ولی چیزی (از علم و دانش) را در نزد او نیافتم.

در این میان، مردی سربلند کرد و گفت نزد جعفر بن محمد (امام صادق علیه السلام) برو، که او اعلم افراد خاندان رسالت است.

یکی از حاضران، او را

سرزنش کرد، من دریافتم که حسادت باعث شده که آن مردم به جای امام صادق (ع)، عبدالله را معرفی می کنند و مر در آغاز به راه نادرست فرستادند، به آن مرد گفتم: (عزیزم! من به دنبال همان هستم که تو نام بردی).

هماندم تصمیم گرفتم به خانه جعفر بن محمد (امام صادق) بروم، به سوی خانه آن حضرت حرکت کردم، وقتی به خانه آن حضرت رسیدم، غلامی بیرون آمد و گفت: (ای برادر کلبی بفرما!)، ناگهان هیبت و هراسی بر من وارد گردید و در حالی که پریشان بودم وارد خانه شدم دیدم مرد با وقاری روی زمین در جای نماز خود نشسته، سلام کردم و جواب سلام مرا داد و فرمود: تو کیستی؟

من با خودم گفتم: (شگفتا خادمش به من گفت: (ای برادر کلبی بفرما)، ولی آقا می پرسد تو کیستی؟).

گفتم: نسابه کلبی هستم.

آن بزرگوار، دستش را به پیشانیش زد و فرمود: (دروغ گفتند کسانی که از خدای بی همتا عدول کردند و به سوی گمراهی دوری رفتند و در ضرر و زیان آشکار افتادند، ای برادر کلبی! خداوند می فرماید:

وعادا وثمود واصحاب الرس وقرونا بین ذلک کثیرا

: (و (همچنین) قوم عاد و ثمود و اصحاب رس (گروهی که درخت صنوبر را می پرستیدند) و اقوام بسیار دیگر را که در این میان بودند هلاک کردیم) (فرقان - 38)

آیا (تو که نسب شناس هستی) نسب اینها را می شناسی، عرض کردم: نه …

آنگاه سؤال کردم: اگر مردی به همسرش بگوید: تو به عدد ستاره های آسمان طلاق داده شده ای)، چه حکم دارد؟

امام صادق: عزیزم! مگر سوره طلاق را نخوانده ای؟ گفتم:

چرا؟

فرمود: بخوان:

من (از آغاز این سوره، از اینجا) خواندم:

فطلقوهن لعدتهن واحصوا العده: (زنان خود را در زمان عده،طلاق دهید (زمانی که از عادت ماهانه پاک شده و با همسرشان نزدیکی نکرده باشند) و حساب عده را نگه دارید) (سوره طلاق آیه یک).

امام صادق: آیا در این آیه ستاره های آسمان می بینی؟

نسانه کلبی: نه، اکنون سؤال دیگرم این است: اگر مردی به زنش بگوید: (تو سه بار طلاق داده شده ای) حکمش چیست؟

امام صادق: چنین طلاقی به کتاب خدا و سنت پیامبرش باز می گردد (یعنی یک طلاق محسوب می شود).

وانگهی؛ هیچ طلاقی درست نیست، مگر اینکه: زن را که در حال پاکی (از حیض) که با او در مدت پاکی آمیزش نشده، طلاق دهند و دو شاهد عادل، هنگام طلاق حاضر باشد (وصیغه طلاق را بشنود).

کلبی گوید: با خود گفتم: این یک مسأله (که جواب درست داد).

سپس پرسیدم: در وضو، مسح بر روی کفشها چه صورت دارد؟

امام صادق (ع) لبخندی زد و فرمود: (وقتی که قیامت بر پا می شود، خداوند هر چیزی را به اصلش باز می گرداند و پوست (روی کفش) را به گوسفندان باز می گرداند، از این رو به عقیده تو کسانی که در وضو روی کفش خود مسح می کنند، وضوی آنها به کجا می رود؟) (بنابراین آنانکه که روی کفش مسح می کنند، در قیامت پاداشی ندارند، پس وضوی آنان درست نیست)

در این هنگام با خود گفتم: این دومین مسأله (که جوابش درست است).

امام صادق (ع): به من رو کرد و فرمود: (بپرس!)

گفتم: به من بگو خوردن گوشت ماهی بدون پولک، چه حکم دارد؟

امام صادق: همانا

خداوند جمعی از یهود را، مسخ فرمود، آنها را که در راه دریا مسخ کرد و به صورت ماهی بی پولک و مارماهی و غیر از اینها، مسخ نمود و آنها را که در خشکی مسخ کرد، به صورت میمون و خوک و حیوانی مانند گربه (ولی کوچکتر از آن) و خزنده ای مانند سوسمار و … مسخ نمود.

کلبی می گوید: با خود گفتم: این مسأله سوم (که درست جواب داد که خوردن چنین ماهی حرام است)، سپس آن حضرت به من رو کرد و فرمود: (بپرس و برخیز).

گفتم: درباره نبیذ (شراب خرما) چه می فرمائی؟

امام صادق: حلال است.

گفتم: ما در میان آن، ته نشین (زیتون) و غیر آن می ریزیم و می آشامیم، چه حکم دارد؟

امام صادق: آه! اینکه شراب بدبو است.

گفتم: توضیح بدهید، شما کدام نبیذ را می فرمائی (که حلال است؟).

امام صادق: مردم مدینه، در مورد تغییر آب و دگرگونی و ناراحتی مزاج خود به پیامبر (ص) شکایت نمودند، پیامبر (ص)به آنها دستور داد: نبیذ (شراب خرما) بسازند (سپس امام صادق (ع) این نوشیدنی حلال (نبیذ) را چنین توضیح داد: )

مردی به نوکرش دستور می داد برای او نبیذ بسازد، نوکر یک مشت خرمای خشک بر می داشت و در میان مشک می ریخت، آنگاه آن مرد، از آن مشک آب می آشامید و وضو می گرفت.

گفتم: آن مرد، چند دانه خرما در مشت خود می گرفت و در میان مشک می ریخت.

امام صادق: به اندازه گنجایش یک مشت.

گفتم: یک مشت می ریخت یا دو مشت.

امام صادق: گاهی یک مشت و گاهی دو مشت.

پرسیدم: آن مشک چقدر گنجایش داشت؟

امام صادق: بین چهل

تا هشتاد رطل (پیمانه ای که حدود سیصد و چند گرم است) یا بیشتر.

در این هنگام، امام صادق (ع) برخاست، نسابه کلبی نیز برخاست در حالی که کلبی دست روی دستش می زد و می گفت: (اگر چیزی باشد، همین است) (یعنی اگر امامت در کار باشد، امام برحق همین آقا است)، از آن پس کلبی تا هنگام مرگ، همواره خدا را در حالی که به خاندان رسالت محبت داشت، پرستش می نمود. (249)

کجا می روی؟ من چهره مردی را که کشته می شود می بینم، آنگاه گفت: دستت را بیرون کن دستم را نشان دادم.

مرد عرب گفت: (این دست مردی است که کشته می شود)، سپس گفت پایت را نشان بده.

پایم را نشان دادم.

مرد عرب گفت: (پای مردی را که کشته میشود می بینم)، سپس گفت: تنت را ببینم،

تنم را نشان دادم، وقتی که تنم را دید.

گفت: (مردی است که کشته شود)، سپس گفت: زبانت را به من نشان بده.

زبانم را نشان دادم، گفت: (برو که هیچ صدمه ای به تو نمی رسد زیرا در زبان تو پیغامی است، اگر آن را به کوههای سخت و زمخت، ابلاغ کنی، آنها پیرو تو گردند). (251)

من همچنان به راه ادامه دادم تا نزد اربابم (ابن هبیره)رسیدم، اجازه ورود طلبیدم، وقتی که وارد خانه اش شدم، همین که چشمش به من افتاد گفت: (خیانتکار با پای خود نزدت آمد)، آنگاه فریاد زد: (ای غلام (جلاد) هم اکنون سفره چرمی و شمشیر را بیاور).

به فرمان او، شانه و سرم را بستند، جلاد بالای سرم ایستاد، تا گردنم را بزند، به ارباب گفتم: (تو که با زور مرا به اینجا نیاوردی، من با پای خود به اینجا آمدم، من پیغامی دارم، اجازه بده آن را بگویم، سپس هر چه خواستی انجام بده).

ارباب گفت: آن پیغام چیست؟

گفتم: (مجلس را خلوت کن تا بگویم)، او حاضران را از آنجا بیرون کرد، گفتم: (جعفر بن محمد (ع) (امام صادق) سلام رسانید و فرمود: (من به غلامت رفیده پناه دادم، با خشم خود به او آسیب نزن).

ارباب گفت: تو را به خدا راست می گوئی؟ آیا

جعفر بن محمد (ع) به من سلام رسانید؟

من سوگند یاد کردم که راست می گویم.

اربابم سه بار گفت: راست می گوئی؟، گفتم: آری.

هماندم شانه هایم را گشود و گفت: من به این مقدار کفایت نمی کنم، باید همان رفتاری که من با تو کردم، با من انجام دهی.

گفتم، من چنین کاری نمی کنم.

اصرار کرد، سرانجام دست و شانه هایش را به سرش بستم و قصاص کردم، سپس دست و شانه اش را باز کردم، به من گفت: (اختیار من با تو است، هر کار می کنی انجام بده) (252)

(به این ترتیب پیام امام صادق (ع) اثر گذاشت، نه تنها از مرگ حتمی نجات یافتم، بلکه صاحب اختیار اربابم شدم)

دنیا دل ببندیم و آخرت را فراموش کنیم و باید دل به آخرت بست و دنیا را به عنوان راه عبور، برگزید).

گفت: (تو را به خدا آیا امام صادق (ع) به تو چنین گفت؟).

گفتم: آری و برایش سوگند یاد کردم که امام صادق (ع) چنین گفت.

او گفت: همین (کمک در مورد من) برای تو کافی است، سپس از نزد من رفت، بعد از چند روزی برای من پیام داد که نزدش بروم، نزدش رفتم، دیدم که در پشت خانه اش، برهنه است، گفتم، چرا در این وضع هستی؟

گفت: ای ابوبصیر، سوگند به خدا آنچه در خانه از ثروت و اموال بود، همه را رد کردم (به صاحبانش دادم و قسمتی از آنها را که صاحبش را نشناختم، صدقه دادم) اینک می بینی که برهنه هستم و هیچ چیز ندارم.

ابوبصیر می گوید: من نزد برادران دینی رفتم و برای او لباس تهیه نمودم و پس از چند روز برای من پیام فرستاد که نزد من بیا، بیمار شده ام، نزد او رفتم واز او پرستاری می کردم، ولی بیماریش شدید شو، دیدم در حال جان دادن است، در بالینش نشسته بودم، گاهی بیهوش می شود و گاهی به هوش می آید، در آخرین بار که به هوش آمد، به من گفت: ای ابوبصیر! قدوفی صاحبک لنا: (مولای تو (امام صادق (ع) به عهد خود در مورد ضمانت بهشت) برای من وفا کرد)، سپس جان سپرد، خدایش رحمتش کند.

ابوبصیر می گوید: در سفر حج، به حضور امام صادق (ع) رسیدم، هنوز در راهرو بودم و ننشسته بودم و سخن نگفته بودم، به من فرمود: قدوفینا لصاحبک: (ما در مورد رفیقت (آنچه را وعده داده بودیم) وفا کردیم). (254)

تسنن بود و از خاندانی بود که دشمنی و خصومت آنها با خاندان نبوت، معروف بود و مردم آنها را به این عنوان می شناختند، ولی جعفر به خاطر یک حادثه ای به حقانیت تشیع پی برد و شیعه شد، در اینجا راز آن را از زبان خودش بشنویم: )

جعفر با صفوان بن یحیی گفتگو می کرد و به صفوان گفت: (با اینکه در میان خاندان ما هیچ نام و اثری از نفوذ شیعه نبود و آن را نمی شناختیم آیا می دانی که چرا من شیعه شدم؟!).

صفوان: داستان و راز تشیع تو چیست.

ابن اشعث: منصور دوانیقی (دومین خلیفه عباسی) روزی به پدرم محمد بن اشعث گفت: ای محمد! یک نفر اندیشمند و با هوش برای من پیدا کن تا مأموریت خطیری را به او واگذار کنم.

پدرم گفت: چنین شخصی را یافته ام و او فلان شخص، (ابن مهاجر)است که دائی من می باشد.

منصور: او را نزد من بیاور.

پدرم، دائیم (ابن مهاجر) را نزد منصور برد.

منصور به ابن مهاجر گفت: این پول را بگیر و به مدینه نزد عبدالله بن حسن بن حسن (معروف به عبدالله محض) و جماعتی از خاندان او، از جمله جعفر بن محمد (امام صادق علیه السلام) ببر، پول را به هر یک از آنها بده و بگو: (من مردی غریب از اهل خراسان هستم که گروهی از شیعیان شما در خراسان هستند و این پول را برای شما فرستاده اند مشروط بر اینکه چنین و چنان کنید (یعنی قیام بر ضد طاغوت کنید و ما از شما پشتیبانی خواهیم کرد) وقتی که پول را گرفتند، بگو من واسطه رساندن پول

هستم، دوست دارم با دستخط شریف خود، قبض وصول آن را به من بدهید.

ابن مهاجر، پولها را گرفت و به سوی مدینه رهسپار شد … و سپس نزد منصور بازگشت، پدرم محمد بن اشعث نزد منصور بود.

منصور به ابن مهاجر گفت: تعریف کن، چه خبر؟

ابن مهاجر: من پولها را به مدینه بردم و به هریک از خاندان اهلبیت (ع) مبلغی دادم و قبض رسید از دستخط خود آنها گرفتم و آورده ام، غیر از جعفر بن محمد (امام صادق) که من سراغش را گرفتم، او در مسجد بود، به مسجد رفتم دیدم مشغول نماز است، پشت سرش نشستم و با خود گفتم: اینجا می مانم تا او نمازش را تمام کند، پشت سرش نشستم و با خود گفتم: اینجا می مانم تا او نمازش را تمام کند، دیدم آن حضرت با شتاب نمازش را تمام کرد، بی آنکه سخنی به او گفته باشم به من رو کرد و فرمود: ای مرد! از خدا بترس و خاندان رسالت را فریب نده، که آنه سابقه نزدیکی با دولت بنی مروان دارند، (و بر اثر ظلم و ستم آنها) همه آنها نیازمندند (از این رو پول تو را می پذیرند و به دنبال آن گرفتار می گردند).

ابن مهاجر افزود: به امام صادق (ع) گفتم: خدا کارت را سامان بخشد، موضوع چیست؟

آن حضرت سرش را نزدیک گوشم آورد و آنچه را بین من و تو (ای منصور دوانیقی) وجود داشت و جزء اسرار و راز نهانی بود،بیان کرد، مثل اینکه او سومین نفر ما باشد و همه حرفها و عهدهای ما را از نزدیک شنیده باشد.

منصور داوانیقی گفت:

یابن مهاجر اعلم انه لیس من اهل بیت نبوه الا وفیه محدث و ان جعفر بن محمد محدثنا

: (ای پسر مهاجر! بدان که هیچ خاندان نبوتی نیست مگر اینکه در میان آنها محدثی (255)خواهد بود، محدث خاندان ما در این زمان، جعفر بن محمد (امام صادق علیه السلام) است.

جعفر بن محمد بن اشعث، پس از ذکر داستان فوق، به نقل از پدرش محمد بن اشعث، گفت: (همین (اقرار دشمن به محدث بودن امام صادق) باعث شد که ما به تشیع گرویدیم و شیعه شدیم. همان، حدیث 6، ص 475.

امام صادق (ع) آمدیم و می خواستیم اجازه ورود به حضورش بگیریم، شنیدیم آن حضرت (با سوز و گداز خاصی) سخنی می گوید که عربی نبود و خیال کردیم که به زبان (سریانی) سخن می گوید و شنیدیم که گریه می کند، ما نیز از گریه او گریستیم، آنگاه غلامش نزد ما آمد و اجازه ورود داد، ما به حضور امام صادق (ع) رسیدیم، من عرض کردم: (خداوند کارت را سامان بخشد، ما به در خانه شما آمدیم، شنیدیم به زبان عربی که به گمانمان سریانی بود سخن می گفتی، سپس گریه کردی و ما هم از گریه شما گریستیم).

امام: آری به یاد الیاس پیغمبر (ع) که از عابدان پیغمبران بنی اسرائیل بود افتادم، همان سخنان را که الیاس (ع) در سجده اش (به لغت سریانی) می خواند (و مناجات می کرد) می خواندم، آنگاه امام (ع) آن دعا را پشت سر هم خواند، سوگند به خدا من هیچ کشیش و مقام عالی روحانی مسیحی را هرگز ندیده بودم که آن گونه شیوا و جاذب بخواند و سپس امام (ع) آن مناجات الیاس (ع) را به عربی برای ما ترجمه کرد و فرمود: الیاس در سجده اش چنین می گفت:

اتراک معذبی وقد اطمات لک هو اجری …

: (پروردگار! آیا بنگرم که مرا عذاب کنی با آنکه روزهای داغ برای تو (با روزه گرفتن) تشنگی کشیدم؟.

آیا تو را بنگرم که مرا عذاب کنی، با آنکه رخسارم را برای تو روی خاک مالیدم؟

آیا تو را بنگرم مرا عذاب کنی، با آنکه به خاطر تو، از گناهان دوری گزیدم.

آیا تو را بنگرم مرا عذاب کنی، با

آنکه برای تو شب زنده داری کردم).

خداوند به الیاس (ع) وحی کرد: (سرت را از سجده بردار که تو را عذاب نمی کنم).

الیاس به خدا عرض کرد: (اگر فرمودی ترا عذاب نمی کنم و سپس عذاب کردی، چه می شود؟ مگر نه این است که من بنده تو هستم و تو پروردگار من می باشی).

خداوند به الیاس (ع) وحی کرد: (سرت را از سجده بردار، من تو را عذاب نمی کنم، وقتی که من به کسی وعده دادم، به وعده ام وفا خواهم نمود) (257)

(و آنان که پیوندهای که خداوند به آن امر کرده، برقرار می نمایند (یعنی صله رحم می کنند) … عاقبت نیک در سرای دیگر دارند).

عبدالله عرض کرد: (راست گفتی، گویا هرگز این آیه را در کتاب خداوند متعال نخوانده بودم).

آنگاه عبدالله و امام صادق (ع)، دست در گردن یکدیگر نهادند و گریستند. (258)

به این ترتیب، امام صادق (ع) با یاد آوری آیه فوق، به عبدالله، او را به صله رحم و دوری از قطع رحم، دعوت کرد و برخورد نامناسب شب گذشته (که باعث آن، عبدالله بود) به صفا و صمیمیت تبدیل گردید

کفایت نمی کند مرا از شر منصور دوانیقی، کفایت کن)

منصور (دید امام صادق وارد شد ولی غلامش کاری نکرد) به جایگاه غلام نگریست، او را ندید، غلام نیز منصور را نمی دید، در این هنگام (بر اثر وحشت، حالت منصور دگرگون شد) و از امام معذرت خواست و عرض کرد (من شما را در این گرما به زحمت و رنج انداختم، به خانه خود بازگردید).

امام صادق (ع) رفت، آنگاه منصور غلامش را دید، به او گفت: (چرا دستور مرا اجرا نکردی؟) (یعنی گردن امام را طبق فرمان قبلی نزدی) غلام در جواب گفت: (به خدا سوگند من جعفربن محمد (امام صادق) را ندیدم، چیزی آمد و بین من و او حائل گردید).

منصور (در یافت، امداد غیبی الهی، در کار بوده و امام را حفظ کرده است).

به غلامش گفت: (این جریان را به هیچ کس نگو، سوگند به خدا اگر برای کسی نقل کنی قطعا تو را خواهم کشت). (260)

السلام) نگهدار، خدایا من به وسیله تو گردن زدن او (منصور) را دور سازم و از شر او به تو پناه می برم).

آنگاه به شتر (که افسار شتر در دستش بود) فرمود: برو، (شتربان که گویا غلامان منصور دوانیقی بود، امام صادق (ع) را تا کنار کاخ منصور آورد).

وقتی که (ربیع) (وزیر دربار منصور) امام صادق (ع) را دید، نزدش آمد و (آهسته) به او عرض کرد: (ای اباعبدالله! دل منصور نسبت به شما، خیلی سخت و بی رحم شده است، شنیدم می گفت:

(والله لا ترکت لهم نخلا الا عفرته، ولا مالا الا نهبته و لا ذریه الا سبیتها)

(سوگند به خدا، هیچ درخت خرمایی برای آنها (آل محمد (ص) باقی نگذارم مگر اینکه نابود سازم و هیچ مالی را برای آنها باقی نگذارم مگر اینکه اسیرم نمایم).

ربیع گفت: دیدم امام صادق (ع) زیر لب چیزی گفت و لبهایش را جنبانید، سپس وقتی که آن حضرت بر منصور دوانیقی وارد شد، سلام کرد و نشست.

منصور جواب سلام آن حضرت را داد، سپس به امام رو کرد و گفت:

(سوگند به خدا تصمیم داشتم که حتی یک درخت خرما برایت باقی نگذارم و همه را ریشه کن کنم و همه اموالت را بگیرم).

امام صادق (ع) فرمود (ای رئیس! خداوند ایوب پیامبر را گرفتار بلا کرد و او صبر نمود و به داود نعمتهای فراوان داد و او شکر نمود و یوسف را بر برادرانش چیره کرد، ولی یوسف از آنها گذشت (و انتقام نگرفت) تو هم از همین نسل هستی (زیرا جد منصور، عباسی عموی پیامبر (ص) بود) و این نسل کاری جز مانند کارهای آنها

را انجام ندهد).

منصور گفت: (راست گفتی من شما را بخشیدم).

امام صادق (ع) فرمود: ای رئیس! این را بدان که هیچکس دستش را به خون ما رنگین نکرد، مگر اینکه، خداوند سلطنت او را واژگون نمود.

منصور از این سخن (هشدار دهنده) امام خشمگین شد و بر آشفت.

امام صادق (ع) فرمود: (ای رئیس آرام باش، همانا این سلطنت در میان خاندان ابو سفیان بود، تا اینکه (یزید) روی کار آمد و حسین (ع) را کشت خداوند سلطنت یزید را برانداخت و آل مروان به جای او، روی کار آمدند، (هشام) (دهمین خلیفه اموی، از آل مروان) زید، پسر امام سجاد (ع) را کشت، خداوند سلطنت او را بر انداخت و (مروان بن محمد) (چهاردهمین خلیفه اموی) روی کار آمد، وقتی که مروان، ابراهیم (برادر منصور) را کشت خداوند سلطنت او را نیز از او گرفت و به شما (بنی عباس) واگذار کرد (بنابراین مراقب باشید که اگر ظلم کنید خداوند ریشه شما را می کند).

منصور دوانیقی (از بیان امام، تحت تأثیر قرار گرفت و به امام) گفت: راست گفتی (اکنون مهمترین حاجت خود را بگو تا برآورم).

امام صادق (ع) فرمود: (اذن بده بروم.

منصور گفت: اذن برعهده خودتان است، هر وقت خواستی برو).

امام صادق (ع) از نزد منصور خارج گردید، ربیع (وزیر دربار) امام را بدرقه کرد و به امام عرض کرد: (منصور دستور داده هزار درهم به شما بدهم).

امام صادق (ع) فرمود نیازی به آن ندارم.

ربیع گفت (اگر نگیری، منصور خشمگین می شود، بگیر و در راه خدا صدقه بده). (261)

بستر شهادت بود و سخت نحیف و ناتوان شده بود، به بالینش رفتم، آن حضرت مرا چنین نصیحت کرد:

ای فضیل! من این سخن را همواره می گویم: (هرگاه کسی را که خداوند او را به این امر (پذیرفتن امامت ما) آشنا نموده، اگر چه بر سر کوهی باشد و مرگ او را فرا گیرد، زیانی به او نمی رسد.

ای فضیل! مردم به سوی راست و چپ منحرف شدند ولی ما و شیعیان ما، در صراط مستقیم، هدایت شده ایم. ای فضیل! اگر مؤمن صبح کند و مشرق و مغرب در اختیارش قرار گیرد، برای او خیر است و اگر خیر کند در حالی که اعضایش قطعه قطعه شده باشند، باز برای او خیر است.

ای فضیل! خداوند جز خیر مؤمن را انجام ندهد

ای فضیل! اگر دنیا در نزد خدا به اندازه بال مگسی ارزش داشت، خداوند شربت آبی از آن، به دشمن نمی آشامانید.

ای فضیل! کسی که همت او یک چیز (خشنودی خدا) باشد خداوند او را به هدفش می رساند.

ای فضیل! کسی که همت و هدفش به هر سوئی (که دلش می خواهد) باشد (نه رضایت خدا) خدا باکی ندارد که او را در چه دره ای (و در چه خط ضلالت و نافرجامی) به هلاکت برساند. (262)

میانشان بود، حاضر کردم، آنگاه پدرم امام باقر (ع)به من فرمود: (وصیتنامه را چنین) بنویس:

این است آنچه حضرت یعقوب (ع) به پسرانش وصیت کرد که: (هان ای فرزندانم! خداوند این دین را برای شما برگزید، بنابراین مراقب باشید که تا آخر عمر، دین خود را حفظ کنید و در حالی که مسلمان هستید بمیرید) (بقره - 132).

محمدبن علی (ع) به جعفر بن محمد (ع) وصیت کرد و به او امر فرمود:

پس از مرگ جنازه او را با بردی که نماز جمعه را با آن می خواند کفن کند و با عمامه خودش او را عمامه پوشد و قبرش را چهار گوش نماید و به اندازه چهار انگشت از سطح زمین بالا آورده و هنگام دفن، بند کفن او را بگشاید).

آنگاه به گواهان فرمود: خدا شما را رحمت کند، اکنون بروید.

امام صادق (ع) می گوید: به پدرم گفتم: (ای پدر، در این وصیت، چه نیازی به گواه گرفتن بود؟)

امام باقر: (پسر جانم! نخواستم که تو در کارها (ی امامت و وصایت) مغلوب باشی و مردم بگویند که امام باقر (ع) به او وصیت نکرده، (بلکه به پسران دیگرش وصیت نموده) خواستم که تو دارای حجت و دلیل باشی) (263)

بعد از شما کیست؟.

امام صادق (ع): (موسی (ع) آن زره را پوشید و به قامتش راست آمد).

عبدالرحمان: (همین سخن برای من کافی است و دیگر نیازی به شرح دیگر ندارم) (264)

من آن را نمی دانم، در صورتی که من به آن از او آگاهتر هستم. ابو بصیر: قربانت گردم آن مطلب چه بود؟

امام صادق: حمیده گفت؛ هنگامی که آن نوزاد متولد شد، (دستهایش را بر زمین نهاد و سر به سوی آسمان بلند کرد).

من به حمیده گفتم: این کار نشانه رسول خدا (ص) و نشانه وصی بعد از اوست.

ابو بصیر: توضیح بدهید، این کار، چگونه نشانه برای رسول خدا (ص) و وصی بعد از اوست؟

امام صادق (ع): در آن شبی که نطفه جدم (امام سجاد علیه السلام) منعقد شد، فرشته ای ظرفی که در آن شربت بود نزد پدرش (امام حسین) آورد که روانتر از آب و نرمتر از کره و شیرینتر از عسل و خنکتر از برف و سفیدتر از شیر بود، به او آشامانید و دستور آمیزش با همسر را به او داد، او پس از آشامیدن آن شربت، با همسرش آمیزش کرد و نطفه جدم بسته شد.

در مورد انعقاد نطفه پدرم و سپس خودم نیز همین برنامه انجام گردید و وقتی که انعقاد نطفه پسرم (موسی) فرا رسید، فرشته ای نزد من آمد همان شربت را به من آشامانید و سپس با همسرم آمیزش کردم و نطفه همین پسر که تازه متولد شده، بسته گردید، (بنابراین آنچه را که خدا به من داده شادمانم به این پسر توجه داشته باشید و بدانید که سوگند به خدا او پس از من، صاحب شماست) … این همان کلمه خدا است که وقتی از مادر متولد شود، دستهایش را بر زمین گذارد و سرش را به آسمان بلند کرد، دست به زمین گذاردنش نشانه و

رمز آن است که هر علمی را که خداوند از آسمان به زمین بفرستد، او دریافت نماید و سر به آسمان بلند کردنش نشانه آن است که ندا دهنده ای در درون عرش، از جانب خدا و از افق اعلی، او را به نام خود و به نام پدر صدا زند و بگوید:

(ای فلان، پسر فلان، در راه حق ثابت باش تا (امامت را) استوار سازی، بخاطر عظمت خلقتت، تو برگزیده من هستی و رازدار و مخزن علم و امین وحی و جانشین من می باشی، آن کسی که تو را رهبر خود کند و از تو پیروی نماید، رحمتم را بر او واجب کردم و بهشتم را به او بخشیدم و او را به جوار رحمتم آوردم، به عزت و جلالم هر کس با تو دشمنی کند، او را با عذاب سختم بسوزانم، اگر چه در دنیا مشمول رحمت وسیع من گردد (ع).

هنگامی که ندای منادی به پایان رسید، امام در حالی که دستش در زمین و سرش به سوی آسمان است، جواب منادی را بدهد و بگوید: (خدا و فرشتگان و دانشمندان گواهی دهند که معبودی یکتا جز خدا نیست، او که به عدالت قیام کرده و معبودی جز خدای قادر و آگاه نیست).

هنگامی که امام چنین گوید، خداوند علم پیشینیان و آیندگان را به او اعطا کند و او را شایسته زیارت روح (اعظم) در شب قدر سازد.

ابوبصیر: آیا این روح،همان جبرئیل نیست؟

امام صادق: این روح بزرگتر از جبرئیل است، جبرئیل از فرشتگان است، ولی روح، از فرشتگان بزرگتر است.

ایا نمی دانی که خداوند می فرماید:

(تنزل الملائکه و الروح: فرشتگان

و روح در شب قدر فرود می آیند)

(سوره قدر - 5)، بنابراین (طبق این آیه) روح، غیر از فرشته است. (266)

را برای کفر دائمی آفرید و در این میان نیز به بعضی ایمان عاریه ای داد که آنان را (معارین) (عریه داده شدگان) گویند، که هر گاه خداوند بخواهد، ایمان را از آنان بگیرد، (ابوالخطاب) از این گونه است که ایمان عاریه ای به او داده بودند (در آن زمان که ایمان داشت، امام صادق (ع) فرمود: او را دوست بدارید، اکنون که مذهبی باطلی انتخاب کرده، امام صادق فرمودند: او را لعنت کنید)

عیسی شلقان می گوید: به حضور امام صادق (ع) رفتم و آنچه را که به فرزندش امام کاظم (ع) گفته بودم و او جوابم داده بود، به عرض آن حضرت رساندم، امام صادق (ع) به من فرمود: (انه نبعه نبوه: این پسر (یا این کلام پسر) از جوشش نبوت (از سرچشمه جوشان نبوت) می باشد). (268)

را احضار کن و گردنش را بزن

(نامه را نوشتم و به سوی مدینه فرستاده شد)

پاسخ نامه آمد و در آن نوشته شده بود: جعفربن محمد (ع)به پنج نفر وصیت نموده است که عبارتند از:

1 - منصور دوانیقی 2 - محمد بن سلیمان (والی مدینه) 3 - عبدالله (یکی از پسرانش) 4 - حمیده (مادر امام کاظم) 5 - موسی (ع). (269)

(در حقیقت وصی امام صادق (ع) همان موسی بن جعفر (ع) بود، ولی آن حضرت از روی تقیه این گونه وصیت نمود، با توجه به اینکه عدم صلاحیت آن چهار نفر دیگر، از نظر شیعیان، روشن بود).

مطابق بعضی روایات، منصور دوانیقی، پس از دریافت جواب نامه گفت: (مالی الی قتل هؤلاء سبیل: من راهی به کشتن همه این پنج نفر ندارم). (270)

برای ابوعبدالله، خریداری می کنم).

مدتی گذشت، به حضور امام باقر (ع) رفتم، فرمود: (می خواهید به شما در مورد آن برده فروشی که گفتم خبر دهم، او آمده است، این کیسه پول را بردارید و بروید دختری را از او خریداری کنید).

ابن عکاشه می گوید: من (همراه یک یا چند نفر) نزد آن برده فروش رفتیم و مطالبه خرید دختر کردیم، او کفت: هر چه داشتم فروختم، جز دو دختر که هر دو بیمار هستند، حال یکی از آنها بهتر است.

گفتم: آنها را بیرون بیاور تا بنگریم، آنها را بیرون آورد، گفتم:

این دختر بهتر را چند می فروشی؟

گفت: هفتاد دینار.

گفتیم: تخفیف بده.

گفت: هیچ کمتر نمی فروشم.

گفتیم: ما او را به همین کیسه پول می خریم هر چه که داشت.

شخصی که موی سر و صورتش سفید بود، نزد برده فروش بود، به ما گفت سر کیسه را باز کنید و پولهایش را بشمرید. برده فروش گفت: باز نکنید که اگر به اندازه یک حبه (یک شصتم دینار) کمتر از هفتاد دینار باشد، نمی فروشم.

پیرمرد گفت: نزدیک بیائید، نزدیکش رفتیم و سر کیسه را باز کردیم و شمردیم، دیدیم درست هفتاد دینار است، آن را دادیم و آن دختر را خریدیم و او را به حضور امام باقر (ع) آوردیم و جعفربن محمد (امام صادق) نزدش ایستاده بود، سرگذشت خرید دختر را برای امام باقر (ع)بیان کردیم، شکر و سپاس الهی بجای آورد، سپس به دختر رو کرد و فرمود:

نامت چیست؟

دختر: نامم، (حُمَیده) است.

امام باقر (ع) فرمود: (حمیده فی الدنیا و محموده فی الاخره: ستوده باشی در دنیا و پسندیده باشی در آخرت).

آنگاه امام باقر

از او سؤالاتی کرد و او پاسخ داد، از جمله گفت: خداوند پیرمردی را گماشت، که در همه جا مرا از خطرات حفظ کرد … آنگاه امام باقر (ع) به فرزندش جعفربن محمد (امام صادق) رو کرد و فرمود:

(یا جعفر خذها الیک: ای جعفر این دختر را با خودت ببر).

به این ترتیب حمیده همسر امام صادق (ع) گردید و بهترین شخص روی زمین حضرت موسی بن جعفر (ع) از او متولد شد. (273)

ابا خالد! گفتم: بله، ای پسر رسول خدا!

فرمود: (لا تشکن ود الشیطان انک شککت: البته شک نکن، زیرا شیطان دوست دارد که شک کنی).

عرض کردم: شکر خدا را که شما را از گزند طاغوت حفظ کرد.

فرمود: مرا بار دیگر به سوی آنها باز می گردانند، که در این بازگشت خلاص نشوم (و با این سخن اشاره به دستگیری خود به دستور هارون نمود، که در زندان او، به شهادت خواهد رسید). (274)

رانها پنهان می نمایند، انجام دهم).

امام کاظم: اجازه نشستن می دهم، ولی اجازه تکفیر نمی دهم.

مرد مسیحی، نشست و کلاه نصرانیت خود را از سر گرفت، آنگاه گفت: (آیا اجازه سخن گفتن و سؤال کردن به من می دهی؟)

امام کاظم: آری، تو برای همین کار به اینجا آمده ای.

مرد مسیحی: چرا جواب سلام دوستم (مطران) را ندادی؟

امام کاظم: جوال رفیقت این است که خدا هدایتش کند، اما سلام بر او، آن هنگام روا است که دین ما (اسلام) را بپذیرد.

مرد مسیحی: اکنون اجازه بده من چند سؤال مطرح کنم.

امام کاظم: آنچه می خواهی بپرس.

مرد مسیحی: موضوع نزول قرآن بر محمد (ص) و هدف از نزول آن چیست؟

امام کاظم: (حم - و الکتاب المبین - انا انزلناه فی لیله مبارک انا کنا منذرین … )

: (حم - سوگند به این کتاب آشکار، که ما آن را در شبی پر برکت نازل کردیم، ما همواره انذار کنندگان بودیم) (دخان - 1 تا 3)

مرد مسیحی: تفسیر باطنی این آیه چیست؟

امام کاظم: واژه (حم)، محمد (ص) است و این کلمه در کتابی که بر هود پیامبر نازل شده است، آمده است و از حروفش کاسته شده است (دو حرف (م) و (د) به جهت تخفیف یا به جهت دیگر، حذف شده است).

اما منظور از جمله (کتاب روشن) امیرالمؤمنین علی (ع) است.

و اما منظور از (شب مبارک) فاطمه (س) است.

و اما اینکه می فرماید: فیها یفرق کل امر حکیم: (در آن شب هر امری بر طبق حکمت خدا تنظیم می گردد) (دخان - 4)

یعنی فاطمه (س) سرچشمه خیر بسیار است و آن خیر، مرد حکیم و مرد حکیم و مرد

حکیم است (یعنی امام حسن و امام حسین و امام سجاد و امامان دیگرند)

مرد مسیحی: اولین و آخرین نفر این مردان را معرفی کن.

امام کاظم: اوصاف آنها به همدیگر شبیه است و من سومی آنها (امام حسین) را معرفی می کنم که چه کسی (یعنی مهدی آل محمد) از نسل او آشکار می گردد، اوصاف او در کتابهایی که بر شما نازل شده است، اگر تحریف و تغییر نداده باشید مذکور است، ولی شما از قدیم آن کتابها را تحریف کرده اید.

مرد مسیحی: آنچه می گویید راست است و دروغی در کار نیست …

امام کاظم: اکنون مطلبی را به تو خبر دهم که آن را جز اندکی از خوانندگان کتابهای آسمانی ندانند، به من بگو نام مادر مریم چه بود؟ و در چه روز و چه ساعتی (روح عیسی) در رحم مادر دمیده شد.

مرد مسیحی: نمی دانم.

امام کاظم: نام مادر مریم (مرثا) بود، که در زبان عربی (وهیبه) می باشد، اما روزی که مریم باردار شد، روز جمعه هنگام ظهر بود، همان روزی که جبرئیل از آسمان فرود آمد و برای مسلمانان عیدی مهمتر از جمعه نیست، خداوند و محمد (ص)، آن روز را ارزشمند خواندند و دستور دادند تا مسلمانان، آن روز را عید خود قرار دهند.

اما تولد عیسی (ع) از مریم در روز سه شنبه بود آن هنگام که چهار ساعت و نیم از روز گذشته بود.

سپس فرمود: (آن نهری که عیسی (ع) در کنار آن، از مریم متولد شد، کدام نهر بود؟)

مرد مسیحی: نمی دانم.

امام کاظم: آن نهر فرات بود که درختهای انگور و خرما در کنار آن بود، هیچ نهری

از جهت داشتن درخت انگور و خرما، مانند نهر فرات نیست، اما آن روزی که زبان مریم (س) بسته شد، (قیدوس) (شاه یهودیان در آن زمان) فرزندان و یارانش را احضار کرد تا از او یاری نمایند، دودمان عمران را بیرون برد، تا بنگرند و آنها آنچه را در کتاب تو (انجیل) و کتاب ما (قرآن) ذکر کرده، بیان کردند آیا آن را فهمیدی؟

مرد مسیحی: آری همین امروز خوانده ام.

امام کاظم: بنابراین، تا در این مجلس هستی، خداوند تو را هدایت خواهد کرد.

مرد مسحی: بفرما! نام مادرم در زبان عربی و سریانی چیست؟

امام کاظم: نام مادرت به زبان سریانی (عنقالیه) است و نام مادر پدرت (عنقوره) است، اما نام مادرت به زبان عربی، (هومیه) است و نام پدرت (عبدالمسیح) می باشد که به لغت عربی، عبدالله است، زیرا مسیح (ع) دارای عبده (بنده) نیست.

مرد مسیحی: راست گفتی و به خوبی بیان فرمودی، اکنون بفرما نام جدم چیست؟

امام کاظم: نام جدت (جبرئیل) بود و من در همین مجلس نام او را (عبدالرحمن) گذاردم.

مرد مسیحی: او مسلمان بود.

امام کاظم: آری و شهید شد، زیرا لشکری از مردم شام ناگهان به خانه اش ریختند و او را کشتند.

مرد مسیحی: نام من، قبل از آنکه کونیه ام را بگویم چه بود؟

امام کاظم: نام تو عبد الصلیب بود.

مرد مسیحی: شما را چه می نامید؟

امام کاظم: من شما را عبدالله می نامم.

مرد مسیحی: من هم به خدای بزرگ ایمان آوردم و گواهی می دهم که معبودی جز خدای یکتا و بی همتا نیست و او آنگونه نیست که مسیحیان تعریف می کنند و هیچ گونه شکی به او راه ندارد و

گواهی می دهم که محمد (ص) بنده و فرستاده خداست که او را به راستی فرستاد و او حق را بر اهلش آشکار نمود و اهل باطل در گمراهی و انحراف ماندند و او رسول خدا (ص) به سوی همه مردم جهان از سرخ و سیاه بود و همه مردم نسبت به او یکسان بودند، گروهی به راه هدایت رفتند و گروهی در ضلالت و گمراهی ماندند.

و گواهی می دهم که ولی و جانشین او، حکمت او را بیان کرد و پیامبران قبل از او بیانگر حکمت کامل بودند و در راه اطاعت خدا کوشش نمودند و از هر گونه باطل و پلیدی و اهل باطل، دوری کردند، خداوند نیز آنها را در راه اطاعتش،

یاری فرمود … سپس آن مسیحی زنار و صلیب طلایی را که در گردن داشت برید و شکست و بیرون آورد و به امام کاظم (ع) عرض کرد: (زکات این صلیب طلا را به چه مصرفی برساند؟)

امام کاظم: در اینجا برادری هم کیش تو است و از قبیله (قیس بن ثعلبه) است که مانند تو به اسلام گرویده، با او مواسات و همسایگی کنید (و از زکات به او بده) و من در ادای حق اسلامی شما کوتاهی نمیکنم.

مسیحی: من در محل خود ثروتمند هستم و سیصد اسب نر و ماده و هزار شتر دارم و حق شما در نزد من، بیش از حق من است.

امام کاظم: (تو آزاد شده خدا و رسولش هستی و نسبت و نژادت به حال خود باقی است).

از آن پس، آن مسیحی، رسما در صف مسلمین قرار گرفت و در راه اسلام، به نیکی انجام وظیفه

کرد و با زنی از قبیله بنی فهر، ازدواج نمود و امام کاظم (ع) از اوقاف امام علی (ع) پنجاه دینار مهریه همسرش را پرداخت و برای او نوکر گرفت و خانه ای در اختیار او گذارد و او در خدمت امام کاظم (ع) بود، تا آن حضرت از مدینه به سوی بغداد تبعید کردند آن مسیحی تازه مسلمان 28 شب پس از تبعید امام کاظم (ع) از دنیا رفت (275)

سلیمان آورد، می داند)، خداوند وصف آصف برخیا را در کتاب شما (قرآن - 38 تا 40 نمل) و در کتابهائی که بر ما اهل ادیان نازل شده، بیان فرموده است.

امام کاظم: آیا خداوند دارای چند نام است که دعا به وسیله آنها حتما به استجابت می رسد؟

راهب: آن نامها بسیار است، ولی آنها را که دعا به وسیله آنها حتما در نمی شود، هفت نام است.

امام کاظم: آنچه از آنها را بیاد داری بگو.

راهب: نه، به حق خدائی که تورات را بر موسی (ع) فرو فرستاد و عیسی (ع) را مایه پند جهانیان قرار داد و … آن نامها را نمی دانم و اگر می دانستم نیازی به شما نداشتم که از شما بپرسم.

امام کاظم: اکنون بقیه داستان آن مرد هندی را بیان کن

راهب: من این نامها را شنیده ام ولی حقیقت معنی و تفسیر آنها را نمی دانم و چگونگی دعا به وسیله آنها را نمی شناسم، به سوی هند حرکت کردم تا به شهر (سبذان) رسیدم، آدرس آن مرد را در آنجا پرسیدم، گفتند: او در فلان کوه در میان صومعه ای است و در تمام سال دو بار از آن صومعه بیرون می آید، هندیان معتقدند که خداوند در صومعه او چشمه ای بیرون آورده و زمین اطراف آن بدون تخم و بذر افشانی برای او کاشته می شود و محصول می دهد.

من به سوی آن صومعه رفتم و سه روز پشت در بودم، دستی به در نزدم و آن را نکوبیدم، روز چهارم گاوی را دیدم که هیزم بر پشت دارد و پستانش پر از شیر است، به آنجا آمد

و در را فشار داد و در باز شد و من پشت سر او وارد صومعه شدم، آن مرد را دیدم که ایستاده به آسمان و زمین و کوه می نگرد و گریه می کند.

به او گفتم: عجبا! چه اندازه نظیر تو در این دوران، اندک است، ناگهان او به من رو کرد و گفت:

(واللّه ما انا الا حسنه من حسنات رجل خلفه ورا ظهرک:

سوگند به خدا من نیستم مگر جزئی از حسنات مردی (یعنی امام کاظم علیه السلام) که او را پشت سر نهاده ای) (نزد او نرفته ای و نزد من آمده ای)

گفتم: به من خبر داده اند که تو یکی از نامهای خدا را می دانی و به وسیله آن در یک شبانه روز به زیارت بیت المقدس می روی و باز می گردی.

گفت: آیا بیت المقدس را می شناسی؟

گفتم: آن بیت المقدس را که در سرزمین شام است می شناسم.

گفت: منظورم آن بیت المقدس نیست، بلکه آن خانه مقدسی است که خانه آل محمد (ص) است.

گفتم: من تا امروز آنچه شنیده ام همان (بیت المقدس) است که در شام می باشد.

گفت: آن را که تو می گویی، جای محرابهای پیامبران است و به آن (حظیره المحاریب) (جایگاه محرابها) می گفتند …

گفتم: من از راه بسیار دور نزد تو آمده ام و برای حاجت و امید به در خانه ات شتافته ام.

گفت: ( … از راهی که آمده ای باز گرد و به مدینه محمد (ص) برو که آن را (طیبه) (پاک) گویند، وقتی که به آنجا رسیدی در آنجا از (موسی بن جعفر) (ع) بپرس، وقتی که او

را یافتی، هر چه مسأله از پیشینیان و آیندگان داری، از او بپرس).

اکنون به اینجا آمده ام.

امام کاظم: رفیقی که با او (در صومعه هند) ملاقات کردی تو را نصیحت کرده است.

راهب: قربانت گردم نام او چه بود؟

امام کاظم: او (متمم بن فیروز) نام دارد و اهل فارس (ایرانی) است و از کسانی است که به خدای یکتا اعتقاد دارد و با قلبی پاک و سرشار از یقین، خدا را می پرستد و چون از قوم خود ترسیده، از آنها گریخته و خداوند به او حکمت بخشیده و او را به راه راست هدایت نموده و از پرهیزکارانش قرار داده است …

او هر سال به مکه می آید و در حج شرکت می کند و اول هر ماه، عمره حج را به جای می آورد و به فضل الهی از منزلش که در هند است به مکه می آید، خداوند به سپاسگذاران اینگونه پاداش می دهد.

آنگاه راهب، مسائل بسیاری از امام کاظم (ع) پرسید، امام کاظم (ع) به همه مسائل او پاسخ داد، سپس امام کاظم (ع) مسائلی را از راهب پرسید، ولی او پاسخ هیچ یک را ندانست.

در پایان، راهب به امام کاظم (ع) عرض کرد: (به من خبر بده از 8 حرفی که از آسمان فرود آمد و چهار حرف آن در زمین آشکار گشت و چهار حرفش در آسمان ماند، آن چهار حرفی که در آسمان ماند بر چه کسی نازل شد و چه کسی آن را تفسیر کند؟)

امام کاظم: آن شخص قائم ما است که خدا (آن حرف را) بر او نازل کند و او آنها را تفسیر نماید و

آنچه را که خدا بر صدیقین و پیامبران و هدایت یافتگان نازل کرده، بر او نازل کند.

راهب: دو حرف از آن چهار حرف را که در زمین آشکار شده، برایم بفرما که چیستند؟

امام کاظم: همه آن چهار حرف را به تو می گویم: 1 - معبودی شایسته پرستش جز خدای یکتا و بی همتا نیست 2 - محمد رسول با اخلاص خدا است 3 - ما از افراد خاندان محمد (ص) هستیم 4 - شیعیان ما از ما و ما از رسول خدا (ص) و رسول خدا (ص) از خدا است، به خاطر (پیوند شیعیان به آنها، جزء آنهایند).

اینجا بود که نور اسلام بر قلب راهب تابید و هماندم مسلمان شد و گواهی به یکتائی خدا و رسالت محمد (ص) داد و به امام کاظم (ع) عرض کرد: (شما برگزیده خلق خدا هستید و شیعیان شما پاکیزه و جایگزین نافرمانان هستند و عاقبت نیک الهی از آن آنان است و ستایش مخصوص پروردگار جهانیان می باشد).

امام کاظم (ع) روپوش و پیراهن و کفش و کلاهی را خواست و به راهب داد و به او فرمود: ختنه کن، او گفت: در هفتمین روز (ولادتم) ختنه کرده ام (276)

یک گاو داشتم که زندگی من و بچه هایم به وسیله آن گاو تأمین می شد، اکنون آن گاو مرده است و دست من و بچه هایم از همه چیز کوتاه شده است و بیچاره شده ایم).

امام کاظم: ای کنیز خدا، می خواهی آن گاو را برای تو زنده کنم؟

به دل بانو افتاد که در پاسخ گفت: آری.

امام کاظم (ع) به کنار رفت و دو رکعت نماز خواند و دست به سوی آسمان بلند کرد و لبهایش را تکان داد (که معلوم بود دعا می کند) سپس برخاست، گاو را صدا زد و با نوک عصا یا پنجه پا به آن گاو مرده زد، ناگهان آن گاو برخاست و راست ایستاد، وقتی که زن آن منظره را دید، جیغ کشید و فریاد می زد:

عیسی بن مریم و رب کعبه: (سوگند به خدای کعبه این مرد، عیسی بن مریم (ع) است).

امام کاظم (ع) به میان مردم رفت و از آنجا گذشت. (277)

دو سال نرسیده می میری و افراد خانواده ات، چند روز پس از مرگ تو، با همدیگر اختلاف می کنند و خیانت به همدیگر می نمایند، به گونه ای که دشمنان شما آنها را شماتت و سرزنش کنند، با آنکه تو در دلت چنان خیال کردی) (که ما چگونه خبر از آینده می دهیم).

اسحاق می گوید؛ گفتم: (آنچه در دلم گذشت، از درگاه الهی، طلب آمرزش می کنم)، مدتی از این جریان گذشت، اسحاق از دنیا رفت.

و همانگونه که امام کاظم (ع) خبر داده بود، بعد از او، افراد خاندان او با هم اختلاف نمودند و دستشان به اموال مردم دراز بود و کارشان به افلاس کشید (مفلس شدند و قرضشان بیش از اندوخته و در آمدشان بود). (278)

این کار را کردم.

فرمود: سوگند به خدا، این کار (معرفی موسی (ع) را به عنوان امام بعد از خودم) را من نکردم، بلکه خداوند این کار را نسبت به او انجام داد (و او را امام و ناخدای کشتی نمود). (279)

وکیل های پیامبر (ص) در سرزمین فدک (مشغول کار) بودند پس از رحلت پیامبر (ص) هنگامی که ابوبکر، زمام حکومت را بدست گرفت، وکلای فاطمه (س) را از سرزمین فدک بیرون کردند.

فاطمه (س) به عنوان اعتراض نزد ابوبکر رفت و فرمود: (فدک را به من باز گردان!)

ابوبکر گفت: شخص سیاه یا سرخ پوستی (هر که باشد) نزد من بیاور، تا گواهی دهند.

فاطمه (س)، امیرمؤمنان علی (ع) و (ام ایمن) را نزد ابوبکر برد و آنها به نفع فاطمه (س) گواهی دادند، ابوبکر تصدیق کرد و سندی نوشت (که فدک از آن فاطمه است و) کسی او را از فدک باز ندارد.

فاطمه (س) از نزد ابوبکر خارج شد و نامه (سند و رد فدک) را همراه داشت، در راه به عمر برخورد کرد، عمر گفت: (ای دختر محمد (ص) در همراه تو چیست؟)

فاطمه (س) فرمود: (نامه ای است که پسر ابوقحاقه (ابوبکر) برایم نوشته است)

عمر گفت: آن را به من نشان بده.

فاطمه (س) (دستخط) آن را به او نشان داد.

عمر، آن نامه را از دست فاطمه (س) قاپید و خواند، سپس روی آن آب دهان انداخت و آن را پاک کرد و پاره نمود و به فاطمه (س) گفت: (این فدک را پدرت با راندن اسب و شتر نگرفته است تا تو بخواهی ریسمان بر گردن ما بگذاری) (یعنی پدرت برای بدست آوردن آن جنگ نکرده و زحمت نکشیده، تا زحمت پدر را به رخ ما بکشی و ما را محکوم کنی).

مهدی عباسی: ای ابوالحسن (ای امام کاظم) حدود فدک را برای ما مشخص کن (تا آن را به تو باز گردانم)

امام کاظم: حد اول آن،

(کوه احد) است و حد دوم آن (عریش مصر) است، حد سوم آن (سیف البحر) (حدود شام و سوریه) است و حد چهارمش (دومه الجندل) (بین شام و عراق) است (به عبارت دیگر زمام حکومت همه جهان اسلام باید در دست ما باشد)

مهدی عباسی: همه اینها جز فدک است؟

امام کاظم: آری همه اینها جزء فدک است و همه اینها از سرزمین هایی است که رسول خدا (ص)، اسب و شتر بر آن نرانده است (بلکه بودن جنگ در اختیار مسلمانان قرار گرفته است. (281)

مهدی عباسی: این همه، مقدار زیاد است، باید در این باره اندیشید. (282)

فرمود: (پسر عمو تو کشته می شوی، بنابراین نیکو جنگ کن، زیرا این مردم (طرفدار طاغوت) فاسق و مجرم هستند، در ظاهر دم از اسلام می زنند ولی در دل مشرک هستند انالله و انا الیه راجعون، من مصیبت شما گروه خویشانم را به حساب خدا می گذارم).

حسین به قیام خود ادامه داد تا همانگونه که امام کاظم (ع) فرموده بود، به شهادت رسید. (283)

(هنگامی که سرهای شهیدان فخ، از جمله سر حسین سردار فخ را به مدینه آوردند، امام کاظم (ع) پس از ذکر کلمه (استرجاع) فرمود:

(حسین در گذشت، ولی سوگند به خدا او مسلمانی شایسته و روزه دار و شب زنده دار بود و امر به معروف و نهی از منکر می کرد و در میان دودمانش بی نظیر بود).

و از سخنان حسین قهرمان فخ است: (ما دست به نهضت نزدیم مگر پس از مشورت با امام کاظم (ع) که او به نهضت فرمان داد) (284)

و مؤمن الطاق، وارد مدینه شدند، دیدند جمعیت بسیاری اطراف عبدالله را گرفته اند و به عنوان امام، با او ملاقات می کنند و این توجه مردم به او، از این رو بود که از امام صادق (ع) نقل می کردند که فرمود: (مقام امامت به پسر بزرگتر می رسد مشروط بر اینکه عیبی در او نباشد) (285)

هشام و مؤمن الطاق مثل سایر مردم نزد (عبدالله افطح) رفتند، تا با (برسی و کنجکاوی و) طرح مسائلی که از پدرش می پرسیدند، از عبدالله بپرسند و حقیقت کشف گردد.

آنها دو سؤال زیر را پرسیدند:

1 - زکات در چند درهم واجب می شود.

عبدالله: در دویست درهم که باید 5 درهم آن را داد.

2 - درصد درهم چطور؟

عبدالله: باید دو درهم و نیم داد.

هشام و مؤمن الطاق: اهل تسنن نیز چنین چیزی نمی گویند!

عبدالله، دستش را به سوی آسمان بلند کرد و گفت: (سوگند به خدا از فتوای اهل تسنن در این باره، اطلاع ندارم).

هشام می گوید: (وقتی که دیدم به دو مسأله ما جواب درستی نداد (286) از نزد او همراه مؤمن الطاق، حیران و سرگردان خارج شدیم، نمی دانستیم به کجا رویم، مؤمن الطاق چنان ناراحت بود که گریه می کرد، همچنان در یکی از کوچه های مدینه راه می رفتیم و متحیر بودیم و با خود می گفتیم: آیا به سوی گروه (مرجئه) برویم، یا به سوی گروه (قدریه) یا به سوی گروه (زیدیه و یا معتزله) و یا (خوارج) در همین حال بودیم که ناگاه پیرمرد ناشناسی که از آنجا عبور می کرد با دست به ما اشاره نمود و گفت: (به سوی

من بیائید).

من ترسیدم که مبادا او از جاسوسان منصور دوانیقی (دومین خلیفه عباسی) باشد، زیرا منصور در مدینه جاسوسهای زیادی داشت تا حرکات شیعیان را تحت نظر بگیرند و گزارش دهند، که اگر شیعیان به امامت شخصی قائل شدند، منصور گردن آن شخص را بزند، از این رو به مؤمن الطاق گفتم: از این دورتر بایست، زیرا در مورد خودم و تو، احساس خطر می کنم، این پیرمرد مرا می خواهد نه تو را، مؤمن الطاق اندکی از من دور شد و من دنبال آن پیرمرد ناشناس حرکت کردم و ترسان و هراسان در پشت سر او می رفتم، تا اینکه مرا به در خانه امام کاظم (ع) برد و خودش رفت و مرا تنها گذاشت.

ناگاه خادم امام، بیرون آمد و گفت: بفرما، من وارد خانه امام کاظم (ع) شدم، همین که آنحضرت را دیدم، بی آنکه چیزی بگویم، فرمود: (نه به سوی مرحبه و نه به سوی قدریه و نه به سوی معتزله، بلکه به سوی من، به سوی من بیا).

هشام: قربانت گردم پدرت از دنیا رفت؟

امام کاظم: آری.

هشام: وفات کرد یا او را با شمشیر کشتند.

امام کاظم: آری (وفات کرد)

هشام: امام ما بعد از او کیست؟

امام کاظم: اگر خدا بخواهد تا تو را هدایت نماید، هدایت خواهد کرد.

هشام: فدایت شوم، عبدالله (برادرت) معتقد است که، امام بعد از پدرش او است.

امام کاظم: عبدالله می خواهد خدا عبادت نشود.

هشام: قربانت گردم، امام بعد از امام صادق (ع) کیست؟

امام کاظم: اگر خدا بخواهد تو را هدایت خواهد کرد.

هشام: آیا آن امام شما هستید؟

امام کاظم: نه، من این سخن را نمی گویم.

هشام، شیوه سؤال کردن خود

را عوض کرد و این بار، از امام کاظم (ع) چنین پرسید:

(آیا شما امام دارید؟)

امام کاظم: نه.

هشام: در یافتم که او خودش امام است، در این هنگام، شکوه عظیمی از او بر دلم افتاد که عظمت آن را جز خدا نداند، همانگونه که شکوه امام صادق (ع) بر دلم می افتاد.

هشام: آیا همانگونه که از پدرت مسائلی می پرسیدم، از شما نیز بپرسم.

امام کاظم (ع): آنچه می خواهی بپرس، تا آگاهی یابی، ولی موضوع را بپوشان که نتیجه فاش نمودن آن، سر بریدن است (اشاره به سانسور و خفقان حکومت طاغوتی منصور دوانیقی).

هشام می گوید: آنچه مسأله داشتم سؤال کردم و او پاسخ داد، امام کاظم (ع) را دریای ژرف و بی کران علم و معرفت یافتم، به او عرض کردم: (شیعیان پدرت سرگردان هستند، اگر اجازه بفرمائی با تعهد به پوشاندن موضوع، که از من گرفتی، با شیعیان تماس بگیرم و آنها را به سوی امامت شما راهنمائی نمایم.

امام کاظم: هر کدام از شیعیان را که دیدی دارای رشد و استقامت و هشیاری است، جریان را به او بگو و با او شرط کن که موضوع را مخفی بدارد، که نتیجه فاش کردن، سر بریدن است - و با دست اشاره به گلو کرد.

هشام: من از نزد آن حضرت بیرون آمدم و خود را به نزد مؤمن الطاق رساندم، به من گفت: چه خبر؟

گفتم: هدایت بود و ماجرا را برایش بیان کردم، سپس جریان را به فضیل و ابو بصیر گفتم، آنها نیز به حضور امام کاظم (ع) رسیدند و سؤالاتی کردند و جواب صحیح شنیدند و به امامتش معتقد شدند، سپس هر

کسی از مردم به حضورش رفت، امامتش را پذیرفت، جز طائفه عمار (ساباطی) و اصحاب او.

و اطراف (عبدالله افطح) کم کم خلوت شد، او علت را پرسید، گفتند: (هشام بن سالم) مردم را از پیرامون تو پراکنده نموده است، عبدالله چند نفر از مریدهایش را مأمور کرده بود تا مرا کتک بزنند. (287)

حضور امام کاظم آمد و آنها را خواند.

امام کاظم: تمام این احادیث را که تو آموخته ای، بی اساس است، برو معرفت بیاموز.

حسن بن علی که احادیث را بر مبنای عقیده خود (اهل تسنن) به دست می آورد، پیوسته در انتظار آن بود تا معرفت را از محضر امام کاظم (ع) بیاموزد، روزی دید آن حضرت به سوی مزرعه خود می رفت، از فرصت استفاده کرد و در بین راه، خود را به محضر آن بزرگوار رسانید و عرض کرد: (قربانت گردم، من در برابر خدا، با شما احتجاج و گله می کنم (از این رو که مرا به جای دیگر سوق می دهی و خودت به من معرفت نمی آموزی) مرا خودت به معرفت هدایت فرما).

امام کاظم (ع) وقتی که او را آماده یافت، ماجرای حوادث بعد از رحلت پیامبر اسلام (ص) را برای او شرح داد و تقابل آن دو نفر (ابوبکر و عمر) را با علی توضیح داد و حقانیت علی (ع) را برای او روشن کرد.

حسن بن علی، تحت تأثیر بیان مستدل امام قرار گرفت و به امامت علی (ع) بعد از پیامبر (ص) معتقد گردید و سپس عرض کرد: امام بعد از امیرالمؤمنان علی (ع) اکنون کیست؟

امام کاظم (ع): اگر خبر دهم می پذیری.

حسن بن علی: آری می پذیرم.

امام کاظم: اکنون، امام مردم، من هستم.

حسن بن علی: از شما چیزی (معجزه ای) می خواهم، تا به وسیله آن بر مخالفان استدلال کنم.

امام کاظم: اشاره به درختی که در آنجا بود کرد و فرمود: برو نزد آن درخت و به او بگو: موسی بن جعفر (ع) می گوید (نزد من بیا).

حسن

بن علی: من نزد آن درخت رفتم و پیام امام را به او ابلاغ کردم، ناگهان دیدم آن درخت زمین را می شکافد و به پیش می آید، نزدیک آمد و در برابر امام کاظم (ع) ایستاد.

امام کاظم (ع) به آن درخت اشاره کرد که برگرد، آن درخت بازگشت و سر جای خود قرار گرفت.

در این هنگام، حسن بن علی به امامت امام کاظم (ع) معتقد شد و اعتراف کرد و از آن پس خاموشی را شیوه خود قرار داد و به عبادت پرداخت و کسی ندید که او سخن بگوید (288) به این ترتیب، معرفت آموخت و از آن پس عبادتهایش در پرتو معرفت، ارزش واقعی خود را باز یافت.

آن مقام نبوت نبود (مدعی امامت نبود) و شایسته آن مقام نیز نبود) (289)

(همین خبر دادن از فکر نهان من، مرا از مذهب فطحیه خارج نمود)

الله فی دمی: به تو سفارش می کنم که درباره خون من، از خدا بترسی) (و باعث ریختن خون من نگردی)

محمد گفت: هر کس درباره تو بدی کند، به خودش می رسد، سپس برای بدخواه امام (ع) نفرین کرد.

بار دیگر محمد، سر عمویش امام کاظم (ع) را بوسید و گفت (مرا موعظه کن)

امام بار دیگر فرمود: (تو را سفارش می کنم که درباره خون من از خدا بترسی)

او باز همان سخن را تکرار کرد و برای بار سوم، سر امام را بوسید و گفت: (ای عمو! مرا موعظه کن)

امام کاظم برای سومین بار به او فرمود: (تو را درباره خون خودم سفارش می کنم که از خدا بترسی).

محمد بن اسماعیل، باز بر بدخواه امام نفرین کرد.

علی بن جعفر می گوید: در این هنگام برادرم امام کاظم (ع) به من فرمود: اینجا باش، من ایستاده ام، حضرت به اندرون رفت و مرا صدا زد، نزدش رفتم، کیسه ای که محتوی صد دینار بود به من داد و گفت: این پول را به پسرت برادرت (محمد) بده، تا کمک خرجش در صفر باشد، دو کیسه دیگر نیز داد و فرمود: همه را به او بده.

عرض کردم: (اگر طبق آنچه فرمودی، از او می ترسی، پس چرا او را بر ضد خود کمک می کنی؟)

فرمود: هر گاه من صله رحم کنم، ولی او قطع رحم نماید، خدا رشته عمرش را قطع می کند، سپس سه هزار درهم دیگر که در همیانی بود داد و فرمود: (به او بده).

علی بن جعفر می گوید: من نزد محمد بن اسماعیل رفتم، کیسه اول (صد دینار) را دادم، بسیار خوشحال شد و

برای عمویش امام کاظم (ع) دعا کرد، کیسه دوم و سوم را دادم، به گونه ای خوشحال شد که گمان کردم دیگر به بغداد نمی رود، باز سیصد درهم به او دادم.

ولی در عین حال او به بغداد نزد هارون رفت و گفت:

(گمان نمی کردم در روی زمین دو خلیفه باشد، تا اینکه دیدم مردم به عمویم، موسی بن جعفر (ع) به عنوان خلافت، سلام می کنند) (و به این ترتیب سخن چینی کرد و هارون را بر ضد امام کاظم (ع) برانگیخت).

هارون صد هزار درهم برای او فرستاد، ولی خداوند او را به بیماری (ذبحه) (درد شدید گلو شبیه دیفتری) گرفتار کرد، که نتوانست به یک درهمش بنگرد و آن را به مصرفش برساند، به این ترتیب مرد. (291)

فردای آن شب دیدم، آن حضرت آمد و به ام احمد (کنیز برگزیده و محترم را از امام کاظم علیه السلام) رو کرد و فرمود: (آنچه پدرم به تو سپرده نزد من بیاور).

ام احمد (از این سخن دریافت که امام کاظم (ع) وفات کرده است) فریاد کشید و سیلی به صورتش زد و گریبانش را چاک کرد و گفت: (به خدا مولایم وفات کرد).

حضرت رضا (ع) جلو او را گرفت و به او فرمود: (آرام باش، سخن خود را آشکار نکن و به کسی نگو تا به حاکم مدینه خبر برسد).

آنگاه ام احمد زنبیلی را با دو هزار دینار (یا چهار هزار دینار) نزد امام رضا (ع) آورد و همه را به آن حضرت تحویل داد، به به دیگران.

ام احمد، ماجرای فوق را چنین بیان نمود: (روزی امام کاظم (ع) محرمانه آن پول را به من داد و فرمود: این امانت را نزد خود حفظ کن و به کسی اطلاع نده، تا من بمیرم وقتی که از دنیا رفتم، هر کس از فرزندانم، آن را از تو مطالبه کرد به او تحویل بده و همین نشانه آن است که من وفات کرده ام، سوگند به خدا اکنون آن نشانه که آقایم فرمود، آشکار شد).

امام رضا (ع) امامت را تحویل گرفت و به همه بستگان و خدمتکاران دستور داد، جریان وفات امام کاظم (ع) را پنهان کنند و به کسی نگویند، تا زمانی که (از بغداد به مدینه) خبر رسد.

سپس حضرت رضا (ع) به خانه خود رفت و شب بعد، دیگر به خانه امام کاظم (ع) نیامد، پس از چند روز به وسیله نامه ای خبر

وفات امام کاظم (ع) رسید، ما روزها را شمردیم معلوم شد همان وقتی که امام رضا (ع) برای خوابیدن نیامد، امام کاظم (ع) وفات نموده است (292)

(به این ترتیب از ماجرای فوق بدست می آید که امام هشتم (ع) با طی الارض از مدینه به بغداد رفته و در بالین امام کاظم (ع) هنگام وفات (یا در کنار جنازه آن حضرت) به طور ناشناس حاضر شده و در غسل دادن و کفن کردن و نماز و دفن جنازه پدر، حاضر بوده و سپس بی درنگ به مدینه بازگشته است)

جعفر طیار است گفت: در محضر امام کاظم (ع) بودم (ظاهرا این قضیه در مدینه بوده است) آن حضرت برای ما پیام فرستاد و ما را به حضورش طلبید و ما به محضرش رفتیم، فرمود: (آیا می دانید برای چه شما را به اینجا حاضر کرده ام؟)

گفتیم: (نه، نمی دانیم)

امام کاظم: (گواه باشید، همانا این پسرم (اشاره به حضرت رضا) وصی من و قیم من، بعد از من است، هر کس از من طلبی دارد از این پسر بگیرد و به هر کس وعده داده ام، باید از این بخواهد تا وفا کند و هر کسی ناگزیر است که با من ملاقات کند، جز به وسیله نامه او با من ملاقات ننماید) (294)

کاظم) در قضاوت، حکمت، سخاوت و شناخت نیازهای مردم و اختلافات در امور دین و دنیا، سرآمد همه است و دری از درهای بهشت می باشد و علاوه دارای امتیازی است، که از همه این صفات بهتر است.

پدرم عرض کرد آن امتیاز چیست؟

امام صادق (ع): خداوند فریادرس و پناه و علم و نور فضیلت و حکمت این امت (یعنی امام هشتم حضرت رضا) را از صلب او به وجود آورد …

پدرم عرض کرد: آیا آن آقازاده (امام هشتم) متولد شده است؟

امام صادق: آری، چند سال هم از عمر او گذشته است …

یزید بن سلیط می گوید: به امام کاظم (ع) عرض کردم: شما نیز مانند پدرتان، بفرمائید که بعد از شما، چه کسی صاحب مقام رهبری است)

امام کاظم: … اگر کاری در دست من می بود، امامت را به پسرم قاسم می سپردم که به او مهربان هستم ولی اختیار این امر با خداست، او هر که را بخواهد قرار می دهد، آنگاه در ضمن نقل خوابی که دیده بود (و در داستان بعد می آید)، حضرت رضا (ع) را به عنوان جانشین خود معرفی نمود. (295)

(ص) هستم، در نزد آن حضرت، انگشتر، شمشیر، عصا، کتاب و عمامه وجود داشت، عرض کردم: (ای رسول خدا! اینها چیست؟)

رسول خدا (ص) فرمود: (عمامه، رمز سلطنت خداوند است، شمشیر رمز عزت خداوند است، کتاب رمز نور الهی است، عصا،رمز نیروی خدا است و انگشتر، رمز در برگیرنده همه این امور است)

سپس به من فرمود: امر امامت از تو بیرون رفته و به دیگری رسیده است (نزدیک است این کار تحقق یابد).

به رسول خدا (ص) عرض کردم: (ای رسول خدا! به من نشان بده که او (جانشین من) کیست؟)

فرمود: من هیچکدام از امامان را ندیدم که در مورد امامت، این گونه آشفته و بی تاب باشد، اگر مقام امامت، از روی محبت و دوستی می بود، برادرت اسماعیل، در نزد پدرت (امام صادق) از تو محبوبتر بود، ولی شخص امام از طرف خداوند تعیین می گردد.

آنگاه امام کاظم (ع) فرمود: من همه فرزندانم را، چه آنها که از دنیا رفته اند و چه آنها که زنده اند به نظر آوردم، آنگاه امیرالمؤمنین علی (ع) به پسرم علی (بن موسی الرضا) اشاره کرد و فرمود:

(هذا سیدهم فهو منی و انا منه و الله مع المحسنین:

این، سرور آنها است، او از من است و من از او هستم، خداوند با نیکوکاران می باشد).

یزید بن سلیط می گوید: در این هنگام امام کاظم (ع) به من فرمود: (این مطلب در نزد تو مانند امامت، محفوظ باشد، آن را جز به آدم عاقل یا بنده خدائی که او را راستگو تشخیص داده ای نگو و اگر از تو گواهی خواست، گواهی بده، این است سخن خدا، آنجا

که (در آیه 59 نساء) می فرماید:

(ان الله یامرکم ان تودوا الامانات الی اهلها:

خداوند به شما فرمان می دهد که امانتها را به صاحبانش بپردازید).

و نیز خداوند به ما فرموده است:

(و من اظلم ممن کتم شهاده عنده من الله

کیست ستمگرتر از آنکه گواهی خدا را نزد خود مخفی کند). (بقره - 150)

آنگاه امام کاظم (ع) افزود: من (در عالم خواب) به رسول خدا (ص) عرض کردم (شما یکجا همه فرزندانم را ذکر کردید، بفرمائید کدامیک از آنها امام است؟).

فرمود: آنکه با نور خدا ببیند و با فهم خود بشنود و بر اساس حکمت خود، سخن بگوید، از این رو، راه درست می رود و اشتباه نمی کند و در راه علم حرکت می کند نه در راه جهل، سپس دست پسرم علی (حضرت رضا علیه السلام) را گرفت و فرمود: (او، همین است).

آنگاه به من فرمود: چقدر اندک، همراه او (حضرت رضا) هستی، وقتی که از سفر (مکه) بازگشتی، کارهایت را سامان بده و آماده باش که از فرزندانت جدا می شوی و همسایه دیگران می شوی …

یزید بن سلیط می گوید: سپس امام کاظم (ع) به من فرمود: مرا امسال دستگیر می کنند و امر امامت پسرم علی (ع) است که همنام دو علی (از امامان) است: 1 - علی بن ابیطالب (ع) 2 - علی بن الحسین (ع)، خداوند به او فهم و خویشتن داری و نصرت و دین و محنت علی اول (ع) و محنت و صبر در برابر ناگواریها و استقامت علی دوم (ع) را داده است و تا چهار سال بعد از مرگ هارون، در بیان

حقایق آزاد نیست.

سپس به من فرمود: (با او در همین جا ملاقات خواهی کرد، به او مژده بده که خداوند پسری امین، مورد اعتماد و مبارک به تو خواهد داد و او به تو خبر دهد که تو با من در همین جا ملاقات نموده ای … )، همانگونه که امام کاظم (ع) خبر داده بود، تحقق یافت. (296)

را به تو فروختم، ولی بگو بدانم دیروز آن شخص که با تو بود چه کسی بود؟

گفتم: مردی از بنی هاشم بود.

گفت: از کدام بنی هاشم؟

گفتم: بیش از این نمی دانم.

برده فروش گفت: ولی من او را می شناسم.

گفتم: چطور؟

گفت: این دختر، داستانی دارد و آن اینکه: او را از دورترین نقطه مغرب خریدم، بانوئی از اهل کتاب با من ملاقات کرد و گفت: (این دختر همراه تو چکار می کند؟)

گفتم: او را برای خود خریده ام.

بانوی اهل کتاب گفت: (سزاوار نیست که او همراه فردی مانند تو باشد، او دارای پسری شود که مانند او در مشرق و مغرب، به دنیا نیامده است.)

هشام می گوید: من آن دختر را نزد امام کاظم (ع) بردم و او همسر امام کاظم گردید و طولی نکشید که از او حضرت رضا (ع) متولد شد (297) (نام مادر امام رضا (ع) نجمه بود و به او ام البنین می گفتند)

نگفتم که طیس چقدر پول از من می خواهد.

امام رضا (ع) به من فرمود: بنشین تا برگردم، نماز مغرب را خواندم و روزه هم بودم که هنوز افطار هم نکرده بودم، سینه ام تنگ شده بود، خواستم برگردم که دیدم امام رضا (ع) در حالی که مردم در گردش بودند و گداها سر راهش نشسته بودند آمد، او به آنها انفاق می کرد، تا اینکه از آنها گذشت و وارد خانه شد و سپس بیرون آمد، مرا طلبید، به حضورش رفتم، با هم وارد خانه شدیم و کنار هم نشستیم و درباره این مسیب امیر مدینه که بسیاری اوقات درباره او با آن حضرت سخن می گفتم گفتگو کردیم، سپس فرمود: (گمان ندارم که هنوز افطار کرده باشی؟)

گفتم، نه، افطار نکرده ام، برایم غذا طلبید و نزدم گذارد و همراه غلامش از آن غذا خوردیم، بعد از غذا، به من فرمود: تشک را بلند کن و زیر تشک هر چه هست برای خود بردار.

تشک را بلند کردم، دینارهائی در آنجا بود، همه آنها را برداشتم و در آستینم نهادم.

آنگاه امام رضا (ع) دستور داد تا چهار نفر از غلامانش بیایند و مرا تا خانه ام برسانند، عرض کردم: نیازی به آمده غلامان نیست، شبگردهای این مسیب، در گردش هستند و من تنها به خانه ام می روم و دوست ندارم شبگردها مرا همراه غلامان شما بنگرند.

فرمود: راست گفتی، خدا تو را هدایت کند، به غلامان دستور داد، هرگاه من گفتم برگردند.

غلامان تا نزدیک خانه ام آمدند، در آنجا دلم آرام گرفت و به آنها گفتم برگردید، آنها برگشتند، من به خانه ام رفتم و چراغ

را روشن کردم، دیدم پولی که از زیر تشک برداشته ام 48 دینار است و طلب طیس 28 دینار بود، در میان آن دینارها یکی از آنها نظرم را جلب کرد، دیدم بسیار زیبا و خوشرنگ است، آن را برداشتم و کنار نور چراغ بردم، دیدم به طور آشکار روی آن نوشته شده: (28 دینار طلب آن مرد است و بقیه مال خودت باشد).

سوگند به خدا، به امام رضا (ع) نگفته بودم که طلب طیس چقدر است، حمد و سپاس مخصوص خداوندی است که به ولی خود عزت بخشد. (299)

آری حضرت رضا (ع) این گونه نسبت به من مهربانی کرد و 20 دینار بیش از بدهکاریم به من داد، علاوه بر اینکه بدهکاریم را ادا کرد.

خبر امام رضا (ع) از حوادث آینده و تحقق آن

بِسْمِ اللّهِ الْرَّحْمنِ الْرَّحیمْ

یکی از اصحاب حضرت رضا (ع) می گوید: در آن سالی که هارون به مکه رفت، حضرت رضا (ع) نیز به قصد حج از مدینه خارج شد، در مسیر راه در جانب چپ جاده، به کوهی رسید، که نام آن کوه (فارع) بود، حضرت رضا (ع) فرمود: (بنا کننده ساختمان در این کوه و ویران کننده آن کشته می شود و قطعه قطعه می گردد).

ما نفهمیدیم که منظور حضرت رضا (ع) چیست، هنگامی که حضرت رضا (ع) از آنجا به سوی مکه رفت، کاروان هارون به آنجا رسید و در آنجا بار انداخت، (جعفر برمکی) (شخصیت برجسته دربار هارون) که در آن کاروان بود، بالای کوه رفت و دستور داد در آنجا ساختمانی بنا کنند.

سپس کاروان به سوی مکه رهسپار شدند، پس از مراسم حج هنگام مراجعت، وقتی

که کاروان هارون به پای کوه (فارع) رسیدند، جعفر برمکی بالای آن کوه رفت و دید طبق دستور قبلی، ساختمان ساخته شده است، دستور داد آن را ویران نمودند.

هنگامی که کاروان هارون به بغداد بازگشت (بر اثر خشم هارون بر برمکیان، زندگی برمکیان تارومار شد، عده ای از آنها کشته و عده ای دربدر شدند) جعفر برمکی کشته شد و بدنش را قطعه قطعه نمودند (300)به این ترتیب خبر امام رضا (ع) از حوادث آینده تحقق یافت.

شش سؤال را همانند جواب پدرش بدون کم و کاست داد، ولی از جواب سؤال هفتم، خودداری کرد، (هفتمین سؤال این بود که) پدرم به پدر حضرت رضا (ع) گفته بود: (من در روز قیامت در پیشگاه خدا شکایت و احتجاج می کنم که تو می گویی (برادر بزرگت) عبدالله افطح امام نیست.

آن حضرت دستش را بر گردنش نهاد و فرمود: (آری در قیامت در پیشگاه خدا در این مورد بر ضد من احتجاج کن، هر گناهی داشت آن را به گردن می گیرم).

هنگامی که با حضرت رضا (ع) خداحافظی کردم، آن حضرت به من فرمود: (هر کس که شیعه ما است هنگام بلا و بیماری، صبر و استقامت کند، پاداش هزار شهید برای او نوشته می شود.)

من با خود گفتم، یعنی چه؟ سخنی درباره بیماری و بلا در میان نبود تا آن حضرت چنین بفرماید، ولی وقتی که رفتم در بین راه به بیماری (عرق المدینی) مبتلا شدم (یعنی ریشه ای در پای من بیرون آمد) درد شدید این بیماری، بسیار طاقت فرسا بود، سال بعد در سفر حج، به حضور امام رضا (ع) رسیدم و جریان را گفتم، هنوز اندکی از درد پا باقی مانده بود، به حضرت رضا (ع) عرض کردم: (قربانت گردم، دعای دفع بلا بخوانید) من پایم را دراز کردم، فرمود: (این پایت باکی ندارد، پای سالمت را نشان من بده).

من پای دیگرم را به حضرت نشان دادم، آن بزرگوار دعای تعویذ خواند، وقتی بیرون رفتم، طولی نکشید که آن ریشه بیرون آمد و دردش اندک گردید. (302)

فروش بود و مدت کوتاهی به مذاهب واقفی اعتقاد داشت (که طبق این مذهب، امام کاظم (ع) آخرین امام است)، بعدا بر اثر دیدن معجزاتی از حضرت رضا (ع)، آن مذهب را ترک کرد و شیعه دوازده امامی گردید)

وشاء می گوید: در سفری به خراسان رفتم و طرفدار مذهب واقفیه بودم، همراه خودم متاعی بود، در میان آن پارچه گلدار در یکی از بغچه ها وجود داشت، که خودم از آن اطلاعی نداشتم، هنگامی که وارد شهر (مرو) شدم و در منزلی سکونت نمودم، یک نفر مدنی (که در مدینه متولد شده بود) بدون سابقه نزد من آمد و گفت: حضرت رضا (ع) می فرماید: (آن جامه گلدار را که در نزدت است برای من بفرست).

من گفتم: چه کسی ورود مرا به (مرو)، به حضرت رضا (ع) اطلاع داد، من همین لحظه وارد مرو شدم، وانگهی نزد من پارچه گلدار نیست.

آن مرد مدنی رفت و سپس بازگشت و گفت: حضرت رضا (ع) می فرماید: آن پارچه گلدار در فلان جا و در میان فلان بغچه است و بغچه اش چنین و چنان می باشد.

آنگاه من آن بغچه را پیدا کردم و گشودم و در زیر آن، پارچه گلدار را یافتم و برای آن حضرت فرستادم. (303)

دانی، مرا به بهترین دینار ارشاد فرما).

همانجا به قلبم افتاد که به حضرت امام رضا (ع) بروم، به مدینه رفته و به خانه آن حضرت شتافتم و به خادم خانه گفتم: (به مولایت بگو یک مرد عراقی به در خانه آمده است).

هماندم صدای امام رضا (ع) را از درون خانه شنیدم دوبار فرمود:

(ای عبدالله بن مغیره! وارد خانه شو).

وارد خانه شدم، هنگامی که آن حضرت، به چهره من نگاه کرد، فرمود: (خداوند دعایت را به استجابت رسانید و تو را به دین خودش، هدایت نمود).

گفتم:

(اشهد انک حجه الله و امینه علی خلقه:

گواهی می دهم که البته تو حجت خدا و امین خدا در میان مخلوقاتش هستی). (304)

وجود شیعیان در مسیر راه اول بود که مأمون برای خود احساس خطر از شیعیان می کرد).

حضرت رضا (ع) به راه خود ادامه داد تا به سرزمین خراسان رسید و در آنجا به شهر (مرو) که مأمون در آنجا بود، وارد گردید.

مأمون به به حضرت رضا (ع) پیشنهاد کرد که می خواهم امر خلافت را به تو واگذار کنم، آن را بر عهده بگیر.

حضرت رضا (ع) (که می دانست نقشه ای در کار است) آن پیشنهاد را با قاطعیت رد کرد.

سر انجام مأمون (مسأله ولی عهدی) را مطرح نمود و به حضرت عرض کرد: (باید مقام ولایتعهدی را بر عهده بگیری).

پس از گفتگوی بسیار، امام رضا (ع) فرمود: (مشروط به شروطی که از تو می خواهم)

مأمون: هرچه خواهی بخواه.

امام رضا (ع): (من مقام ولایتعهدی را به عهده می گیرم، به شرط آنکه امر و نهی نکنم و حکم و فتوی ندهم و کسی را نسب و عزل ننمایم و هیچ امری را که پا برجاست تغییر ندهم و از همه امور مرا معذور بداری) (305)

(به این ترتیب، امام رضا (ع) ولایت عهدی را پذیرفت، که در حقیقت نامش بود و این پیشنهاد را نیز رد کرد زیرا معنی دخالت نکردن در هیچ یک از امور، بیانگر آن است که آن حضرت، ولایتعهدی مأمون ظالم را نپذیرفته است).

و تو بود، آگاه هستی (بنابراین مرا از خواندن نماز عید و خطبه که از شئون حکومت است، معاف بدار)

مأمون، من می خواهم با انجام این کار، احساسات مردم آرام گردد و آنها فضائل و کمالات تو را بشناسند.

حضرت رضا (ع) کرارا از مأمون خواست که مرا معاف بدار، ولی مأمون با اصرار و پافشاری می گفت: (باید نماز عید را شما اقامه کنید)

سرانجام حضرت رضا (ع) به مأمون پیغام داد که اگر بنا است من نماز را بخوانم، من مانند روش پیامبر (ص) و امیر مؤمنان (ع) نماز را می خوانم (نه مانند روش خلفاء)

مأمون (هر گونه می خواهی، بخوان)، آنگاه مأمون دستور داد تمام مردم صبح زود به در خانه امام رضا (ع) اجتماع کنند.

یاسر خادم می گوید: سرداران و سپاهیان در خانه امام و اطراف آن اجتماع کردند، مردم از بزرگ و کوچک و زن و مرد و کودک سر راه امام، صف کشیدند، عده ای در پشت بامها رفتند (شکوه ملکوتی خاصی همه جا را فرا گرفت) هنگامی که خورشید طلوع کرد، امام رضا (ع) غسل نمود و عمامه سفیدی که از پنبه بود بر سر نهاد، یک سرش را روی سینه و سر دیگرش را میان دو شانه انداخت و دامن به کمر زد و به همه پیروانش دستور داد چنان کنند.

سپس عصای پیکان داری را بدست گرفت و بیرون آمد، ما در پیشاپیش آن حضرت حرکت می کردیم، او پا برهنه بود، وقتی که حرکت کرد و سر به سوی آسمان بلند کرد و چهار بار تکبیر گفت (آنچنان تکبیرهای او پرجاذبه و ملکوتی بود که) ما گمان کردیم

آسمان و در و دیوار، همه با او هماهنگ و همنوا می گویند: اللّه اکبر …

ارتشیان و کشوریان، با شکوه ویژه ای، صف در صف ایستاده بودند، امام رضا (ع) از خانه بیرون آمد و دم در ایستاد و فرمود:

(اللّه اکبر، اللّه اکبر، (اللّه اکبر) علی ما هدانا، اللّه اکبر علی ما رزقنا من بهمه الانعام و الحمد لله علی ما ابلانا.)

همه جمعیت، صدای خود را به این تکبیر بلند کردند (آنچنان آوای ملکوتی تکبیر در فضای ملکوتی محضر امام، پیچید و اثر بخش بود) که سراسر شهر (مرو) یکپارچه به گریه و شیون و فریاد تبدیل گردید، هنگامی که سرداران و رؤسا، دیدند، امام رضا (ع) با کمال سادگی با پای برهنه از خانه بیرون آمده، از مرکبها پیاده شدند و پا برهنه گشتند و همراه امام حرکت نمودند، حضرت در هر ده قدمی می ایستاد و سه تکبیر می گفت، زمین و زمان با احساسات پرشوری در حالی که گویا اشک می ریزند، با غرش تکبیر، همنوا شده بودند.

وضع آن صحنه عظیم ملکوتی را به مأمون گزارش دادند، فضیل بن سهل ذوالریاستین (نخست وزیر و رئیس ارتش) در نزد مأمون بود، به مأمون گفت:

ای امیر مؤمنان! اگر امام رضا (ع) با این شکوه به مصلی برسد، مردم شیفته مقام او گردند (و آنگاه برای مقام شما خطر خواهد شد)، صلاح این است که از او بخواهی باز گردد.

مأمون، شخصی را نزد امام رضا (ع) فرستاد و توسط او در خواست باز کشت کرد.

امام رضا (ع) بی درنگ کفش خود را طلبید و سوار مرکب شد و باز گشت. (306)

اللّهِ الْرَّحْمنِ الْرَّحیمْ

(فضیل بن سهل، معروف به (ذوالریاستین) (صاحب دو ریاست: 1 - نخست وزیر مأمون 2 - رئیس ارتش مأمون) مجوسی بود و به دست یحیی برمکی مسلمان شد و کم کم دست نشانده برمکیان در دستگاه خلافت بنی عباس گردید و در عصر خلافت مأمون (هفتمین خلیفه عباسی) هم نخست وزیر مأمون گردید و هم فرمانده کل قوای ارتش مأمون شد.

هنگامی که مأمون ولایتعهدی را به امام رضا (ع) سپرد، فضیل بن سهل به مقام امام (ع) حسادت می ورزید و در فرصتهای مختلف، عداوت خود را به امام (ع) آشکار می کرد، از جمله در جریان نماز عید (که در داستان قبل بیان شد) همین شخص، مأمون را تحریک کرد که پیام برای امام بفرستد تا نماز را نخواند و برگردد، سر انجام به مکافات دسیسه هایش رسید و در شعبان سال 203 در حمام سرخس، توسط (غالب) دائی مأمون کشته شد (307) اینک به داستان زیر توجه کنید:

یاسر خادم می گوید: هنگامی که مأمون از خراسان به قصد بغداد بیرون آمد، (فضیل ذوالریاستین) (برای بدرقه) بیرون آمد، من نیز همراه حضرت رضا (ع) بیرون آمدم، در یکی از منزلگاهها، نامه ای از جانب (حسن بن سهل) (برادر فضل) بدست فضل رسید، در آن نوشته بود: (من از روی حساب نجوم دریافته ام که تو در روز چهارشنبه فلان ماه، حرارت آهن و آتش را می چشی، از این رو عقیده من این است که در همان روز، با مأمون و حضرت رضا (ع) به حمام بروید و تو حجامت کنی و روی دستت خون بریز، تا نحوست آن (حرارت آهن)

از تو دور گردد).

حسن بن سهل برای مأمون نیز، در این باره نامه نوشت و از او خواست که از حضرت رضا (ع) تقاضا کند تا باهم به حمام بروند.

مأمون به حضور حضرت رضا (ع) نامه نوشت که فردا به حمام برویم، امام رضا (ع) جواب داد: (من فردا حمام نمی روم و عقیده ندارم که تو و فضل نیز به حمام بروید).

مأمون بار دیگر نامه نوشت و از امام رضا (ع) در خواست کرد که فردا به حمام برویم.

امام رضا (ع) در پاسخ نوشت: من حمام نمی روم زیرا شب گذشته رسول خدا (ص) را در خواب دیدم به من فرمود: (فردا حمام نرو).

از این رو به عقیده من تو و فضل نیز فردا به حمام نروید.

مأمون برای حضرت نوشت که راست می گوئی و پیامبر (ص) نیز راست فرمود، من نیز فردا به حمام نمی روم، فضل خودش بهتر می داند.

یاسر می گوید: وقتی که شب شد، امام هشتم (ع) به ما فرمود: (آنچه را که از حوادث تلخ امشب پدید می آید به خدا پناه می برم).

ما پیوسته این سخن را می گفتیم، وقتی که حضرت رضا (ع) نماز صبح را (در اول وقت) خواند، به من فرمود: (برو پشت بام ببین آیا صدائی می شنوی)

یاسر می گوید: به پشت بام رفتم، فریادی شنیدم و کم کم صدای شیون بلند شد، پائین آمدم و دیدم مأمون از آن دری که از خانه اش به خانه امام رضا (ع) باز می شود، به حضور امام رضا (ع) آمد و به امام گفت: (خدا به تو در مورد مرگ فضل، اجر دهد، او سخن

شما را نپذیرفت و به حمام رفت و بر سرش ریختند و او را کشتند، سه تن از مهاجمین دستگیر شده اند که یکی از آنها پسر خاله او (فضل بن ذی القلمین) است.)

یاسر می گوید: سرداران و هواخواهان فضل در خانه مأمون اجتماع کردند و می گفتند: مأمون او را غافلگیر کرده و کشته است و ما باید از او خونخواهی کنیم و آتش آورده بودند که خانه او را بسوزانند.

مأمون به حضرت رضا (ع) عرض کرد: (ای سرور من! اگر صلاح می دانید بروید و مردم را پراکنده کنید.)

یاسر می گوید: امام سوار شد و به من فرمود: تو نیز سوار شو، با هم از خانه بیرون، آمدیم، مردم فشار می آوردند، امام رضا (ع) با دست اشاره کرد و فرمود: (تفرقوا تفرقوا: متفرق و پراکنده شوید).

اشاره امام آنچنان اثر کرد، که مردم به گونه ای شتابان باز می گشتند و پراکنده می شدند که روی هم می افتادند، آنحضرت به هر کس اشاره کرد، او با شتاب از آنجا رفت (308)

اعتبار ندارد).

او آن روز به جنگ رفت و شکست خورد و یارانش کشته شدند.

نیز مسافر می گوید: در سرزمین منی همراه امام رضا (ع) بودم، یحیی بن خالد برمکی (وزیر هارون) در حالی که سرش را پوشیده بود تا گرد و غبار به او نرسد، از جلو ما رد شد، حضرت رضا (ع) تا او را دید، فرمود:

(مساکین لا یدرون ما یحل بهم فی هذه السنه:

این بیچاره ها نمی دانند که در همین سال: چه بر سرشان می آید؟) (از گرد و غبار، خود را می پوشانند ولی نمی دانند که به زودی به خاک سیاه می نشینند)

سپس فرمود: (و عجبتر از این، اینکه من و هارون این چنین - و دو انگشتش را بهم چسبانید - نزدیک هم قرار می گیریم)

(همانگونه که حضرت فرموده بود، همان سال، هارون بر (برمکیان) غضب کرد و سران آنها کشته شدند و به خاک سیاه نشستند)

مسافر می گوید: سوگند به خدا، سخن دوم حضرت رضا (ع) را (در مورد نزدیک شدن با هارون) نفهمیدم، تا آن وقت که جنازه امام رضا (ع) را کنار قبر هارون به خاک سپردند. (309)

از لابلای انگشتان آن حضرت، قطعه های طلا در میان لگن می ریزد، در این وقت به من رو کرد و فرمود:

(من کان هکذا لا یبالی بالّدی حملته الیهِ:

کسی که چنین دارد: (که از لای انگشتانش طلا بریزد) به پولی که تو برایش آورده ای، اعتنائی ندارد تا خشنود شود) (310)

خداوند تا آن زمان به من عمر دهد، حق حضرت رضا (ع) را به او تسلیم می کنم و امامتش را می پذیرم)

امام کاظم: راست گفتی، خدا به تو تا آن زمان عمر می دهد و تو حقش را ادا می کنی و امامت او و امامت بعد از او را می پذیری.

محمد بن سنان: امام بعد از او کیست؟

امام کاظم: امام بعد از او پسرش محمد (جواد) است.

محمد بن سنان: من نسبت به او (نیز) تسلیم هستم و به امامتش اقرار می کنم. (311)

برادرانت امام شما می باشد؟

امام رضا: نه.

ابو جریر: پس امام تو هستی؟

امام رضا: آری. (313)

برتر از عربهای کج اندیش دانست و ملاک برتری را به تقوا و حق پرستی دانست، نه خویشی و فامیل و این خود گله ای بود که امام هشتم (ع) از برادرش نمود با اینکه به او آن همه محبت نموده بود، چنانکه شاعر گوید:

من از بیگانگان هرگز ننالم

هر آنچه کرد همان آن آشنا کرد

ما است) (317)

با اینکه کودک خرد سال بود (318)

همین سؤال را در خراسان، شخصی از حضرت رضا (ع) نمود، آن حضرت در پاسخ فرمود: (خداوند عیسی (ع) را به نبوت و رسالت و شریعت تازه مبعوث نمود، در سنی کوچکتر از سن ابو جعفر (حضرت جواد) (319)

می زنند) به عرض آن حضرت رسانید.

امام جواد (ع) فرمود: چه اعتراضی دارند، با آنکه خداوند به پیامبرشان فرمود:

(قل هذه سبیلی ادعوا الی الله علی بصیره انا و من اتبعنی

بگو این راه من است که من و پیروانم با بصیرت کامل، همه مردم را به سوی خدا دعوت می کنیم) (یوسف - 108)

آنگاه امام جواد (ع) پس از تلاوت این آیه فرمود: (سوگند به خدا (در آغاز بعثت) پیروی از پیامبر (ص) نکرد، مگر علی (ع) که در آن وقت نه سال داشت و من نیز نه ساله ام). (321)

دستش را بوسیدی؟).

علی بن جعفر به آنها گفت: (ساکت باشید) در این هنگام ریش سفید خود را گرفت و گفت:

(ان کان الله عزوجل لم یوهل هذه الشیبه و اهل هذا الفتی و وضعه حیث وضعه انکر فضله، نعوذ بالله مما تقولون، بل انا له عبد:

وقتی خداوند متعال این ریش سفید را شایسته (امامت) ندانست، ولی این کودک را شایسته دانست و مقام امامت را به او داد، آیا من براحتی او را انکار نمایم؟ پناه می برم به خدا از گفتار (نادرست) شما، بلکه من غلام این کودک هستم) (322)

ناگاه دیدم در مدینه مسجد پیامبر (ص) هستم، او به پیامبر (ص) سلام کرد، من نیز سلام کردم، او در مسجد نماز خواند، من نیز نماز خواندم، در همین میان که همراهش بودم، ناگاه خود را در مکه دیدم، او پیوسته مناسک حج را بجا می آورد، من نیز به جای آوردم، ناگاه خود را در جایی که قبلا بودم یعنی محل (رأس الحسین) در شام دیدم.

سال آینده نیز آن شخص آمد و مانند سال قبل با من رفتار کرد، وقتی که از مناسک حج فارغ شدم و مرا به شام آورد و خواست از من جدا شود، به او گفتم: از شما تقاضا دارم به حق آن کسی که به تو چنین توان (طی الارض) داده، به من بگو تو کیستی؟

فرمود: (من محمد بن علی بن موسی (امام جواد) هستم)

این خبر، مشهور گردید، تا به گوش (محمد بن عبد الملک زیات) (وزیر معتصم) رسید، او دستور داد مرا دستگیر کرده و به زنجیر بستند و به عراق فرستادند و در اینجا مرا زندانی نموده اند.

علی بن خالد می گوید: من به او گفتم: داستان خود را به طور مشروح برای محمد بن عبدالملک زیات بنویس) (شاید گزارش دیگری به او داده باشند و او تو را بی جهت زندانی کرده باشد)

او ماجرای خود را برای محمد بن عبدالملک زیات نوشت، ولی محمد بن عبدالملک (اعتقاد به امام جواد (ع) و طی الارض نداشت با کمال اهانت و گستاخی طنز گونه) برای او نوشت: (به همان کسی که تو را در یک لحظه از شام به مدینه و … برد، بگو تو را از زندان

نجات دهد)

علی بن خالد می گوید: من به زندان می رفتم و او را دلداری می دادم و امر به صبر می کردم، در همین ایام روزی صبح زود به زندان برای دیدار او رفتم دیدم نگهبانان و درباریان و دست اندرکاران جلسه تشکیل داده اند و می گویند: (آن مردی که ادعای پیامبری می کرد و در زندان بود گم شده و هیچ معلوم نیست که به کجا رفته، آیا در زمین فرو رفته و یا پرنده ای او را ربوده است؟) (323) (آنها نمی دانستند که همان امام جواد (ع) به طریق اعجاز، آن زندانی را نجات داده است)

نمازش رفت و با نعلین خود نماز خواند و تا چند روز چنین کرد و من موفق نشدم، خاک جای پایش را بردارم.

با خود گفتم: در مسجد برایم ممکن نشد، خوب است به حمام بروم، در آنجا در کمین باشم، هر وقت آن حضرت به حمام آمد و قدم بر زمین نهاد خاک جای قدمش را بردارم، رفتم و پرسیدم که امام جواد (ع) به کدام حمام می رود، گفتند: به حمامی که در بقیع است و حمامی آن، مردی از خاندان طلحه است می رود، آنجا رفتم و پرسیدم آن حضرت در چه روز و چه ساعتی به حمام می آید، گفتند: فلان روز و فلان ساعت، همان روز و همان ساعت کنار حمام رفتم و منتظر آمدن امام جواد (ع) شدم وقتی که حمامی مرا دید، گفت: (اگر حمام می روی، زودتر برو، چون بعد از ساعتی (ابن الرضا) می خواهد به حمام آید).

گفتم: ابن الرضا کیست؟

گفت: مردی پاک و با فضیلت از آل محمد (ص) است.

گفتم: مگر نمی شود شخص دیگری با او به حمام برود؟

گفت: نه، وقتی او می آید، حمام را خلوت می کنیم.

در همین هنگام دیدم آنحضرت با غلامانش آمد، یکی از غلامانش جلوتر بود، حصیری را همراه داشت، پیش از امام جواد وارد رختکن حمام شد و حصیر را در زمین پهن کرد، حضرت جواد (ع) که سوار بر الاغش بود، به پیش آمد و سواره وارد رختکن شد و روی آن حصیر پیاده گردید (باز من موفق نشدم که خاک جای پایش را برگیرم)

به حمامی گفتم: آن شخص منصوب به آل محمد (ص) در که تعریف کردی

همین آقا است؟ (پس چرا سواره وارد رختکن شد؟)

گفت: آری همین است، ولی او هیچگاه مثل امروز، سواره وارد رختکن نمی شد.

با خود گفتم: نیت من باعث شده که آن حضرت، سواره بر رختکن وارد شود، در عین حال تصمیم گرفتم، در رختکن بمانم تا هنگامی که آن حضرت از حمام بیرون آمد، بلکه به مقصود برسم، در انتظارش نشستم، سرانجام دیدم از حمام بیرون آمد و لباس پوشید پا بر روی حصیر نهاد و همانجا سوار بر الاغ شد و رفت، در آنجا نیز به بر گرفتن خاک جای پایش موفق نشدم، با خود گفتم: من آن آقا را اذیت کردم، تصمیم گرفتم که دیگر آن کار را دنبال نکنم.

باز هنگام ظهر، آنحضرت به مسجد آمد و نخست بر پیامبر (ص) سلام کرد و سپس کنار خانه فاطمه (س) رفت و نعلین خود را در آورد و در آنجا نماز خواند و بعد به خانه اش باز گشت. (324)

طلا) بود داد، تا وقتی که حضرت جواد (ع) بر روی صندلی دامادی نشست، آن دختران، یکی یکی به پیش آیند و آن گوهر را به حضرت نشان دهند (تا او بردارد) امام جواد (ع) به هیچ یک از آن دخترها و گوهرها، توجه نکرد.

در همان مجلس، یک نفر ترانه خوان تار زنی بود که (مخارق) نام داشت و دارای ریش بلندی بود، مأمون او را طلبید و از او خواست کاری کند که امام جواد (ع) از آن حالت معنوی بیرون آید و دلش به امور مادی سرگرم شود.

مخارق گفت: اگر امام جواد (ع) به چیزی از امور دنیا مشغول باشد، من او را آن گونه که تو بخواهی به سوی دنیا می کشانم، آنگاه مخارق در برابر امام جواد (ع) آمد و نشست و نخست مانند الاغ، عرعر کرد و سپس به زدن ساز و تار مشغول شد و اهل مجلس را به خود جلب نمود، ولی امام جواد (ع) اصلا به او توجه نکرد و به چپ و راست هم نگاه نکرد (325) وقتی که دید آن ترانه خوان بی حیا دست بردار نیست، بر سر او فریاد کشید و فرمود: (اتق الله یا ذاالعثنون: ای ریش دراز! از خدا بترس).

مخارق از فریاد امام (ع) آنچنان وحشت زده شد که ساز و تار، از دستش افتاد و دستش فلج گردید و تا آخر عمر، خوب نشد.

مأمون مخارق را طلبید و ماجرا را از او پرسید.

مخارق گفت: (هنگامی که امام جواد (ع) بر سرم فریاد کشید، آنچنان وحشت زده و هراسان شدم، که هنوز آن وحشت و هراس، وجودم را فرا گرفته است

و هیچگاه این حالت از وجودم خارج نمی گردد. (326)

کرد و لبخندی زد. (328)

ابوهاشم (ره) نزد من می آید، او را پیش خود نگهدار و برای او کاری معین کن، تا مشغول گردد.) (330)

آورد، باز هم با خود گفتم اکنون آب آلوده می آورد، امام جواد به خدمتکار فرمود: آب را به من بده، امام آب را گرفت و آشامید و بعد در حالی که خنده بر لب داشت به من داد و من هم با اطمینان آشامید.

روایت کننده می گوید: در این هنگام محمد بن علی هاشم گفت: (گمان می کنم که امام جواد (ع) همان گونه است که شیعیان به آن اعتقاد دارند) (یعنی از نهان و حوادث پشت پرده آگاهی دارد) (332)

120 هزار دینار از او و 150 هزار دینار از برادرش گرفت و بار دیگر بر او غضب کرد و دستور داد هر چه می توانند بر پشت گردن او ضربه بزنند، شش هزار پس گردنی بر او زدند، بار سوم بر او غضب کرد، کشان کشان او را به بغداد بردند و همانجا اسیر بود تا از دنیا رفت) (عدو شد سبب خیر، اگر خدا خواهد) (334) اکنون به داستان زیر توجه کنید:

محمد بن سنان می گوید: به حضرت امام هادی (ع) رسیدم، فرمود: (آیا برای آل فرج، پیش آمدی شده است؟)

عرض کردم: آری عمر بن فرج فوت کرد.

حضرت فرمود: الحمدلله و تا 24 بار شمردم که به شکرانه مرگ عمر بن فرج، گفت: الحمد لله.

عرض کردم: (ای آقای من، اگر می دانستم که شما، این گونه از این خبر من خوشحال می شوید، پا برهنه و دوان دوان نزد تو می آمدم و خبر را می دادم).

امام هادی (ع) فرمود: (آری، او به پدرم نسبت مستی داد، پدرم او را نفرین کرد که به غارت و ذلت و اسارت، گرفتار گردد، طولی نکشید که همه اموالش را غارت کردند و او را اسیر کرده و به ذلت انداختند و اکنون نیز مرده است، خداوند او را رحمت نکند، خداوند از او انتقام گرفت و همواره انتقام دوستانش را از دشمنانش می گیرد) (335)

در همان سال سبز و خرم شد و میوه داد.

و همراه آن حضرت وارد شبستان آن مسجد شدیم آن حضرت در آن مسجد به طور مستقیم رو به قبله به نماز ایستاد و ما به او اقتدا کردیم. (336)

قیامت، شدیدا از آنها باز خواست می کند (338) (که آیا اینک حلالیت از امام طلبیدی، بر اساس صحیحی بود یا نیرنگ زدی؟)

در همین سفر، آن حضرت را توسط همسرش ام الفضل مسموم نمود).

اسماعیل بن مهران می گوید: بار اول هنگامی که امام جواد (ع) از مدینه به سوی بغداد رهسپار شد، به حضورش رفتم و عرض کردم: (فدایت گردم من در مورد این مسافرت تو، احساس خطر می کنم، مقام امامت بعد از تو، از آن کیست؟)

آن بزرگوار با لبی خندان متوجه من شد و گفت: (آن غیبتی که تو گمان می کنی، امسال انجام نمی شود، نگران نباش.)

هنگامی که آن حضرت بار دوم (در سال 220 ه - ق) از مدینه به سوی (معتصم) در بغداد روانه شد، به حضورش شتافتم و عرض کردم: (شما در مدینه بیرون می روید، مقام امامت بعد از شما از آن کیست؟

امام جواد (ع) گریه سختی کرد به طوری که ریشش خیس شد و در این حال به من رو کرد و فرمود:

(عند هذا یخاف علی، الامر من بعدی الی ابنی علی (ع): در این سفر در مورد من نگرانی هست، مقام امامت بعد از من از آن پسرم (امام هادی علیه السلام) می باشد.) (340) (همانگونه که فرموده بود، آن حضرت با دسیسه معتصم عباسی (برادر مأمون) و جعفر پسر مأمون، در آخر ذیقعده سال 220 ه - ق در سن 25 سالگی بر اثر زهری که همسرش ام الفضل به او خورانید، به شهادت رسید).

هنگام سحر به خانه امام جواد (ع) می آمد، تا از وضع بیماری آن حضرت، با خبر گردد، اکنون ماجرا را از زبان (پدرم خیرانی) خدمتکار خانه امام بشنوید:

پدر خیرانی: بین امام جواد (ع) و من شخصی (مثلا به نام رسول) واسطه بود، وقتی او به خانه امام جواد (ع) می آمد، احمد (نامبرده) می رفت.

روزی من با رسول خلوت کردم، رسول گفت: (آقایت (امام جواد) به تو سلام می رساند و می فرماید: من از دنیا می روم و بعد از من، مقام امامت به پسرم علی (امام هادی) می رسد و او بعد از من همان حقی را برگردن شما دارد که من بعد از پدرم بر شما داشتم)

سپس رسول رفت، با اینکه سخن من با او سری بود، احمد (نامبرده) که در گوشه ای پنهان شده بود، سخن ما را شنید و به من گفت: (رسول به تو چه گفت؟)

گفتم: سخن خیری گفت.

احمد به من گفت: من سخن رسول را شنیدم، آن را از من پنهان مکن (سپس آنچه شنیده بود بیان کرد)، من به احمد گفتم: اینک سخن سری ما را شنیدی برای تو روا نبود، زیرا خداوند می فرماید:

(ولا تجسسوا: تجسس نکنید) (حجرات - 12) اکنون که شنیده ای، این گواهی را (که امام بعد از امام جواد (ع)، حضرت هادی (ع) است) پیش خود نگهدار و مکتوم بدار تا آن هنگامی که به آن گواهی، احتیاج شد، گواهی بده.

هنگامی که صبح شد، پدر خیرانی (خدمتکار حضرت امام جواد) همان خبر رسول را (که امام بعد از امام جواد، حضرت هادی است) در ده ورقه نوشت و مهر

کرد و مخفیانه به ده نفر از بزرگان قوم داد و به هر یک از آنها گفت: (اگر من قبل از آنکه این ورقه را به شما مطالبه کنم، از دنیا رفتم، آن را باز کنید و مضمونش را به اطلاع مردم برسانید)

هنگامی که امام جواد (ع) از دنیا رفت، پدر خیرانی طبق دعوت (محمدبن فرج) (از اصحاب موثق امام رضا و امام جواد و امام هادی) به خانه او رفت، دید دوستان در خانه او جلسه تشکیل داده اند، در آن جلسه، ورقه ها را از ده نفر (مذکر) دریافت کرد و نوشته آن ورقه ها را برای حاضران خواند.

حاضران گفتند: (خوب بود که گواه دیگری نیز می داشتی).

پدر خیرانی گفت: خداوند آن گواه را نیز درست کرده، آنگاه به ابوجعفر اشعری (همان احمد نامبرده) که در آنجا حاضر بود، گفت: (آنچه از رسول امام شنیدی گواهی بده).

ولی احمد، منکر شد و (به دروغ) گفت: چیزی نشنیده ام.

پدر خیرانی، احمد را به مباهله طلبید (یعنی به او گفت: با هم دعوا کنیم و از خدا بخواهیم، عذابش را بر آن کسی که دروغگو است برساند).

در این هنگام احمد اقرار کرد و گفت: (آری من این پیام (امام جواد (ع) توسط رسول) را شنیدم و این (مقام امامت) شرافتی بود که دوست داشتم به مردی از عرب برسد، نه به عجم.

در این هنگام همه حاضران، به امامت حضرت هادی (ع)، بعد از امام جواد (ع) اعتقاد یافتند. (341)

خلیفه عباسی که در سامره سکونت داشت) چه خبر؟)

گفتم: قربانت گردم، وقتی که از او جدا شدم، سالم بود، دیدار من، از همه مردم به او نزدیکتر بود، زیرا ده روز قبل او را دیده ام و در اینجا کسی نیست که او را بعد از من دیده باشد.

امام هادی (ع) فرمود: اهل مدینه می گویند واثق مرده است.

خیران می گوید: از این خبر (که امام به طور سر بسته به مردم داد) فهمیدم که آن حضرت به وسیله علم غیب فهمیده که واثق مرده است و تقیه می کند.

سپس فرمود: جعفر (متوکل دهمین خلیفه عباسی) چه کرد؟

گفتم: از او جدا شدم، در حالی که او در زندان شهر سامره بود و در فشار سختی به سر می برد.

فرمود: (او زمام خلافت را به دست گرفت و فرمانروا شد).

سپس فرمود: از (ابن زیات) (وزیر معتصم هشتمین خلیفه عباسی) چه خبر؟

گفتم: مردم با او بودند و فرمانروایی او رونق داشت.

فرمود: پیشروی ابن زیات، برکتی برای او نداشت - آنگاه آن حضرت اندکی سکوت کرد- و سپس فرمود: تقدیرات و احکام الهی بناچار باید جریان یابد، ای خیران! واثق مُرده و متوکل به جای او نشست و ابن زیات نیز کشته شد.

عرض کردم: قربانت گردم، ابن زیات، چه وقت کشته شد؟

فرمود: شش روز پس از بیرون آمدن تو از سامره (و با توجه به اینکه خیران، ده روز بود از سامره بیرون آمده بود، معنای سخن امام، این است که زیات چهار روز قبل کشته شد) (342)

حضرت را وارد سامره کردند، متوکل یک روز خود را از امام هادی (ع) پنهان نمود و به دستور او (برای اینکه به امام هادی (ع) توهین شود) آن حضرت را در کاروان سرای گداها فرود آورد (343) اکنون به این داستان توجه کنید: )

صالح بن سعید می گوید: در آن کاروان سرا، نزد امام هادی (ع) رفتم و عرض کردم (قربانت گردم، دشمنان در هر امری می خواهند نور شما را خاموش سازند و در ادای حق شما کوتاهی کنند تا آنجا که شما را به این کاروان سرای بدنام و نامناسب که به (سرای گدایان) معروف است آورده اند!)

امام هادی (ع) فرمود: (ای پسر سعید! تو هم چنین فکری می کنی؟) (و با آن معرفتی که به مقام ما داری فکر می کنی این گونه امور، از عظمت ما بکاهد؟)

آنگاه آن حضرت با دستش اشاره کرد و به صالح بن سعید فرمود: (خوب نگاه کن).

صالح می گوید: بوستانهائی بسیار خرم، با میوه های تازه و نوجوانان زیبا و خوشبو دیدم که مانند مروارید در صدف بودند، پرندگان و آهوان و نهرهائی که آب صاف و زلال از آنها می جوشید، در آن بوستانها بود که چشمم از دیدار آنها خیره گرید.

آنگاه فرمود:

(حیث کنا فهذا لنا عتید لسنا فی خان الصَّعا لیک: ما هر جا باشیم، چنین بوستانهائی برای ما فراهم است، بنابراین ما در کاروانسرای گدایان نیستیم) (344)

خواست و آن گوسفندان را از آن اصطبل به جای وسیعی انتقال داد، در آنجا همه گوسفندان را بین مردم و بستگانش تقسیم نمود، (تا برای مراسم عید قربان، گوسفند فراوانی در دسترس باشد)

سپس من در روز هشتم ذیحجه از آن حضرت خواستم اجازه دهد تا (از سامره) به بغداد نزد پدرم بروم، آن بزرگوار به من نوشت: (فردا در نزد ما بمان، سپس برو).

من روز عرفه (نهم) در سامره ماندم و شب عید قربان در ایوان خانه امام هادی (ع) خوابیدم، هنگام سحر، آن جناب نزد من آمد و فرمود: (ای اسحاق برخیز) برخاستم و چشمم را گشودم ناگاه خود را در خانه ام در بغداد دیدم، نزد پدرم رفتم و در کنار دوستان و آشنایان نشستم، به آنها گفتم: (روز عرفه (نهم) در سامره بودم و اکنون روز عید به بغداد آمدم) (345) با اینکه فاصله سامره تا بغداد بسیار است.

داند و درمان او موجب سلامتی خواهد شد).

متوکل شخصی را نزد امام هادی (ع) فرستاد و آن شخص جریان بیماری متوکل را به امام هادی (ع) عرض کرد، امام به او فرمود: (عصاره روغن کنجد (یا پشکل زبر دست و پای گوسفند) را با گلاب درآمیزند و روی زخم بگذارند)

پیام آورنده، دستور امام را به متوکل گزارش داد، اطرافیان و خود متوکل چنین دستوری را به مسخره گرفتند، ولی (فتح بن خاقان) سوگند یاد کرد که امام هادی (ع) آگاهتر از همه است و دستورش مؤثر واقع می شود، سرانجام به همان دستور عمل کردند، متوکل در خواب آرامی فرو رفت و سپس زخمش سر باز کرد و چرکهای زخم بیرون آمد و از آن بیماری نجات یافت.

سلامتی او را به مادرش خبر دادند، او برای ادای نذرش ده هزار دینار در میان سکه ای گذارد و مهر کرد و برای امام هادی فرستاد.

متوکل وقتی که از بستر برخاست و سلامتی خود را باز یافت، شخصی به نام (بطحائی علوی) نزد متوکل، در مورد امام هادی (ع) سخن چینی کرد و گفت: برای امام هادی (ع) پول و اسلحه فرستاده می شود (که اگر آمادگی یافت برای حکومت تو خطر آفرین است.)

متوکل به وزیر دربارش به نام سعید، دستور داد، تا شبانه به خانه امام هادی (ع) حمله کند و هرچه پول و اسلحه در خانه آن حضرت وجود دارد، همه را ضبط و مصادره نماید.

ابراهیم بن محمد می گوید: سعید دربان، شبانه مرا مأمور جستجوی خانه امام هادی (ع) نمود، من شبانه بسوی خانه امام هادی (ع) رفتم و نردبان نهادم و بالای بام

خانه رفتم و سپس نردبان را به داخل حیاط خانه امام نهادم و چند پله از نردبان پائین رفتم، چون هوا تاریک بود، ناگاه امام هادی (ع) مرا با نام صدا زد: (ای سعید! همانجا باش تا برایت چراغ بیاورم) اندکی بعد چراغ آوردند و من پائین آمدم، دیدم آن حضرت روپوش بلندی پوشیده و کلاه پشمی بر سر دارد و یک جا نماز حصیری در مقابل او است، فهمیدم که مشغول نماز است، وقتی که مرا دید، به من فرمود: (اطاقها در اختیار تو است، همه را جستجو و برسی کن و در همان اطاق آن حضرت، کیسه پولی که با مهر مادر متوکل بود و کیسه دیگری با مهر دیگر، به من داد، فرمود: (جانماز را نیز برسی کن) جا نماز را بلند کردم، شمشیر ساده ای در میان غلاف در زیر آن بود، آنها را برداشتم و نزد متوکل شتافتم، وقتی که نگاه متوکل به مهر مادرش که در کیسه پول بود افتاد، به دنبال مادرش فرستاد، او نزد متوکل آمد و جریان نذر خود را بیان کرد و گفت: (وقتی که سلامتی خود را باز یافتی من این کیسه حاوی ده هزار دینار را برای امام هادی (ع) فرستادم).

کیسه دیگر را گشودند و در میان آن چهارصد دینار بود.

ابراهیم بن محمد می گوید: (وقتی که متوکل در یافت که سخن چین در مورد امام هادی (ع)، بی اساس بوده) همان کیسه ها را به اضافه یک کیسه دیگر پول، به من داد و گفت: (همه اینها را به خدمت امام هادی (ع) ببر).

من آن کیسه ها را با آن شمشیر ساده،

نزد امام بردم و عذر خواهی کردم، فرمود:

(و سیعلم الدین ظلموا ای منقلب ینقلبون: آنانکه ستم کردند، بزودی خواهند دانست که بازگشتشان به کجاست) (شعراء - 227) (346)

و ترفندهای بسیاری نمود، ولی در برابر مقاومت آن حضرت، درمانده گردید) به گونه ای که به اطرافیان گفت:

(ویحکم قد اعیانی امر ابن الرضا، ابی ان یشرب معی اویناد منی او اجد فیه فرصه فی هذا:

وای بر شما! موضوع پسر رضا (ع) (یعنی امام هادی علیه السلام) مرا عاجز و درمانده ساخت، او از میگساری و همدمی با من دوری میکند و من هر کاری می کنم قادر نیستم، فرصتی برای وارد کردن او به بزم خود بیابم). (348)

(آری مقاومت های خلل ناپذیر امام هادی (ع) در برابر هوسهای طاغوت قلدری مانند متوکل، درس بزرگ مقاومت در برابر هوسها را به انسانهای آزاده پیرو خط امامان (ع) می آموزد، که آنان هرگز تسلیم هوسها و زرق و برقهای زودگذر زراندوزان دین به دنیا فروش نگردند)

درباره تو امری را پدید آورد) (مقام امامت بعد از مرا به تو سپرد).

حضرت حسن عسکری (ع) گریه کرد و شکر خدای نمود و کلمه استرجاع را به زبان آورد و گفت:

(حمد و سپاس خدای را که پروردگار جهانیان است و من از درگاه خدا، کامل کردن نعمتش را برای ما از جانب تو، می خواهم، انا لله و انا الیه راجعون: (همه ما از آن خدا هستیم و به سوی او باز می گردیم).

بعضی از حاضران که این جوان را نمی شناختند: پرسیدند: (این جوان کیست؟).

گفته شد: (این جوان، حسن (ع) پسر امام هادی (ع) است).

حاضران حدس زدند که آن حضرت، در آن وقت در حدود 20 سال یا اندکی بیشتر دارد و در آن روز او را شناختند و فهمیدند که امام هادی (ع) (در سخن فوق) به امامت او اشاره فرموده و او را به عنوان جانشین خود تعیین نمود. (350)

محمد (پسر ارشد امام هادی)، امام بعد از پدرش گردد (امام بعد از وفات او، آشکار شد که امام بعد از امام هادی (ع)، فرزند دیگرش حسن عسکری (ع) می باشد، چنانکه در مورد فرزندان امام صادق (ع) تصور می شد که امام بعد از او، اسماعیل وفات کرد، آشکار شد که امام بعد از امام صادق، امام کاظم (ع) می باشد).

ولی قبل از آنکه در این باره سخن بگویم، امام هادی (ع) به من رو کرد و فرمود: (آری ای ابو هاشم، برای خدا درباره حسن عسکری (ع)، بعد از سید محمد، (بدا) حاصل شد (یعنی خداوند از اول مقدر کرده بود که امام حسن عسکری (ع)، امام بعد از

امام هادی (ع) باشد، گرچه در ظاهر تصور می شد که امام بعد از امام هادی (ع)، سید محمد است، ولی با وفات سید محمد (ع)، برای مردم، امامت مقدر شده امام حسن عسکری (ع) آشکار شد) چنانکه برای امامت موسی بن جعفر (ع) پس از وفات برادرش اسماعیل، تقدیر الهی آشکار گشت و این مقایسه، همانگونه که در خاطر تو گذشت، درست است اگر چه باطل گرایان بدشان آید، این را بدان که:

(ابو محمد ابنی الخلف من بعدی، عنده علم ما یحتاج الیه،و معه آله الامامه:

ابو محمد (حسن عسکری علیه السلام) پسرم جانشین من بعد از من است، علوم مورد نیاز مردم، در نزد اوست و ابزار امامت (کتاب و سلاح پیامبر (ص) همراه او می باشد) (351)

سنگ کوچک را بده).

او سنگ کوچکی را بیرون آورد که یک طرف آن صاف بود، امام حسن (ع) آن را گرفت و انگشتر خود را بر آن زد، که جای انگشتر بر آن سنگ نقش بست، گوئی اکنون نقش آن انگشتر که (الحسن بن علی) بود در برابر چشمم می باشد.

ابو هاشم می گوید: من به آن مرد یمنی گفتم: تا کنون آیا امام حسن (ع) را دیده ای؟ او جواب داد: نه به خدا سوگند، سالها مشتاق دیدارش بودم تا اینکه همین ساعت جوان ناشناسی نزد من آمد و مرا به اینجا آورد، سپس آن مرد یمنی برخاست در حالی که می گفت: (رحمت و برکت خدا بر شما خاندان باد که دودمانی هستید بعضی از شما، فضائل را از بعضی دیگر به ارث می برید، سوگند به خدا که نگهداری و ادای حق شما همانند نگهداری و ادای حق امیر مؤمنان علی (ع) و امامان بعد از او (صلوات خدا بر همه آنها) واجب است، سپس او از آنجا رفت و من دیگر تا آخر عمر او را ندیدم.

ابو هاشم گفت: (وقتی که او هنوز نرفته بود) از او پرسیدم: نامت چیست؟

گفت: نام من (مهجع بن صلت بن عقبه بن سمعان بن غانم بن ام غانم) (حبابه) همان زن یمنی صاحب سنگ کوچک است که امیرالمؤمنان علی (ع) و نوادگانش تا حضرت رضا (ع) آن سنگ را مهر کرده اند (و نقش مهر آنها در سنگ باقی مانده است) (352)

قم بود، روزی در مجلس او از علویان و مذاهبشان، سخن به میان آمد، او این داستان را نقل کرد:

من در شهر سامره، مردی از آل علی (ع) را از جهت رفتار، وقار، پاکی، شخصیت، بزرگواری در خاندان خود مانند (حسن بن علی) ندیده ام، همه مردم از لشکری و کشوری و بزرگ و کوچک به او احترام می کردند و او را بر سالخوردگان و ریش سفیدان، مقدم می داشتند، روزی نزد پدرم (عبدالله بن خانق) (یکی از صاحب منصبان خلیفه وقت) بودم، ناگاه دربانان گفتند: (ابو محمد، ابن الرضا (امام حسن عسکری) دم در است).

پدرم با صدای بلند گفت: (اجازه اش دهید).

من تعجب کردم، که مردی را نزد پدرم این گونه با القاب یاد نمایند، در صورتی که هیچ کس جز خلیفه و ولیعهد یا نماینده خلیفه، اینگونه در نزد پدرم، با احترام یاد نمی شدند.

سپس دیدم: مردی گندمگون، خوش قامت، زیبا چهره، نوجوان شکوهمند، با هیبت مخصوص وارد گردید، تا پدرم او را دید، برخاست و چند قدم از او استقبال کرد، با اینکه گمان ندارم که پدرم در برابر هیچ کس از بنی هاشم و سرلشگری این گونه رفتار نماید، آن حضرت را کنار خود نشانید و با احترام مخصوص کنارش نشست و متوجه او گردید و با او به سخن پرداخت و مکرر می گفت: (قربانت گردم … )

من از برخورد پدرم با امام حسن (ع) در تعجب فرو رفته بودم، ناگاه دربان آمد و گفت: موفق (برادر سرلشگر خلیفه) آمده است، قبلا هرگاه او می آمد، دربان و افسران پدرم به استقبال او می رفتند و در دو

صف می ایستادند و با تشریفات مخصوص او را نزد پدرم می آوردند و در بدرقه او نیز چنین رفتار می شد، در این هنگام پدرم به امام حسن عسکری (ع) گفت: (خدا مرا قربانت کند، اکنون اگر بخواهید می توانید تشریف ببرید)

آن حضرت برخاست و پدرم با او معانقه کرد و بدرقه اش نمود و به دربانان گفت: (آن حضرت را از پشت صف ببرند که موفق، آن حضرت را نبیند!)

من به دربانان پدرم، گفتم: (وای بر شما! این چه شخصی بود که شما در نزد پدرم او را با القاب بلند یاد کردید و الفظل احترام به او نمودید و پدرم نیز به او فوق العاده احترام کرد؟).

گفتند: (او از آل علی (ع) است و نامش (حسن بن علی) (ع) می باشد و به (ابن الرضا) معروف است).

من بیشتر شگفت زده شدم، آن روز، بی قرار و پریشان بودم تا شب شد، بعد از نماز عشا نزد پدرم رفتم، کسی نزدش نبود، به من گفت: (آیا برای کاری نزدم آمده ای؟).

اجازه طلبیدم و گفتم: (این مردی که صبح آن همه احترام به او نمودید، چه کسی بود؟).

پس از ساعتی سکوت، گفت: (پسر جان! اگر مقام رهبری از خلفاء بنی عباس جدا گردد، هیچکس از بنی هاشم، مانند او (امام حسن عسکری) به خاطر کمالاتی که دارد شایسته و بایسته مقام رهبری نیست.

احمد بن عبید الله بن خاقان می گوید: (من در مورد امام حسن عسکری (ع) بیشتر حساس و ناراحت شدم، از آن پس همواره با کنجکاوی خاصی درباره او از قضاوت، نویسندگان، ارتشیان، بنی هاشم و … سؤال می کردم، همه و

همه او را در نهایت بزرگی و عظمت و کمال، یاد می کردند:

(فعظم قدره عندی، اذلم اراله ولیا ولا عدوا الا و هو یحسن القول فیه والثنا علیه:

(ارزش و مقام او در نظرم بزرگ شد، زیرا هیچ دوست و دشمنی نبود مگر اینکه، آن حضرت را به نیکی یاد می کردم و او را تعریف و تمجید می نمود). (353)